Yakutistan, Rusya'nın kuzey doğusunda yer alan özerk bir cumhuriyet devlettir. İç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Rusya'ya bağlıdır. Toplam 950 bin kişi olan ülke nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Yakutlar, Türk halklarından biridir. İşte detaylar...
Rusya'nın Sibirya bölgesinde yer alan Yakutistan Cumhuriyeti, yılın büyük çoğunluğunu kar altında geçiren, termometrelerin eksi 50 derecelere kadar indiği özerk bir devlettir. Topraklarının yüzde 20'sinden fazlası kuzey kutbunda bulunur. Yakutistan, bağımsız olmayan 5 Türki Cumhuriyet'ten biridir.
YAKUTİSTAN NEREDE?
Yakutistan; Saha Cumhuriyeti olarak da adlandırılır, Rusya'yı oluşturan federe cumhuriyetlerden biridir. Nüfusun çoğunluğunu oluşturan Yakutlar, Türk halkıdır. Cumhuriyetin Rusça'da tam adı 'Respublika Saha' olarak yazılır.
Yakutistan Cumhuriyeti, 3 milyon 103 bin 200 km²'lik bir alanı kaplar ve bu alan, Rusya topraklarının beşte biridir. Yakutistan dünyadaki en büyük yüzölçümüne sahip olan özerk ülkedir. Başkenti Yakutsk'tur (Yakutçada Dokuuskay). İç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Rusya'ya bağlıdır.
YAKUTİSTAN HAKKINDA BİLGİLER
Yakutistan içinde Yakutsk Devlet Üniversitesi bulunmaktadır. Ülkedeki tek üniversite burasıdır ve Rusça eğitim verilmektedir.
Yakutistan genelinde pek çok mamut ve dinazor fosili bulunmaktadır. Ülkenin en önemli simgesi nesli tükenmiş olan mamutlardır. İçinde binlerce yıldır bozulmadan saklanmış mamut başlarını barındıran dünyanın tek mamut müzesi başkent Yakutsk'ta bulunmaktadır.
Coğrafi olarak üç farklı zaman dilimini kullanan Yakutistan, GMT+9, GMT+10, GMT+11'de yer alır.
Genişliği kilometreleri bulan Nena nehri kışın tamamen donsa da yaz aylarında çevresine serin bir bahar havası hakimdir. Ülkenin güneyinde hayvancılık yapılan dar bir bölge bulunur. Arktik bölgelerde kutup ayılarını doğal ortamlarda görmek mümkündür.
Eksi 50 dereceleri bulan kara kışın yaşandığı Yakutistan'da ağır endüstrinin yanı sıra kürk işleme de gelişmiştir. İç çamaşırlarına kadar tüm kıyafetler yün ya da tiftikten üretilir.
Sokak ve meydanlardaki heykeller eriyemeyecekleri için buzdan yapılır. Her mahallede doğalgazın yakıldığı merkezlerden sıcak su boruları eşliğinde gazın apartmanlara dağıtımı gerçekleştirilir. Bir evin ortalama aylık ısınma gideri 180 TL civarındadır.
YAKUTİSTAN'IN NÜFUSU KAÇ?
2010 verilerine göre ülkede Yakutların nüfusu 466 bin 492'dir ve bu sayı toplam nüfusun yüzde 49,9'unu oluşturmaktadır. Yani Saha Türkleri ülkede çoğunluktadır. Ülkedeki her iki kişiden biri mutlaka Türk soyundandır.
Diğer grupların nüfusu ve toplam nüfusa oranları ise şöyle:
* Ruslar (353 bin 649 / %37,8)
* Ukraynalılar (20 bin 341 / %2,2)
* Evenkler (18 bin 232 / %1,9)
* Evenler (11 bin 657 / %1,2)
* Tatarlar (10 bin 768 / %1,1)
* Buryatlar (7 bin 266 / %0,8)
* Beyaz Ruslar (4 bin 236 / %0,5)
Ayrıca Yakutistan'da yaşayan başka küçük halklar da vardır.
YAKUTİSTAN EKONOMİSİ
Halkın geçim kaynakları arasında kürk avcılığı ve balıkçılık önemli yer tutar. Ülkede bulunan samur, kutup tilkisi, sincap, tilki ve nadir balık çeşitleri; avcılar ve maceraperestleri kendine çeker. Bu avcılar sayesinde üretilen kaliteli kürklerin ve balıkların şöhreti bütün dünyada meşhurdur.
Yakutistan'ın en önemli kaynaklarından biri de yer altı zenginlikleridir. Ülkede elmas, altın, gaz, kömür, gümüş ve bakır çıkarılmaktadır. Mendeleyev tablosundaki bütün elementler Yakutistan'nda bulunmaktadır. Elmas, ülkede çok önemli bir yere sahiptir. Bunların en değerlilerinden biri de Moskova'da müzede bulunan ve 342,5 karatlık pırlantadır. Yakutistan'ın hemen her bölgesinde elmas çıkarılmaktadır.
YAKUTİSTAN'IN DİLİ NEDİR?
Ülkede, Rusça ve Yakut Türkçesi olmak üzere iki resmi dil kullanılır. Anadolu Türkçesi ile benzerlikler barındıran Yakutça'da kullanılan bazı atasözleri Türk atasözleri ile neredeyse aynıdır. Bu benzerliğe en iyi örnek "Balık baştan kokar" atasözü gösterilebilir. Türkçe anlamıyla aynı durumda kullanılan bu atasözü burada "Bil balık bahıttan sıtıyar" şeklinde söyleniyor. Bunun yanında 1'den 10'a kadar sayılar da benzerlik göstermektedir.
YAKUTİSTAN'IN HARİTADAKİ YERİ
GOOGLE HARİTALAR'DA GÖRÜNTÜLEMEK İÇİN TIKLAYIN
DÜNYADA KAÇ TÜRKİ CUMHURİYET VAR?
Dünya üzerinde şu an 7 bağımsız Türk cumhuriyeti bulunuyor. O ülkeler şöyle:
* Türkiye
* Azerbaycan
* Kazakistan
* Kırgızistan
* Özbekistan
* Türkmenistan
* Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Bunun dışında bağımsız olmayan özerk Türki cumhuriyetler vardır. Bunların çoğu Rusya sınırları içerisinde. Özerk Türki cumhuriyetlerde Türk halklarının çeşitli grupları hayat sürüyor.
Bugün bağımsız olan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan daha önce Sovyetler Birliği sınırları içinde özerk ülke olarak yer alıyordu.
Bağımsız Türk cumhuriyetlerinin dünyadaki konumu
TÜRK HALKLARININ YAŞADIĞI ÖZERK BÖLGELER
* Sincan Uygur Özerk Bölgesi: Doğu Türkistan, Çin'e bağlı özerk cumhuriyettir. Gayriresmi bayrağı Gökbayrak'tır. Nüfusun yüzde 61.14'ünü Uygurlar, Salarlar ve Yugurlar gibi Türk halkları oluşturur. Bölgedeki Türkler arasında İslam dini yaygındır.
* Gagavuzya: Moldova'ya bağlı bir özerk cumhuriyettir. Nüfusun yüzde 82,1'ini Gagavuz Türkler'i oluşturur. Gagavuzlar arasında Hristiyanlık dini yaygındır.
* Karakalpakistan: Özbekistan'a bağlı bir özerk cumhuriyettir. Karakalpaklar'ın nüfusa oranı yüzde 32'dir. Bunun dışında bölgenin yüzde 32'sini Özbekler, yüzde 25'ini de Kazaklar oluşturur.
* Nahçıvan: Azerbaycan'a bağlı özerk cumhuriyettir. Türkiye ile sınırı vardır. Nüfusun yüzde 99'unu Azerbaycan Türkleri oluşturur.
BAĞIMSIZ OLMAYAN ÖZERK TÜRKİ CUMHURİYETLER
* Tataristan: Nüfusun yüzde 56,3'ünü Türk halkları oluşturur. Tatarlar'ın oranı yüzde 53,2, Çuvaşlar'ın oranı ise yüzde 3,1'dir. Tatarlar arasında İslam, Çuvaşlar arasında Hristiyanlık dini yaygındır.
* Başkurdistan: Nüfusun yüzde 57,6'sını Türk halkları oluşturur. Başkurtlar'ın oranı yüzde 29.5, Tatarlar'ın oranı yüzde 25,4, Çuvaşlar'ın oranı ise yüzde 2,7'dir. Başkurtlar ve Tatarlar arasında İslam, Çuvaşlar arasında Hristiyanlık dini yaygındır.
* Çuvaşistan: Nüfusun yüzde 67,7'sini Çuvaş Türkleri, yüzde 2,8'ini ise Tatar Türkler'i oluşturmaktadır. Çuvaşlar arasında Hristiyanlık, Tatarlar arasında İslam dini yaygındır.
* Tuva: Nüfusun yüzde 82'sini bir Türk halkı olan Tuvalar oluşturur. Tuvalar arasında Budizm ve Tengricilik dini yaygındır.
* Yakutistan: Nüfusun yüzde 51'ini Türk halkları oluşturur. Yakutlar'ın oranı yüzde 49,9, Dolganlar'ın oranı 0,2, Tatarlar'ın orası ise 0.7'dir. Bölgedeki Türkler arasında Hristiyanlık ve Tengricilik dini yaygındır.
* Altay: Nüfusun 40,7'ini Türk halkları oluşturur, Altaylar'ın oranı yüzde 34,5, Kazaklar'ın oranı ise yüzde 6,2'idir. Bölgedeki Türkler arasında Şamanizm'in yanı sıra Tengricilik, Burhancılık ve Hristiyanlık da yaygındır.
* Balkar: Asıl adı Kabardey-Balkarya olup çok uluslu bir yapıya sahiptir. Nüfusun çoğunu Cumhuriyete adını veren bir Çerkes Grubu olan Kabardeyler ve bir Türk halkı olan Balkarlar oluşturmaktadır. Balkarlar'ın nüfusa oranı ise yüzde 11.5'dir. Bölgede İslam dini yaygındır.
* Dağıstan: Halkın yaklaşık yüzde 25'ini Türk halkları olan Kumuklar, Azeriler ve Nogaylar teşkil eder. Kafkasya Avarları'nın kökeni tartışmalıdır. Dağıstan'da Kumukların kullandıkları gayriresmi bayrak. Bölgede çeşitli Türk halkları ve Kafkasya halkları yaşamaktadır. Bu halkların arasında İslam dini yaygın olup, nüfusun yüzde 90'ı Müslümanlar'dan oluşmaktadır.
* Hakasya: Hakaslar nüfusun yüzde 12'sini oluşturmaktadır. Hakas Türkler'i arasında Hristiyanlık yaygındır.
* Karaçay: Asıl adı Karaçay-Çerkesya olup çok uluslu bir yapıya sahiptir. Nüfusun çoğunu ülkeye adını Çerkesler ve bir Türk halkı olan Karaçaylar oluşturmaktadır. Türk halklarının nüfusa oranı yüzde 44,3 olup bunun yüzde 41'i Karaçay, yüzde 3,3'ü ise Nogay'dır. Bölgede İslam dini yaygındır.
DÜNYADA KAÇ TÜRK VAR?
Türk halkları, Avrasya'da geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan ve Altay dilleri ailesinin bir alt kolunu oluşturan Türk dillerinin çeşitli konuşan etnik Türk gruplarıdır. Dünyada 200-250 milyon arasında Türk bulunduğu ve bu nüfusun yaklaşık üçte birinin Türkiye'de yaşadığı düşünülmektedir.
