Hürmüz’de önce BAE ardından Japonya’ya ait tankerlerin saldırıya uğramasının ardından yükselen gerilim ABD İHA’sının düşürülmesiyle zirve yaptı. İran’ı vurmak için talimat veren Trump, savaş gemileri operasyon için hazırlık yaparken harekata on dakika kala emrini iptal etti.
Dünya petrol ticaretinin kalbi konumundaki Hürmüz Boğazı ve Umman Körfezi’nde haftalardır adım adım yükselen tansiyon dün savaşın eşiğinden döndü. Önce BAE’ye ait iki petrol tankeri ardından Japonya’ya ait bir geminin ‘gizemli’ saldırılara uğramasıyla tanisyonun yükseldiği bölgeye yığınak yapan ABD’ye ait bir İHA körfez üzerinden uçuş yaparken İran tarafından düşürülünce bir anda savaş çanları çalmaya başladı. “İran tarihi bir hata yaptı. Vurup vurmayacağımızı çok yakında göreceksiniz” açıklaması yapan ABD Başkanı Turmp’ın sözlerinin üzerinden saatler geçmeden gerçekten de dünyanın yeni bir savaşın eşiğinden en azından şimdilik, teğet geçtiği ortaya çıktı. Amerikan New York Times gazetesi ise Trump’ın İran’ı vurmaya onay verdiğini ancak daha sonra ‘aniden’ emrin uygulanmasını durdurduğunu yazdı. Reuters haber ajansına göre Trump mesajında, “Savaşmak istemiyoruz, konuşmak istiyoruz” dedi ve İran’a yanıt vermesi için kısıtlı bir süre tanıdı. İran ise bu mesaja, ABD’nin saldırması durumunda bölgesel ve küresel ölçekte yaşanabilecek olaylar hakkında Washington’u uyararak yanıt verdi. Ajansa konuşan bir İran hükümet yetkilisi “Liderimizin ABD ile görüşmeye karşı olduğunu fakat mesajı kendisine ileteceğimizi söyledik” dedi.
New York Times (NYT) gazetesinin haberine göre, Trump’ın üst düzey ulusal güvenlik danışmanları ve Kongre temsilcilerinin Beyaz Saray’da yaptığı yoğun görüşmelerden sonra Amerikan askeri ve diplomatik yetkilileri, yerel saatle 19:00, Türkiye saati ile ise sabaha karşı 4:00-5:00 sıralarında İran’daki hedeflerin vurulmasını bekliyorlardı. NYT, haberini görüşmelerde yer alan ya da görüşmeler hakkında bilgilendirilen, ismini vermediği birden fazla üst düzey yetkiliye dayandırdı. Yetkililerin gazeteye aktardığına göre, Trump füze bataryalarının da aralarında olduğu bir dizi hedefin vurulmasına onay verdi. Gazeteye konuşan bir üst düzey yetkili, emir iptal edildiğinde operasyonun başlangıç aşamalarında olduğunu söyledi. Yetkiliye göre, uçaklar ve gemiler atış pozisyonundaydı, ancak iptal emri gelince herhangi bir füze atılmadı. Gerçekleşseydi bu, Trump yönetiminin Orta Doğu’yu üçüncü kez vurması anlamına gelecekti. Trump 2017 ve 2018’de Suriye’deki bazı hedefleri vurmuştu.
NYT, Trump’ın saldırılar ile ilgili fikrini mi değiştirdiğinin yoksa yönetimin lojistik veya stratejik nedenlerle mi vazgeçtiğinin belli olmadığını kaydediyor. Gazeteye göre saldının halen gerçekleşme ihtimaline yönelik bir netlik de bulunmuyor.
Gazete, saldırı planlarına ilişkin sorulara Beyaz Saray ya da Pentagon yetkililerinden yanıt alamadıklarını açıkladı. Yetkililerin olası bir saldırı ihtimaline karşı gazeteden haberi bekletmelerini istemedikleri de haberde yer alan bir diğer ayrıntı.
Saldırı planları hakkında bilgilendirilen üst düzey bir yetkili, İran’ın 130 milyon dolar değerindeki Amerikan insansız hava aracını karadan havaya füzeyle düşürmesine misilleme olarak bu saldırının planlandığını belirtti.
Haberde, İran ordusuna ve sivillere yönelik zarar riskinin en aza indirilmesi için saldırının cuma sabahı şafak vaktinden önce yapılmasının planlandığı belirtildi.
NYT, Trump’ın ulusal güvenlik danışmanlarının bir saldırı düzenlenmesi konusunda farklı fikirlerde olduklarını yazdı. Gazeteye konuşan yönetimden üst düzey yetkililer, Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun, Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’ın ve CIA Başkanı Gina Haspel’in askeri bir yanıt verilmesini taraftarı olduğunu, ancak üst düzey Savunma Bakanlığı yetkililerinin bölgedeki Amerikan güçlerine yönelik tehdidi artırmakla birlikte tansiyonu daha da yükselteceği uyarısında bulunduklarını söylediler.
Kongre temsilcilerinin Beyaz Saray’da durumla ilgili bilgilendirildiği bilgisi de haberde yer alıyor.
İran Devrim Muhafızları insansız hava aracının kendi hava sahalarına girince düşürüldüğünü iddia etmiş, ABD Başkanı Trump ise İran tarafından fırlatılan füzenin hava aracını uluslararası hava sahasında düşürdüğünü söylemişti. Trump, “Sadece kelimelerle değil, bilimsel olarak da belgelendi” dedi. İran’ın paylaştığı GPS koordinatlarında, İran’ın hava aracını kendi kara suları içerisinde olduğunu söylediği 12 deniz mili kapsamında vurduğu görülüyor. İran’ın BM Daimi Temsilcisi Majid Takht-Ravanchi, Güvenlik Konseyi’ne gönderdiği mektupta, hava aracını vurmadan önce defalarca uyarıda bulunduklarını yazdı. “Tahran’ın savaş çıkarma çabasında olmadığı ancak kara, hava ve su sınırlarını korumaya kararlı olduğu” da mektupta belirtildi.
'ON DAKİKA KALA VAZGEÇTİM'
ABD Başkanı Donald Trump, dün gece İran’da 3 farklı yere saldırı düzenleyeceklerini, ancak 150 kişinin hayatını kaybedebileceği bilgisini alınca saldırıdan 10 dakika önce vazgeçtiklerini açıkladı. Kendisine ait sosyal medya hesabından gelişmeleri paylaşan Trump “İran’a bir hava saldırısı düzenleme konusunda karar verip son anda vazgeçtikleri” iddiasını doğruladı. Trump şu açıklamaları yaptı: “Pazartesi günü uluslararası hava sahasında uçan İHA’yı düşürdüler. Biz karşılık vermek amacıyla dün gece 3 farklı yere saldırı için tamamen hazır durumdaydık. ‘Ne kadar insan ölecek?’ diye sordum. Bir general ‘150 efendim.’ dedi. Saldırıdan 10 dakika önce onu durdurdum, bir İHA’nın düşürülmesine karşılık orantılı değildi. (İran’a saldırı konusunda) Acelem yok.”
NEREDE?
Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Umman Körfezi’ni ve aynı zamanda da İran-Umman sınırını ayırıyor. İki ülkenin karasuları içerisinde yer alıyor. Boğaz, Umman Körfezi’ne açılıyor ve gemiler buradan dünyanın kalan bölgelerine seyahat ediyor.
NEDEN ÖNEMLİ?
Küresel petrol ticaretinin beşte biri Hürmüz Boğazı üzerinden sağlanıyor. Bu oran deniz üzerinden yapılan petrol ticaretinin de üçte biri demek. Analiz firması Vortexa’ya göre küresel petrol tüketimi günde 100 milyon varil civarında. 2017 verilerine göre, her gün bu miktarın 17.2 milyon varili Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü OPEC üyesi Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Irak, Kuveyt ve İran ihraç ettiği ham petrolü Hürmüz Boğazı’ndan Asya ülkeleri başta olmak üzere dünyaya ulaştırıyor. Dünyanın en büyük LNG üreticisi Katar, sıvılaştırılmış doğal gazın neredeyse tamamını bu güzergah üzerinden ihraç ediyor.
KİM TEHDİT EDİYOR?
Amerika, Tahran’a uyguladığı yaptırımlarla İran’ın petrol ihracatını durduruyor. Amerika’nın ekonomisini yıkma çabalarına karşı İran’sa Hürmüz Boğazı’ndan petrol nakliyesini bozma tehdidinde bulunuyor. ABD’nin bölge ülkelerinden Bahreyn’de konuşlu 5. Filosu, ticari gemileri korumak için görevlendirilmiş durumda.
