Dijital dönüşümle birlikte yapay zeka ve robotların insan gücünün yerini alacağı hakkında sayısız felaket teorileri ve araştırmalar var. Kaç kişinin işini kaybedeceği konusunda ABD ve Avrupa’da yapılan araştırmaların sonuçları çok farklı. Son bir araştırmaya göre, yapay zeka nedeniyle her yüz kişiden sadece 9'u işsiz kalacak.
MİKDAT KARAALİOĞLU / FRANKFURT
Yapay zekanın ve robotların iş dünyasında insan gücünün yerine geçeceği endişesi sadece fantastik bilim kurgu eserlerinin değil, bilimsel araştırmaların da konusu oluyor. Carl Frey ve Michael Osborne ABD’de iki yıl önce yaptıkları araştırmada konu hakkındaki şok edici sonuçlara varmıştı. Araştırmaya göre ABD’deki mevcut iş sahalarının yüzde 47’si yok olma tehlikesi altındaydı. İki araştırmacı 702 meslek gurubunu mercek altına almışlar ve bu mesleklerin, otomatizasyon, robotlar ve bilgisayar programları ile ikame edilip edilemeyeciğini tespit etmeye çalışmışlardı.
Çıkan sonuçlar bir felaket senaryosunu andırıyor. Frankfurter Allgemeine Zeitung isimli gazetete yer alan haberde klasik üretim alanına giren transport, lojistik, satış, büro ve idare işleri, bankacılık ile sigorta gibi sektörlerde bir çok iş otomatizasyon ve bilgisiyar programları aracılığı ile ikame edilebiliyor. Araştırmacıların elde ettiği sonuçlar çalışanları gelecekte büyük bir teknolojik işşizliğinin beklediğini ortaya koyuyor.
O KADAR DRAMATİK DEĞİL
Merkezi Almanya’nın Mannheim kentinde bulunan Avrupa Ekonomi Araştırmaları Merkezi (ZEW) tarafından yapılan yeni bir araştırma ise yapay zekanın korkulan düzeyde bir işsizliğe neden olmayacağını ortaya koyuyor. Otomatizasyon Risklerinin Tespiti (Revisiting the Risk of Automation ) isimli araştırmaya göre yapay zeka ve robotlar nedeniyle işini kaybedeceklerin oranı yüzde 9. Araştırma ABD’ki çalışmanın aksine meslekler üzerine değil, bu mesleklerin sunduğu hizmetler göz önünde bulundurularak yapıldı.
ZEW araştırmacılarına göre rutin sayılabilecek bazı işler makinalar tarafından üstlenilebilir. Ancak kreatif işler ancak insanlar tarafından yapılabilir. Programlama, sunma, eğitme ve danışmanlık hizmetleri gibi servislerin otomatikleşmesi çok güç. Gerçi yüzde 9’luk bir kayıp bile sanayileşmiş ülkelerde ekonomik, sosyal ve toplumsal sorunlara yol açabilir. Benzeri bir durumun Türkiye’de nasıl sonuçlar doğurabileceği ise araştırılmayı bekleyen bakir bir alan.
İYİMSERLER DE VAR
Gelecek konusunda iyimser olan gözlemcilere göre teknoloji gelişmelerle birlikte yeni iş alanları çıkacak. Buhar makinalarının keşfi ve seri üretime geçilmesi de o dönemde kitlesel işsizliğe neden olmamıştı. Bilakis daha fazla üretim ve refah getirmişti. Yani yapay zeka konusundaki endişeler iyimser gözlemcilere göre yersiz bir endişe.
Karamsarların düşündüğü gibi insan gücü makinelerle ikame edilip işsizlik mi artacak, yoksa iyimserlerin tahmin ettiği gibi üretim artıp, fiyatlar düşecek ve refah artacak mı? Bu can alıcı soruya dünyaca ünlü Türk ekonomist Daron Acemoğlu ve meslektaşı Pascual Restrepol’un bilim çevrelerinde çok önemsenen The Race Between Machine and Man ve Robots and Jobs isimli çalışmaları ile cevap arandı.
ACEMOĞLU'NUN TESPİTLERİ İÇ AÇICI DEĞİL
Acemoğlu ve Restropo’nun devasa denilebilecek araştırmasında ABD’de 1990’lı yıllardan beri iş (görev alanları) ve ücretleri 772 branşta detaylı şekilde incelendi. Bu araştırmaya Çin ve Meksika’dan yapılan ithalat nedeniyle artan rekabet efekti de dahil edildi. Sonuçlar hiç iç açıcı değil. Sanayi robotlarının kullanıldığı her iş yerinde üç ve altı arası çalışan işini kaybetti. Otomatikleşme yaşayan bölgelerde ücretlerin de yüzde 0.25 ve yüzde 0,5 arasında düştüğü tespit edildi.
Uluslararası Robot Federasyonyu (IFR) verilerine göre dünya genelinden yaklaşık 1.75 milyon sanayi robotu kullanılıyor. Japonya, Kore ve Almanya robot kullanımında öncü ülkeler. ABD görece olarak daha az robot kullanıyor. Acemoğlu ve Restropo’nun araştırmasında bu ülkede otomatik üretim nedeniyle işini kaybedenlerin sayısı 360 ile 670 bin arasında değişiyor. 150 milyon çalışanın olduğu bir ülkede bu rakam çok değil. Fakat tahminlere göre dünya genelinde 2025 yılına kadar yaklaşık 6 milyon robot sanayide yer alacak.
ALMANYA'DA FARKLI RAKAMLAR
Bu rakamlar endişe verirken, Avrupa'da yapılan başka bir araştırma farklı sonuçlar verdi. Almanya’da Acemoğlu ve Restrop’un yaptığı yöntemle yapılan araştırmaya göre, 1990’lı yıllardan beri sanayide kullanılan robotlar insanların işlerini kaybetmesine neden olmamış. Almanya’da yapay zeka ve robotlar nedeniyle işini kaybedenlerin oranı sadece yüzde 2. Ve bu sayede yine aynı oranda hizmet sektörlerinde yeni iş alanları ortaya çıkmış. Yani Almanya’daki otomatizasyon ABD’deki gibi dramatik olmadı.
Gelecek konusunda araştırmacıların farklı görüşleri var. Demografik gelişmelerde 4. sanayi devriminin işsizlikten daha çok refah getireceğine işaret ediyor. Çünkü sanayileşmiş ülkelerde nüfus azalıyor ve ortaya çıkan eleman ihtiyacını belki de robotlar karşılayacak.
