Sovyetler Birliği kozmonotu Yuri Gagarin, 12 Nisan 1961 tarihinde uzaya çıkan ilk insan olarak tarihe geçti. Uzaya fırlatılan 'Vostok 1' insanlı uzay kapsülü, Dünya yörüngesinde bir tur attıktan sonra Yeryüzü'ne döndü. İşte, Yuri Gagarin biyografisi...
İnsanlığın asırlardır düşlerinden biri olan uzay yolculukları, geçen yüzyılın ikinci yarısında gerçeğe dönüştü. İki süper güç ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki küresel egemenlik mücadelesinin yansıması olan uzay yarışı, insanların göksel boşluğa ilk izlerini bırakmasına tanıklık etti. Bu mücadelenin yüzyıl sonunda noktalanmasıyla insanlı uzay seferleri de geri plana itilse de 21. yüzyılda uzayı daha ileri atılımlar için kullanma hedefi, insan unsurunu yeniden gündeme getiriyor.
İNSAN İLK NE ZAMAN UZAYA ÇIKTI?
Sovyet kozmonot Yuri Gagarin, 12 Nisan 1961'de 'Vostok 1' uzay mekiğiyle Dünya yörüngesini turlayarak uzaya çıkan ilk insan olarak tarihe geçti. Bu nedenle 12 Nisan, 'İnsanlı Uzay Yolculuğu Uluslararası Günü' olarak kutlanıyor.
Eski Sovyetler Birliği ve günümüz Rusyasında, uzay çalışmalarına katılmak üzere eğitilen kişiye 'kozmonot', ABD'de ise aynı kişiye 'astronot' adı verildiğini hatırlatalım.
İnsanlığın uzay macerasını harekete geçiren şey, keşif güdüsünden çok egemenlik mücadelesi oldu. İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından dünyanın iki süper gücü haline gelen ABD ve Sovyetler Birliği (SSCB), ellerindeki nükleer silahlarla uzak coğrafyalardaki hedefleri vurabilmek üzere kıtalar arası güdümlü füze sistemleri geliştirmeye başlamıştı. Uzun menzilli roketler aynı zamanda Dünya'nın alçak yörüngesine yapay uydular taşımaya da olanak sağlıyordu.
Uzay yarışı önce uydu yarışı olarak başladı. SSCB, 4 Ekim 1957'de 'Sputnik 1' uydusunu uzaya fırlatarak bu alanda bir ilki gerçekleştirdi. ABD, yaklaşık 4 ay sonra, 31 Ocak 1958'de, 'Explorer 1' uydusunu Dünya yörüngesine yollayarak karşılık verdi.
YURİ GAGARİN UZAYA ÇIKAN İLK İNSAN OLDU
Uydulardan sonra sıra yörüngede insanlı uzay yolculuğu yapmaya geldi. Bunun için her iki ülke de tek kişilik uzay kapsülleri geliştirmeye başladı. SSCB, Vostok Programı kapsamında geliştirdiği roket ve kapsülle rakibini bir kez daha geride bıraktı. Rus kozmonot Gagarin, 12 Nisan 1961'de 'Vostok 3KA' roketiyle uzaya fırlatılan 'Vostok 1' uzay kapsülü içinde Dünya yörüngesinde bir tur attıktan sonra Yeryüzü'ne döndü. Vostok 1'in bu seferi, ilk insanlı uzay yolculuğu olurken, Gagarin de uzaya çıkan ilk insan olarak tarihe geçti.
UZAYA ÇIKAN İLK KADIN: VALENTINA TEREŞKOVA
SSCB 1963 yılına kadar Vostok kapsülleriyle uzaya 5 kozmonot daha gönderdi. Bunlar arasında 'Vostok 6' mekiğiyle 16 Haziran 1963'te yörüngede yolculuk yapan kozmonot Valentina Tereşkova, uzaya çıkan ilk kadın oldu.
ABD ise aynı yıllarda 2 astronotla yörünge altı, 4 astronotla da yörünge uçuşları gerçekleştirdi.
SSCB'nin dağılmasının ardından Rusya Federasyonu ile ABD arasındaki uzay çalışmaları alanındaki iş birliği arttı. İki ülke, Uluslararası Uzay İstasyonunu (ISS), Avrupa Birliği, Japonya ve Kanada ile işletirken, Amerikalı astronotlar Soyuz mekikleriyle ISS'ye taşınıyor.
YURİ GAGARİN'İN HAYATI
9 Mart 1934 tarihinde Sovetler Birliği döneminde Gzhatsk kenti yakınlarındaki Klushino köyünde dünyaya geldi. Tam adı Yuri Alekseyeviç Gagarin'dir.
Ebeveynleri kolektif bir çiftlikte çalışıyordu. Babası Aleksey İvanoviç Gagarin, marangoz ve tuğla yapıcı, annesi Anna Timofeyevna Gagarin ise bir sütçü olarak çalışıyordu. Yuri ailenin dört çocuğundan üçüncüsüydü. Diğerleri büyük kardeş Valentin, ablası Zoya, ve küçük kardeşi Boris idi.
Gagarin ailesinin yaşadığı Klushino köyü, Kasım 1941'de Moskova'da Alman ihtilali sırasında işgal edildi ve bir görevli Gagarin ikametgahını devraldı. Ailenin evinin arkasındaki arazide yaklaşık 3x3 metre arasında bir çamur kulübesi inşa etmesine izin verildi, burada işgal bitene kadar 1 yıl ve 9 ay geçirdiler. İki büyük kardeşi 1943'te Almanlar tarafından köle alınarak Polonya'ya gönderildi ve 1945 savaşına kadar geri dönmedi. Aile 1946'da Gzhatsk'a taşındı.
YURİ GAGARİN'İN EĞİTİMİ
1955'te teknik okuldan mezun olduktan sonra, Sovyet Ordusuna girmeye hazırlanıyordu. Bir öneri üzerine, Gagarin, Orenburg'daki ilk Chkalov Hava Kuvvetleri Pilot Okulu'na gönderildi ve 1957'de MiG-15'i tek başına kullandı. Buradayken Orenburg Tıp Fakültesi'nden tıp teknisyeni mezunu Valentina Ivanovna Goryacheva ile tanıştı. Gagarin Orenburg'tan mezun olduğu aynı gün 7 Kasım 1957'de evlendi.
Mezuniyet sonrası, Norveç sınırına yakın Murmansk Oblast'taki Luostari hava üssüne atandı. 5 Kasım 1957'de Sovyet Hava Kuvvetleri'nde Teğmen oldu, 6 Kasım 1959'da Kıdemli Teğmen rütbesine yükseldi.
UZAY PROGRAMINA DAHİL EDİLDİ
1960'ta, yoğun araştırma ve eleme sürecinden geçtikten sonra Yuri Gagarin, 19 pilotla Sovyet uzay programı için seçildi. Gagarin, Vostok programının ilk kozmonotlarının seçileceği Soçi Altı adlı seçkin bir eğitim grubu için seçildi. Gagarin ve diğer muhtemel adaylar, fiziksel ve psikolojik dayanıklılığı test etmek için tasarlanmış deneylere tabi tutuldu; yaklaşmakta olan uçuş için de eğitim gördü.
Seçilen yirmi kişiden ilk fırlatma için nihai olarak seçilenler eğitim oturumları sırasındaki performansları ve fiziksel özellikleri nedeniyle Gagarin ve Gherman Titov idi - küçük Vostok kokpitinde alan sınırlıydı ve her iki adam da oldukça kısa idi. Yuri Gagarin 1.57 metre boyundaydı.
ADINI TARİHE ALTIN HARFLERLE YAZDIRDI
12 Nisan 1961'de Yuri Gagarin'in gemisi Vostok 3KA-3 (Vostok 1) uzay aracı, Baikonur Cosmodrome'dan fırlatıldı. Böylece Gagarin hem dünya yörüngesinde gezen, hem de uzaya çıkan ilk insan oldu.
Yuri Gagarin, 20 Aralık 1963 tarihinde Star City kozmonot eğitim üssünün Eğitim Müdür Yardımcılığına getirildi. İki yıl sonra milletvekili olarak seçildi ancak bu sefer Milliyetler Sovyeti'ne geldi. Gelecek yıl bir savaş pilotu olarak yeniden nitelik kazanmaya başladı.
YURİ GAGARİN NEDEN ÖLDÜ, KAÇ YAŞINDAYDI?
Kozmonot yetiştirme merkezinde çalışmaya başladı. Kurumun antrenör vekili olma sürecinde, savaş uçağı pilotu olmaya yeniden hak kazanması gerekiyordu.
Yuri Gagarin, 27 Mart 1968'de MiG-15 model uçağıyla rutin bir deneme sürüşü sırasında eğitmeniyle birlikte 34 yaşında hayatını kaybetti. Kazanın nedeni tespit edilemedi. 1968 yılında bir soruşturmada SU-11 model bir uçağın yol açtığı türbülansın kazaya yol açtığı söylendi. Aynı zamanda hava koşulları da kötüydü.
Başka bir söylenti de Gagarin'in sarhoş olduğuydu. Ama uçuştan önce iki testten geçti ve yapılan araştırmalarda alkol veya uyuşturucu izine rastlanmadı. Kaza olmadan biraz önce, Gagarin'in roketin mühendislerine küfrettiği söylenir.
YURİ GAGARİN ÖLDÜRÜLDÜ MÜ, KAZA NASIL GERÇEKLEŞTİ?
Yeni bir teori de pilot kabininin yanlışlıkla açıldığı ve bir anda güçlenen hava dolaşımı yüzünden Gagarin'in uçağın kontrolünü kaybettiğidir. Aslında 2 saniye kadar daha zamanı olsaydı uçağı kontrol edebileceği söyleniyor.
Bir diğer iddiaya göre ise, Gagarin'in dönemin Sovyetler lideri olan ve onun popüleritesinden korkan Leonid Brejnev'in isteği doğrultusunda öldürüldüğü söylenmektedir. Gagarin son derece popülerdi ve dönemin yazarlarına göre politikaya atılması halinde de başarılı olması muhtemeldi. Kendisi de politikaya sıcak bakıyordu.
Yuri Gagarin'in ölümü sonrası vücudu yakıldı ve külleri Moskova'daki Kızıl Meydan'da Kremlin Duvarı Mezarlığına gömüldü.
