Ultra işlenmiş gıdalar sadece vücudumuzu değil aynı zamanda beynimizi de etkiliyor. Araştırmalar bu gıdaların beynin öğrenme, hatırlama ve hissetme becerilerini değiştirdiğine dair kanıtlar buldu. Bazı bilim insanları 'ultra işlenmiş gıda kullanım bozukluğu' adı verilen yeni bir akıl sağlığı durumu olduğunu iddia ediyor. Bu tür yiyeceklerle dolu diyetler ruh sağlığı ve uyku sorunları riskini artırıyor.
Ultra işlenmiş gıda (UİG) nedir? Hangi gıdalar ultra işlenmiştir? Türkiye ve dünyada, UİG tüketim istatistikleri nedir? Peki, bu gıdaları tüketmeniz halinde karşı karşıya kalacağınız ciddi sağlık riskleri olduğunu biliyor muydunuz? Deakin Üniversitesi'nden bilim insanları, bu konuya ışık tutan çarpıcı bir araştırma yayımladı.
Pek çoğumuz tüketiyoruz, özellikle çocuklarımız onları çok seviyor, fakat pek çok kişi onları, yarattığı "ölümcül" sağlık risklerinden bihaber tüketiyor. British Medical Journal'da yayınlanan güncel bir araştırma, ultra işlenmiş gıdaların (UİG) yaşatabileceği 30 büyük sağlık riskini mercek altına aldı... Araştırma, bu tür gıdaların zararlı etkilerine yönelik "ilk sistematik inceleme" olarak literatürdeki yerini aldı.
ULTRA İŞLENMİŞ GIDA NEDİR?
The Wall Street Journal'da yer alan habere göre, ultra işlenmiş gıdalar, genellikle sağlıksız kabul edilen, yüksek oranda işlenmiş ve çeşitli katkı maddeleri içeren gıdalardır. Bu gıdalar, besin değerini artırmak, raf ömrünü uzatmak, ürünün yapısını iyileştirmek veya tadını güçlendirmek amacıyla yoğun işlemlerden geçer. Tipik olarak, ultra işlenmiş gıdalar diğerlerine göre daha fazla şeker, yağ ve tuz içerir ve beslenme uzmanları tarafından tüketimlerinin sınırlı tutulması önerilir.
Hazır çorba ve soslar, Hazır mikrodalga yemekleri, Fast food ürünleri, Cips, kraker ve benzeri atıştırmalıklar, Hazır kek, bisküvi ve tatlılar, Gazlı ve şekerli içecekler, İşlenmiş et ürünleri; örneğin, sosis ve salam, Hazır pizza gibi dondurulmuş yiyecekler.
Protein barları gibi, bazı tüketicilerin daha sağlıklı olarak gördüğü gıdalar da bilim insanları tarafından listeye dahil edilirken, ultra işlenmiş gıdalar ne kadar çok tüketilirse, sağlık risklerinin o kadar arttığı ortaya çıktı.
ZARARIN TAM LİSTESİ
Çalışma kapsamında, "Ultra işlenmiş gıdalara daha fazla maruz kalanların, özellikle kardiyometabolik, yaygın ruhsal bozukluklar ve ölüm dahil yüksek düzeyde olumsuz sağlık riskleriyle karşı karşıya kaldıkları" sonucuna varıldı. Bilim insanlarına göre, UİG tüketmenin yarattığı sağlık riskleri aşağıdaki gibidir:
Kansere bağlı ölüm, Kardiyovasküler kaynaklı ölüm, Kalp hastalığına bağlı ölüm, Meme kanseri, Merkezi sinir sistemi tümörleri, Lösemi, Kolorektal kanser, Pankreas kanseri, Prostat kanseri, Uyku ile ilgili sorunlar, Anksiyete, Yaygın ruh sağlığı sorunları, Depresyon, Astım, Hırıltı,
Kalp krizi, Kardiyovasküler hastalık ölümleri, Hipertansiyon, Hipertrigliseridemi, Düşük HDL kolesterol, Crohn hastalığı, Ülseratif kolit, Abdominal obezite, Hiperglisemi, Metabolik sendrom, Alkol harici yağlı karaciğer hastalığı, Obezite, Aşırı kilo, Aşırı kilo + obezite, Tip 2 diyabet.
TÜRKİYE VE DÜNYA’DA ÜİG TÜKETİMİ
Yüksek gelirli ülkeler arasında Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri'nde, ultra işlenmiş gıdalar, toplamda tüketilen gıdaların sırasıyla yüzde 42 ve yüzde 58'ini oluştururken, İtalya ve Güney Kore gibi ülkelerde bu oran yüzde 10 ve yüzde 25'e kadar düşmektedir. Türkiye'de ise ultra işlenmiş gıda tüketimi, tüketilen tüm besinlerin yaklaşık yüzde 15,98'ini oluşturuyor. Günlük UİG tüketim miktarı ise kişi başı ortalama 261,83 gr.
Ülkemizde en çok tüketilen UİG grupları arasında ultra işlenmiş ekmekler (yüzde 61,2), alkolsüz içecekler (yüzde 16,1) ve hamur işleri (yüzde 6,3) olarak sıralandı. Bu ürünler, genellikle uzun raf ömrüne sahip olmaları ve kolay tüketimleri ile bilinir, ancak "ultra işlenmiş" olmaları nedeniyle besleyici değerleri düşük olabilir.
Sağlıklı bir diyetin korunması için, bu tür ürünlerin tüketimi yerine taze meyve, sebze, tam tahıllar ve yağsız protein kaynakları gibi daha az işlenmiş gıdaların tercih edilmesi önerilir.
