2023 yılının bu ilk günlerinde,

• Asgari ücret desteğinin 2023 yılında ne şekilde devam edeceği,
• 7103 teşvikinin 2023 yılının sonuna kadar uzatılıp uzatılmayacağı,
• MESEM ücret desteğinin bitip bitmediği

Hususundaki soru işaretleri hala belirsizliğini koruyor.

Asgari ücret desteğinin, asgari ücretin işverenler nezdindeki yükünün azaltılması amacıyla verildiği dikkate alındığında, bu desteğin 2023 yılında da devam etmesi önemli. Ne var ki 2016 yılında günlük 3,33 TL olarak verilen desteğin, asgari ücrette yıllar itibariyle meydana gelen artışlara rağmen 2022 yılında hala 3,33 TL olarak verilmiş olması desteğin amacına uygun düşmemiştir.

Cumhurbaşkanının asgari ücret desteğinin 400 TL olarak verileceğine yönelik 4/1/2023 tarihli açıklaması ise bu yöndeki beklentileri karşılayan bir artış olarak değerlendirilmiştir. Ancak sözkonusu destek 400 TL’ye çıkartılsa bile sahadaki birçok işletmeyi zor durumda bırakan bir hususta değişikliğe gidilmesi elzemdir.

Şöyle ki,

Asgari ücret desteğinden yararlanmış işverenlerin, sigortalıların prime esas kazançlarını asgari ücretin onda birinden fazla bir tutarda eksik bildirdiklerinin tespiti halinde ilgili yılda yararlandıkları destek tutarlarının tamamı işverenlerden faiziyle birlikte geri alınıyor.

Bu manada kimi zaman arabuluculuk kararları sonrasında, kimi zaman alacak davaları sonrasında, kimi zaman Kurumca yapılan incelemeler sonrasında eksik bildirilmiş fazla mesai, bayram tatili gibi ek ücretlerin prim teşvik uygulamalarında olduğu gibi yasaklamaya konu edilmemesi de beklentiler arasında yer alıyor.

Yok eğer illaki bir cezalandırma yapılacaksa, bu cezalandırmanın daha önce yararlanılmış desteklerinin faiziyle birlikte geri alınması şeklinde değil, asgari ücret desteğinden ileriki tarihlerde bir ay süreyle veya kalan süre için yapılması çok daha makul olacaktır. Uygulamada herhangi bir değişikliğe gidilmemesi halinde ise asgari ücret desteğindeki dört katlık artış sonrası bu işverenlerin yaşayacağı sorun da dört kart artacaktır.

…

7103 teşvikine geldiğimizde amacına uygun kullanıldığı takdirde istihdama sağlayacağı katkı aşikâr. Verilen teşvikin miktarına baktığınızda “müthiş “denilecek düzeyde olduğu tartışılmaz. Haliyle 7103 kanun numaralı prim teşvikinin 2023 yılında da verilmesi beklentiler arasında yer alıyor.

Ancak bu teşvikten işverenler, üçüncü derece yakınlarından dolayı, yani eşinden çoluğundan çocuğundan dolayı bile yararlanabiliyor. Gerçekten kendi işyerinde üçüncü dereceye kadar yakınlarını çalıştıranları tenzih ederim ama hazır fırsat gelmişken bu teşvikler de varken çoluğumu çocuğumu sigortalı bildireyim, sonrasında bir de işsizlik maaşı alsın diyen o kadar çok ki.

Hatırlarsanız bu teşviklere benzer bir teşvik 2018 yılında çıkmıştı, “Bir Senden Bir Benden” diye tanıtımı yapılmıştı, ama yararlananların sayısı üçü beşi geçmemişti. Neden biliyor musunuz? Farklı şartlar da vardı elbette ama bu teşvikten işverenlerin üçüncü dereceye kadar yakınlarının yararlanmalarına izin verilmemişti.

…

Bir de işverenlere MESEM teşviki diye bir ücret desteği verildi geçen sene. İşletmelerde çalışan personel dahi bu projeye dahil edilip, ustalık telafi programı adı altında aylık asgari ücretin yarısı kadar (aylık 2.750 TL) hem de altı ay boyunca işverenlerine ücret desteği verildi.

Bu destek aslında işi gücü olmayan vatandaşlar için de verilebiliyordu. Ancak işletmenin çalışanı olmayan bir kişi bu programa katılır ise ücret desteğinin işverene verilmeyip, bu kişiye verilmesi gerekiyordu. Haliyle işletmeler bu programa işi gücü olmayan kişileri dahil etmek yerine mevcutta çalışan işçilerini dahil etmeyi tercih etmiş, böylece ücret desteği de işverenlerin kendilerine ödenmiştir.

Ustalık telafi programına katılmak için yaş şartı da aranmadığından yarın EYT yasası çıktığında ustalık belgesini alan bu çalışanlardan belki de on binlercesi hemen emekli olacak. Haliyle bu kişiler yönünden ustalık belgeleri çerçeveletilip duvara asılmaktan başka bir işe de yaramayacak. Halbuki mevcutta çalışan işçiler için altı aylık süre boyunca işverenlerine verilen MESEM ücret desteği, liseden/üniversiten yeni mezun olmuş iş arayan gençlerimize verilseydi, ustalık telafi programlarına mevcut çalışanlar dışında iş arayan kadınlarımız, vatandaşlarımız çağrılsaydı, hem bu vatandaşlarımızın istihdam edilmelerine imkân sağlanmış olurdu, hem de ustalık belgelerinin uzun yıllar kullanılacak olması nedeniyle bir anlamı olurdu.

Değerli okurlar,

İstihdamın, yatırımların, nitelikli eleman gücünün artırılması için özel sektörün devlet tarafından desteklenmesi şart, buna kimsenin sözü yok. Yeni yılda asgari ücret desteği de verilmeli, mümkünse 7103 teşviki de. İş başı eğitim programları da devam etmeli, gerekirse ustalık telafi programları da.

Ama bu destekler verilirken kamu kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılmasına, işsizlik fonundaki paraların amacına uygun harcanmasına da dikkat etmek gerekiyor. Bunun için de teşvik ve desteklerin etki analizlerinin yapılması, hatalı veya muvazaaya açık hususlar varsa vakit geçirmeden müdahale etmek gerekiyor.

Sözün özü bu destekler verilmesine verilmeli de böyle değil bence.