Okulumuzun futbol takımını çalıştıran emekli bir kişi haftada iki gün ikişer saat okula geliyor. Bu işi gönüllü olarak yaptığından ücret de almıyor. Bu öğretmenimizi sigortalı yapmalı mıyız? Aylin T.
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar 5510 sayılı Kanunun 4/a bendi kapsamında (eski adıyla SSK statüsünde) sigortalı sayılmıştır.
4857 sayılı Kanunun 8. maddesine göre işveren ve işçi arasındaki sözleşmenin hizmet akdi sayılabilmesi için de iş, ücret, bağımlılık ve zaman unsurlarının bulunması gerekiyor.
Bu anlamda, okulunuzun futbol takımını çalıştıran kişinin haftada iki gün ikişer saat okula gelmesine rağmen bu kişiye ücret ödenmediği dikkate alınarak hizmet akdi unsurlarının oluşmadığı düşünülse de 5510 sayılı Kanunun 82. maddesinde ücretsiz çalışan sigortalıların günlük kazançlarının, SPEK alt sınırı üzerinden hesaplanacağı öngörüldüğünden sosyal güvenlik mevzuatına göre kimi zaman ücretsiz çalışanlar da sigortalı sayılabilmektedir.
Bu noktada ücretsiz çalışan kişi ile işveren arasında bağımlılık unsurunun oluşup oluşmadığı önem arz etmektedir.
Bağımlılık unsuru, iş sözleşmesinin en ayırt edici unsurudur. İşçinin işin yapılması sırasında işverenin talimatlarına sıkı sıkıya bağlı olması, işverenin gerektiği durumlarda işçiye müdahale edip denetlemesi, iş sürecini ve sonuçlarını kontrol etmesi bağımlılık unsurunun bulunduğu anlamına gelmektedir.
Nitekim Yargıtay bir kararında “İş sözleşmesini belirleyen ölçüt hukukî-kişisel bağımlılıktır. Gerçek anlamda hukukî bağımlılık işçinin işin yürütümüne ve işyerindeki talimatlara uyma yükümlülüğünü içerir. İşçi, edimini işverenin karar ve talimatları çerçevesinde yerine getirir. İşçinin işverene karşı kişisel bağımlılığı ön plana çıkmaktadır. İş sözleşmesinde bağımlılık unsurunun içeriğini, işçinin işverenin talimatlarına göre hareket etmesi ve iş sürecinin ve sonuçlarının işveren tarafından denetlenmesi oluşturmaktadır. İşin işverene ait işyerinde görülmesi, malzemenin işveren tarafından sağlanması, iş görenin işin görülme tarzı bakımından iş sahibinden talimat alması, işin iş sahibi veya bir yardımcısı tarafından kontrol edilmesi, işçinin bir sermaye koymadan ve kendine ait bir organizasyonu olmadan faaliyet göstermesi, ücretin ödenme şekli, kişisel bağımlılığın tespitinde dikkate alınacak yardımcı olgulardır. Bu belirtilerin hiçbiri tek başına kesin ölçüt teşkil etmez. İşçinin işverenin belirlediği koşullarda çalışırken kendi yaratıcı gücünü kullanması ve işverenin istemi doğrultusunda işin yapılması için serbest hareket etmesi bağımlılık ilişkisini ortadan kaldırmaz. Çalışanın işyerinde kullanılan üretim araçlarına sahip olup olmaması, kâr ve zarara katılıp katılmaması, karar verme özgürlüğüne sahip bulunup bulunmaması bağımlılık unsuru açısından önemlidir.” şeklinde değerlendirme yapmıştır.
Bu anlamda, futbol takımını çalıştıran kişinin sigortalı yapılıp yapılmayacağı konusunda, bu kişi ile okul yönetimi arasında bağımlılık unsurunun oluşup oluşmadığına bakılması gerekiyor. Başka bir anlatımla bu kişi futbol kulübünü okul yönetiminden talimat almadan, kendi kuralları dahilinde ve okul yönetiminin müdahalesi olmadan kendi karar özgülüğüne sahip olarak çalıştırıyor ise bu işi gönüllü olarak ve ücretsiz yaptığı da dikkate alındığında hizmet akdi unsurları oluşmadığı için sigortalı sayılmaması gerekiyor.
Buna karşın, okul yönetimi ile arasında bağımlılık unsuru oluşmuş ise bu kişi 4/a kapsamında sigortalı sayılacaktır. Bu durumda da söz konusu öğretmenle kısmi süreli iş sözleşmesi yapılarak aylık çalıştığı toplam sürenin 7,5’e bölünmesi suretiyle bulunan gün sayısı ve bu gün sayısına isabet eden asgari ücret üzerinden SGK bildirimlerinin yapılması gerekecektir.
İŞTEN AYRILAN SİGORTALININ 10+90 GÜN SÜRESİNCE SAĞLIK HİZMETİNDEN YARARLANMA HAKKI
İşten ayrıldıktan sonra 100 gün boyunca sağlıktan yararlandım. Daha sonra 60/g kapsamında GSS li oldum. 20 gün sonra tekrar bir işe girdim ama bu işimden de 15 gün sonra ayrıldım. Tekrar GSS'yi açtırmak için sigortaya başvurduğumda 100 gün daha sigortamın olduğu, GSS’nin 100 gün sonra açılacağı söylendi. Bir yanlışlık olabilir mi? Kenan Y.
5510 sayılı Kanunun 4/a, 4/b ve 4/c kapsamındaki sigortalılar, sigortalılıklarının sona ermesinin ardından son bir yıl içinde 30 prim günleri varsa 10 gün daha, 90 prim günleri varsa 90+10=100 gün daha aktif sigortalılar gibi sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedir.
100 günlük sürenin bitiminin ardından zorunlu GSS kapsamına alınan vatandaşlar daha sonra tekrar sigortalı çalışıp bu işyerinden de ayrılmaları halinde, her ne kadar son çalışmalarında 90 günlük bir hizmet süreleri olmasa bile, bu işyerinden ayrıldıkları tarihten geriye doğru son bir yıl içinde 90 prim gün sayılarının olması halinde 90+10=100 gün boyunca aktif sigortalılar gibi tekrar sağlık hizmetinden yararlanabilmektedir.
