Yargı mercilerinin iş yükünü azaltmak ve kısa süre içinde uyuşmazlıkları çözmek amacıyla Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, 1/1/2018 tarihinden itibaren arabulucuya başvurulması, dava şartı haline getirilmiştir.
Dolayısıyla 1/1/2018 tarihinden itibaren kanundan, bireysel veya toplu iş sözleşmesinden doğan alacaklar ve tazminatlar ile işe iade davaları için arabulucuya başvurmadan dava açılamamaktadır.
Arabuluculuk yoluyla çözümlenen hukuki uyuşmazlıklar konusunda arabuluculuk faaliyeti sonucunda anlaşmaya varılması halinde bir anlaşma belgesi düzenlenmektedir. Anlaşmanın gereklerinin taraflardan herhangi biri tarafından yerine getirilmemesi durumunda, diğer taraf arabuluculuk anlaşma belgesini yetkili mahkemeye ibraz ederek icra edilebilirlik şerhi verilmesini talep ettiği takdirde, bu belgeye yetkili mahkeme tarafından şerh verilmesi ile birlikte ilâm niteliğinde belge vasfını kazanarak mahkeme kararı gibi icra edilebilmektedir.
Arabulucu ile avukatlar ve taraflarca birlikte imza altına alınan arabuluculuk anlaşmaları ise doğrudan ilam niteliğinde belge vasfına haiz olmaktadır.
Hal böyle olmakla birlikte, arabulucu tarafından düzenlenen anlaşma belgesinin gereklerinin taraflarca yerine getirilmesi halinde icraya konu bir durum olmayacağından, anlaşma belgesinin ilam niteliği kazanmasına da ihtiyaç olmayacaktır.
SGK, her durumda anlaşma belgesinin ilam niteliği kazanmış olması şartını arıyor.
2020/20 sayılı Genelgede, işçi tarafından İş Kanununun 21. maddesine istinaden iş akdinin geçerli bir sebep gösterilmeden feshedildiği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı gerekçesiyle arabulucuya yaptığı başvuru sonucunda, tarafların anlaştıkları anlaşma belgesine istinaden boşta geçen sürelere ilişkin düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgelerinin anlaşma belgesinin ilam niteliği kazandığı tarihi izleyen ayın 26’sına kadar verilmesi, primlerin de aynı ayın sonuna kadar ödenmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş ve ödenmiş sayılacağı açıklanmıştır.
Başka bir anlatımla 2020/20 sayılı Genelgede anlaşma belgesinin gereklerinin taraflarca yerine getiriliyor olması durumunda dahi boşta geçen sürelere ilişkin düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgelerinin işleme alınması için anlaşma belgesinin ilam niteliği kazanmış olma şartı aranmıştır.
Anlaşma belgesinin ilam niteliğini kazanmış olma şartından dolayı Kurum alacağı sürüncemede kalıyor.
Anlaşma belgesine istinaden işçinin boşta geçen sürelere ilişkin ücretini ödeyen işverenin, bu sürelere ilişkin düzenleyeceği aylık prim ve hizmet belgelerini SGK’ya vermeden önce anlaşma belgesine ilam niteliği kazandırmak için mahkemeye başvuracağı durumlarda, bu başvurunun ne kadarlık süre içinde yapılacağı yönünde bir düzenleme bulunmamaktadır.
Haliyle anlaşma belgesine ilam niteliği kazandırmak amacıyla mahkemeye yapılacak başvurular üç beş ay veya birkaç yıl sonra yapılabileceği gibi, boşta geçen ücretin ödendiği durumlarda işçi tarafından da takip edilmeyerek belgeye ilam niteliği kazandırmak amacıyla mahkemeye hiç başvurulmaması gibi bir durumla da karşılaşabilecektir.
Başka bir anlatımla her ne kadar aylık prim ve hizmet belgesinin verilme ve primlerin ödenme süresi konusunda anlaşma belgesinin ilam niteliği kazandığı ayı izleyen aya kadar istisnai bir süre verilmiş olsa da, anlaşma belgesi ilam niteliği kazandırılmadığı sürece, genelgede belirtilen bu süre hiçbir zaman işlemeyecektir.
Bu durumda, ilam niteliği kazandırmak amacıyla mahkemeye başvurulmadığı takdirde kurum alacağı tahakkuk etmeyeceği gibi, mahkemeye çok sonra başvurulması veya mahkemenin gerekli şerhi çok sonra vermesi durumlarında sigorta primlerinin aylar sonra ve herhangi bir faiz alınmaksızın tahsil edilmesi gibi bir durumla karşılaşılacağı aşikardır.
Anlaşma belgesinin “ilam niteliği kazanma” şartı kaldırılır ise sorunlar aşılır.
Bu manada işçiye boşta geçen sürelere ilişkin ödenen ücretlerin prime tabi tutulması aşamasında hiç de gerek olmayan anlaşma belgesinde ilam niteliği kazanma şartının kaldırılarak, aylık prim ve hizmet belgelerinin anlaşma belgesinin taraflarca ve arabulucu tarafından imzalandığı tarihi izleyen ayın 26’sına kadar verilme şartı aranırsa, hem kurum alacağı sürüncemede kalmamış olacak, hem sigortalılar boşta geçen sürelere ilişkin hizmetlerine kavuşmuş olacak, hem de işverenler ve mahkemeler belgeye ilam niteliği kazandırmak amacıyla boş yere meşgul edilmemiş olacaktır.
