Madenlerdeki çalışma şartlarının ağır ve tehlikeli olmasının yanı sıra başta pnömokonyoz hastalığı olmak üzere işçi sağlığını tehdit eden faktörler nedeniyle maden işyerlerinin yer altında yürütülen işlerinde çalışan sigortalıların emeklilik şartlarında önemli kolaylıklar sağlanmıştır.Maden işçilerinin emeklilik koşulları, madenlerde ilk defa 2008/Ekim öncesi veya sonrası çalışmaya başlamalarına göre değişmektedir.
- 2008/Ekim öncesi çalışmaya başlayanlar
Maden işyerlerinin yeraltı işlerinde ilk defa 2008/Ekim öncesi çalışmaya başlayarak;
a) En az 20 yıldan beri maden işyerlerinin yeraltı işlerinde sürekli çalışan ve bu işlerde en az 5000 prim gün sayısı bulunan sigortalılara yaş şartı aranmaksızın
b) En az 25 yıldan beri maden işyerlerinin yeraltı işlerinde münavebeli çalışan ve bu işlerde en az 4000 prim gün sayılı bulunan sigortalılara yaş şartı aranmaksızın 8100 gün prim ödemiş sigortalılar gibi
c) 50 yaşını dolduran ve prim gün sayılarının en az 1800 gününü maden işyerlerinin yeraltı işlerinde geçirmiş olan sigortalılardan
-İlk defa 8/9/1999 ve öncesinde işe girmiş olanlara ya 5000 prim gün sayısı ya da 15 yıl sigortalılık süresi ve en az 3600 gün sayısı şartlarından birini yerine getirmeleri kaydıyla
-İlk defa 9/9/1999 ila 30/9/2008 arasında işe girmiş olanlara ise ya 7000 prim gün sayısı ya da 25 yıl sigortalılık süresi ve en az 4500 prim gün sayısı şartlarından birini yerine getirmeleri kaydıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
2008/Ekim öncesi maden işyerlerinin yeraltı işlerinde çalışmaya başlayan sigortalıların 2008/Ekim öncesi ve sonrası yer altı çalışmalarına ilişkin prim gün sayılarının en az 1800 olması halinde bu çalışmalarının 1/4’ü yalnızca prim ödeme gün sayılarına ilave edilir, yaştan indirim yapılmaz. Bu sigortalılar hakkında 5510 sayılı Kanunun 40. maddesinde öngörülen fiili hizmet süresi zammına ilişkin hükümler uygulanmaz.
- 2008/Ekim ve sonrası çalışmaya başlayanlar
Maden işyerlerinin yeraltı işlerinde ilk defa 2008/Ekim sonrası çalışmaya başlayıp;
- Yeraltı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak en az 20 yıl çalışmış,
- 50 yaşını doldurmuş,
- En az 7200 gün prim günü bildirilmiş
sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanmaktadır. Madenlerde çalışan sigortalıların bu şartlar dahilinde yaşlılık aylığı bağlanması noktasında 7200 prim gün sayısı koşulunu sağlayıp sağlanmadıklarının hesabında yer üstünde geçen çalışmalar hesaba dahil edilmemektedir.
Maden işlerinin yer altı işlerinde 2008/Ekim sonrası çalışmaya başlayan sigortalıların bu işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 gününe 180 gün fiili hizmet süresi zammı olarak eklenmektedir. Ayrıca söz konusu işlerde en az 1800 gün çalışmış olmaları kaydıyla fiili hizmet süresi zamları herhangi bir sınırlama olmaksızın emeklilik yaş hadlerinden indirilmektedir.
MADEN İŞÇİLERİNİN SGK BİLDİRİMLERİ
Maden işçilerinin emeklilik koşullarını sağlayıp sağlamadıklarının hesabında olduğu gibi muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle yapılacak SGK bildirimlerinde de maden işyerlerinin yer altı işlerinde ilk defa 2008/Ekim öncesi veya 2008/Ekim ve sonrası çalışmaya başlamalarına göre farklı belge türü ile bildirilmeleri gerekiyor.
2008/Ekim öncesi maden işyerlerinin yer altında çalışmış sigortalıların 2008/Ekim ayı sonrasında yeraltındaki çalışmalarının;
- Sürekli olması halinde 4 nolu
- Münavebeli olması halinde 5 nolu (yalnızca Türkiye Taşkömürü Kurumunca seçilebilir) belge türü seçilerek düzenlenecek muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle bildirilmeleri gerekiyor.
2008/Ekim öncesinde maden işyerlerinin yer altında çalışması olmayıp ilk defa 2008/Ekim ve sonrasında maden işyerlerinin yer altında çalışmaya başlayan sigortalılara ilişkin muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ise 35 nolu belge türü seçilerek bildirilmelidir.
Sigortalının 2008/Ekim öncesi yer altı maden çalışmasının olup olmadığının belirlenmesi noktasında sigortalıya ait hizmet dökümünün “belge türü/kodu” satırında,
-2008/9 ve önceki dönemlerde 4A veya 5A olarak bildirilmiş hizmeti varsa 1/10/2008 öncesinde maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalıştığı,
- 2008/9 ve önceki dönemlerde 4A veya 5A olarak bildirilmiş hizmeti yoksa 1/10/2008 öncesinde maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışmadığı
kabul edilmelidir.
Belge türünün hatalı seçilmiş olması sorun olmaz.
Maden işçilerine ilişkin 4-5-35 nolu belge türlerinin her üçünde de prime esas kazançlar üzerinden toplamda % 40,5 oranında sigorta primi kesilmektedir.
Bu bağlamda 4 nolu belge türünden bildirilmesi gereken maden işçisinin 35 nolu belge türünden ya da 35 nolu belge türünden bildirilmesi gereken maden işçisinin 4 nolu belge türünden bildirilmiş olması durumunda kesilecek prim oranında bir farklılık olmadığından, düzeltme işlemi sonrasında ilave bir prim yüküyle karşılaşılmayacaktır.
Belge türü hatalı seçilmiş maden işçileri için işverenlerince bir dilekçeyle SGK Müdürlüğüne başvurulması mümkün bulunmakla birlikte, düzeltme talebinde bulunulmasa bile tahsis (emeklilik) başvuruları sonrasında SGK Müdürlüklerince sigortalının maden işyerlerinde ilk defa çalışmaya başladığı tarihe bakılarak işlem tesis edilmesi icap etmektedir.
