Mevcut bir çalışanımız Kasımayından itibaren Amerika’ya yerleşecek, Amerika’da personelimiz ile uzaktan çalışmaya devam etmeyi ve ücretini de ödemeyi düşünüyoruz. Bu çalışma süresi içinde SGK’ya prim ödemeli miyiz, bildirge vermeye devam edebilir miyiz? Neslihan Y.
Sosyal güvenlik mevzuatında 4/a kapsamında sigortalı sayılabilmek için işçinin hizmet akdine tabi olarak çalıştırılması şartı aranılmıştır. Hizmet akdinin unsurlarına baktığımızda ise iş, ücret, bağımlılık ve zaman unsurlarının gerçekleşmiş olması gerekiyor. Haliyle işçinin hizmet akdini yurt dışında uzaktan çalışmak suretiyle gerçekleştirmiş olmasını hizmet akdinin var olmadığı şeklinde değerlendirmek mümkün olamayacağından, hizmet akdini yurt dışından uzaktan çalışma modeliyle gerçekleştirmesinin 4/a kapsamında sigortalı olarak bildirilmesine engel teşkil etmeyeceği aşikardır.
Kaldı ki, yurt dışında uzaktan çalışmaya devam edecek personel için ücret ödemesi yapılarak yasal defter ve belgelere bu ödemelerin işlenmesine rağmen, sigortalı olarak bildirilmemesi halinde, olası bir denetimde kayıt dışı istihdam nedeniyle ağır yaptırımlara maruz kalınacaktır.
Ne var ki sosyal güvenlik mevzuatında uzaktan çalışan sigortalılarla ilgili olarak yalnızca uzaktan çalışma gün sayısının muhtasar ve prim hizmet beyannamesine nasıl girileceği yönünde bir açıklamada bulunulmuştur. Yabancı ülkede bulunan Türk işçilerinin sigortalı olup olamayacakları hususunda ise 2013/11 sayılı SGK Genelgesinde, “bazı mesleklerde (örneğin gazetecilik v.b.) sigortalıların işlerini belirli bir yere bağlı olmadan yapmalarının mümkün bulunduğu, bu tür durumlarda sigortalının adresinin yurt dışında bulunmasının bir öneminin bulunmadığı” belirtilmiştir. Bu açıklamanın uzak çalışmasını yurt dışından yapan, hatta ikametini yurt dışına taşımış olan personel için de dikkate alınabileceği değerlendirilmekle birlikte genelgenin devamında yapılan açıklamalar yurttan çıkış ve yurda giriş tarihleri arasındaki sürelerde sigortalı olarak bildirilmiş vatandaşların bazı durumlarda bu süreler zarfında bildirilmiş hizmetlerinin iptalini dahi gündeme getirebilmektedir.
Haliyle gelinen noktada, TC uyruklu çalışanıyla uzaktan çalışma sözleşmesi yapmış ve ücretini de Türkiye’den ödemekte olan işletmelerin bir kısmı yurt dışında ikamet eden işçilerinin sigortalı bildirimini yapmazken, bir kısmı yurt dışından da olsa hizmet akdine tabi çalışıyor olmaları nedeniyle sigortalı olarak bildirmektedir.
Sağlık provizyonu verilmeyecekse eğer genel sağlık sigortası primi de alınmamalı
Yurt dışında uzaktan çalışma yapan kişileri 4/a kapsamında sigortalı yapmış olsanız da bu sigortalılar eğer ki ikametgâhını yurt dışına taşımışlar ise 5510 sayılı Kanunun 60. madde hükümleri çerçevesinde genel sağlık sigortalısı sayılmamaktadır. Haliyle bu vatandaşlar 4/a kapsamında sigortalı olarak bildirilse bile izin veya tatil sürelerinde ülkemize geldiklerinde ikametini yurt içine taşımadıkları sürece sağlık provizyonu almaları mümkün olamamaktadır.
Yurt dışından uzak çalışma yapan bu vatandaşlar adına ödenen primlerin arasında iş kazası ve meslek hastalığı primi ile emeklilik priminin yanı sıra genel sağlık sigortası priminin de bulunduğu düşünüldüğünde, primi ödeniyorsa karşılığı hizmetin de sunulması gerekiyor. O açıdan uzak çalışmasını yurt dışından yürüten çalışanların sigortalı olacakları düşünülüyorsa eğer, sağlık hizmetlerinden yararlanılması sırasında bu kişilere münhasıran yurt içinde ikamet etme şartı aranılmamalıdır. Yok eğer yurt dışında ikamet ettikleri için sağlık provizyonu verilmeyecekse, verilmeyen hizmet nedeniyle genel sağlık sigortası primi alınması doğru olmayacaktır.
Değerli okurlar,
Teknolojinin sağladığı imkanlarla birlikte özellikle yazılım, çağrı merkezi, müşteri temsilcisi, web tasarım, yazarlık gibi mesleklerde uzaktan çalışan sayısı her geçen gün katlanarak artmaktadır.
Yapılan araştırmalarda uzaktan çalışma modelinin işveren ve çalışan açısından maliyetleri azalttığı ve ulaşımda geçen zaman kaybını ortadan kaldırdığı, ayrıca evden çalışanların ofiste çalışanlara göre çok daha fazla üretken oldukları, evden çalışmanın verimliliği artırdığı ve çalışanların işe daha iyi konsantre oldukları ortaya konulmuştur.
Bu bakımdan çalışma hayatına girmiş bu kadar önemli bir konuda daha da geç kalınmadan Sosyal Güvenlik Reformu olarak adlandırılan 5510 yasada ve ikincil mevzuatta, uzaktan çalışma, freelance çalışma ve hibrit çalışma modellerinde istihdam edilen personelin sigortalılıklarının ne şekilde sağlanacağına, iş kazalarının tespiti ve bildirimine, özellikle bölgesel teşvik uygulamaları ile Teknopark ve Ar-Ge/Tasarım merkezlerindeki personelin uzaktan çalışma sürelerine ilişkin ücretlerinden dolayı prim desteklerinden yararlanılıp yararlanılamayacağına yönelik düzenlemelerinin bir an evvel hayata geçirilmesi gerekiyor.
Kaldı ki sosyal güvenlik mevzuatının 80’li ve 90’lı yıllarda olduğu gibi yalnızca tam süreli ve kısmi süreli çalışan personelin sigortalılıklarına yer verilerek sürdürülmesinin mümkün olmadığı da ortadadır.
Son olarak, uzaktan çalışmasını yurt dışında yürüten TC uyruklu personelin 5510/4-a statüsünde sigortalı olup olmayacakları hususunda yetkililerce yapılacak bir açıklamaya ihtiyaç olduğunu hatırlatmakta fayda var. Bu vatandaşların sigortalı olmaları gerektiği düşünülüyorsa eğer, anlatın ki hem SGK kazansın, hem çalışan. Yok eğer sigortalı olamayacakları düşünülüyorsa ne işverenler boş yere prim ödesin, ne de çalışanlar emekli olmak için başvurduklarında kötü bir sürprizle karşılaşsın.
