Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu'na göre, enflasyondaki yükselişe en belirgin katkı sebze ürünleri öncülüğünde işlenmemiş gıda grubundan geldi. TCMB tarafından yayımlanan Haziran Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu'na göre, enflasyondaki artış alt gruplar geneline yayıldı.
Enflasyondaki yükselişe en belirgin katkı sebze ürünleri öncülüğünde işlenmemiş gıda grubundan geldi. Bu dönemde enerji enflasyonundaki yukarı yönlü seyir sürdü.
Döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak başta beyaz eşya ve otomobil olmak üzere dayanıklı tüketim mallarında yüksek oranlı fiyat artışları kaydedildi. Türk lirasındaki değer kaybı, ithal içeriği yüksek diğer temel malların yanı sıra bazı hizmet gruplarını da olumsuz etkiledi.
Bu dönemde hizmet enflasyonunda genele yayılan artışlar izlendi. Bu gelişmede maliyet unsurlarının yanında, talep yönlü etkiler de hissedildi. Bu çerçevede, çekirdek göstergelerin yıllık enflasyonları ve ana eğilimleri kayda değer bir biçimde yükseldi.
'ALKOL TÜTÜN GRUBUNUN KATKISINDA ÖNEMLİ BİR DEĞİŞİM OLMADI'
Haziran ayında tüketici fiyatları yüzde 2,61 arttı ve yıllık enflasyon 3,24 puan yükselerek yüzde 15,39 oldu. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,81 ve 1,96 puan artarak yüzde 14,58 ve yüzde 14,60 olarak gerçekleşti.
Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre gıda, temel mal, hizmet ve enerji gruplarının katkısı sırasıyla 1,81, 0,71, 0,44 ve 0,23 puan arttı. Alkol tütün grubunun katkısında ise önemli bir değişim olmadı.
Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin 3 aylık ortalamaları incelendiğinde, enflasyon ana eğiliminde sert bir yükseliş gözlendi. Bu dönemde ana eğilim gerek temel mal gerekse hizmet grubunda oldukça güçlendi. Sonuç olarak, bir süredir yüksek seyreden çekirdek enflasyon ana eğiliminde belirgin bir bozulma izlendi.
Haziran ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 1,85 yükseldi, grup yıllık enflasyonu 1,44 puan artarak yüzde 10,96 oldu. Hizmet enflasyonundaki yükseliş alt gruplar geneline yayıldı. Özellikle haberleşme grubunda, internet ücretine bağlı olarak fiyatlar belirgin bir oranda arttı.
Ulaştırma hizmetleri grubundaki artışta, birikimli maliyet baskılarının yanı sıra iç ve dış turizmdeki canlı görünüme bağlı olarak yükselen kara ve hava yolu ile yolcu taşımacılığı fiyatları etkili oldu. Diğer hizmetler grubu enflasyonu, döviz kuruna duyarlı olan paket tur ve kişisel ulaştırma araçlarının bakım-onarımı kalemlerindeki fiyat artışlarına bağlı olarak yükseldi.
Paket turlarda özellikle yurt içi bir hafta ve daha uzun süreli turlardaki kayda değer artış (yüzde 50,23) dikkati çekti. Lokanta-otel grubu enflasyonunda ise gıda fiyatları, ramazan ayına bağlı dönemsel etkiler, başta turizm olmak üzere genel talep koşullarına bağlı olarak gerek yemek hizmetleri gerekse konaklama hizmetleri grubunda güçlü artışlar görüldü.
'BAZI SEBZE VE MEYVE ÜRÜNLERİNDE DÜZELTME YAPMASI BEKLENİYOR'
Temel mal grubu yıllık enflasyonu haziran ayında 2,57 puan yükselerek yüzde 18,55'e ulaştı. Bu dönemde yıllık enflasyon giyim grubunda yatay seyrederken, diğer alt gruplarda güçlü bir yükseliş kaydetti. Dayanıklı mal ve diğer temel mallar grubunda döviz kuru etkilerine bağlı yüksek fiyat artışlarının genele yayılması dikkati çekerken, dayanıklı mal grubundaki güçlü artışta özellikle beyaz eşya (yüzde 4,73) ve otomobil (yüzde 3,97) ürünleri belirleyici oldu.
Özetle, Türk lirasındaki değer kaybı ithal içeriği yüksek olan temel mallar grubu enflasyonunu olumsuz etkilemeye devam etti. Haziran ayı itibarıyla yıllık tüketici enflasyonuna en yüksek katkı (5,14 puan) bu gruptan geldi.
Enerji fiyatları haziran ayında yüzde 1,01 arttı. Bu dönemde katı yakıt, şebeke suyu ve tüp gaz fiyatları sırasıyla yüzde 1,90, 1,17 ve 1,11 oranında yükseldi. Böylelikle, enerji grubu yıllık enflasyonu geçen yılın aynı dönemindeki düşük bazın da etkisiyle 1,82 puan yükselerek yüzde 16,99'a ulaştı.
Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu haziran ayında 7,89 puan artarak yüzde 18,89’a ulaştı. Bu gelişmede, temelde sebze grubuna bağlı olarak işlenmemiş gıda fiyatlarında gözlenen sert artış belirleyici olurken, yıllık enflasyon işlenmiş gıda grubunda da yükseldi.
İşlenmemiş gıda yıllık enflasyonu bu dönemde döviz kuru gelişmeleri ve bazı ürünlerdeki olumsuz arz koşullarına bağlı olarak 14,74 puan artışla yüzde 23,23’e ulaştı. Bu gelişmede, patates (yüzde 63,34) ve kuru soğan (yüzde 82,53) öncülüğünde sebze (yüzde 28,26) ile taze meyve (yüzde 5,83) ve beyaz et (5,80) fiyatlarındaki artışlar öne çıktı.
Gelecek dönemde bazı sebze ve meyve ürünlerinde fiyatların yeni ürün arzı ile birlikte düzeltme yapması bekleniyor. İşlenmiş gıda fiyatları haziran ayında tüm alt gruplarda güçlü fiyat artışları kaydetti ve grup yıllık enflasyonu yüzde 14,47’ye yükseldi. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda yıllık enflasyonu da haziran ayında yüzde 15,81 oldu.
YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYATLARI
Yurt içi üretici fiyatları haziran ayında yüzde 3,03 oranında artarken, yıllık enflasyon yüzde 23,71 ile endeks tarihindeki en yüksek seviyeye ulaştı. Üretici fiyatlarında gözlenen yüksek artışta Türk lirasındaki değer kaybı belirleyici oldu. Bu dönemde imalat sanayi yıllık enflasyonu 3,73 puan artışla yüzde 24,10 olarak gerçekleşti.
İmalat sanayi fiyatlarındaki artışta et ürünleri, demir-çelik, petrol ürünleri, giyim ve tekstil ürünleri, plastik ürünler, sıvı-katı yağlar ile kimyasal ürünler öne çıkarken, fiyat artışlarının alt gruplar geneline yayıldığı izlendi. Bu doğrultuda, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eğilimi de önemli ölçüde hızlandı.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, haziran ayında fiyatlar tüm alt gruplarda güçlü artışlar kaydetti ve yıllık enflasyon oranları yükseldi. Ara malı fiyatlarındaki artışta, demir-çelik, tekstil ürünleri, plastik ürünler, temel kimyasal ürünler ve kâğıt ürünleri; sermaye malı fiyatlarındaki yükselişte metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ile parça-aksesuarları ve makineler öne çıktı.
Bu dönemde, dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilya ve ev aletleri öncülüğünde yükselirken, dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki artışta et ve yağ gibi gıda ürünlerinin yanı sıra giyim eşyası ile bazı tekstil ürünleri belirleyici oldu. Sonuç olarak, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları önemli ölçüde artarak güçlü seyrini korudu.
İSTANBUL/AA
