Cumhurbaşkanı Erdoğan, Merkez Bankası'nın son faiz indirimi kararının ardından Türk Lirası'nın tarihi değer kaybı yaşamasına ilişkin konuşurken 'ekonomik Kurtuluş Savaşı' ilan etti. Erdoğan'ın açıklaması, 1994 yılında dönemin başbakanı Tansu Çiller'in 'enflasyonu hızla düşürmek, TL’de istikrar sağlamak' amacıyla açıkladığı '5 Nisan Kararları'nı 'ekonomik Kurtuluş Savaşı' olarak tarif etmesini yeniden gündeme getirdi.
SEDA ÇAKIR
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 22 Kasım'da yapılan Bakanlar Toplantısı'nın ardından, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının (TCMB) 18 Kasım'daki 100 baz puanlık faiz indirimi sonrası Türk Lirası'nın yaşadığı rekor değer kaybına dair konuşurken, "Kurdaki yükselişe bağlı fiyat artışı yatırım, üretim ve istihdamı doğrudan etkilemez. Kurdaki rekabet gücü yatırım, üretim ve istihdamda artışa yol açar. Ülkemizi bunca tuzaktan, badireden nasıl çıkardıysak Allah'ın yardımı ve milletimizin desteğiyle bu ekonomik Kurtuluş Savaşı'ndan da zaferle çıkartacağız" sözlerini kaydetti.
Eylül ayından bu yana kesintisiz olarak değer kaybını sürdüren Türk Lirası, Erdoğan'ın bu açıklaması sonrası en sert kayıplarından birini dün yaşadı. Gün içerisinde 2,15 lira yükselen dolar/TL'de değer kaybı yüzde 18'in üzerine çıktı. Dolar 13,50 ile zirvesini yeniledi, euro/TL de 15,20 ile rekor kırdı.
TANSU ÇİLLER DE 'EKONOMİK KURTULUŞ SAVAŞI' DEMİŞTİ
Türkiye bu manzaraları 1990’larda, dönemin başbakanı Tansu Çiller’in açıkladığı '5 Nisan Kararları' ardından yaşamıştı.
1994 yılında Tansu Çiller başkanlığındaki DYP-SHP hükümeti, faiz oranlarını düşürmek amacıyla piyasaya yüksek miktarda para sürmüş ancak yüksek likidite, faizi düşürmek yerine, dövize hücuma neden olmuştu. Hükümet, döviz satarak talebi düşüreceğini, paranın borsaya yönleneceğini söylüyordu. Ancak 52 milyon dolarlık hacmi olan borsa, para çekmekte yetersiz kaldı. Bankalar yüksek devalüasyon olacağı beklentisiyle hareket edince piyasaya sürülen döviz, fiyatı düşürmedi aksine artırdı.
Dolar, birkaç ay içinde 8 bin liradan 42 bin liraya fırladı, 38 bin lirada tutundu. Döviz rezervleri 7 milyar dolar iken Nisan 1994’te 3 milyar dolara düştü.
5 NİSAN KARARLARI
5 Nisan 1994’te hükümet, “enflasyonu hızla düşürmek, TL’de istikrar sağlamak” amacıyla 5 Nisan Kararları’nı açıkladı.
Dengeleri düzeltmeden faiz oranlarını düşürme çabası, faizde çok daha yüksek artışla sonuçlandı. Dövize olan talebi kesmek ve kısa dönemli kamu borçlarını ödeyebilmek için hükümet mayıs ayında yüzde 400 faizli borçlanma kağıtlarını piyasaya sürdü.
Tansu Çiller, doların 10 bin liralardan 39 bin liraya çıktığı dönemde ekonomik sorunlara karşı aldığı önlemleri 'ekonomik Kurtuluş Savaşı' olarak tarif etti ve 'ekonomide yapısal değişimin' temellerinin atılacağını söyledi.
Çiller'in 'Ekonomik Kurtuluş Savaşı'ndan' zaferle çıkalım dediği konuşması 5 Nisan 1994 tarihli Milliyet gazetesinde şöyle yer aldı:
"Yıllardır hiçbir siyasi iktidarın, hiçbir liderin cesaret edemediği köklü reformları biz gerçekleştirdik diyen Çiller konuşmasını şöyle sürdürdü:
Ekonomide yapısal değişimin temellerini atacağız. Her şeyden önce de bir zihniyet devrimi yapacağız. Bunlar zor kararlardır. Belki ilk aşamada acı verecektir, ama başka çaresi yoktur.
Borç, faiz, döviz kıskacını yok edeceğiz. Türk Lirası'na milli paramıza güven vereceğiz. Size bir çağrı yapıyorum. Gelin elbirliğiyle, omuz omuza bu savaşı kazanalım. Bugünün güçlüklerini yarınki mutlu günlerin müjdecisi yapalım. Ekonomik kurtuluş savaşından zaferle çıkalım."
Ancak alınan kararların bedelini çalışanlar ödedi. Ücretler düşürüldü, enflasyon üç basamaklı oldu, memur maaşları donduruldu. Ekonomik krizi durduracağı söylenen paket tam uygulanamadı. Hükümet 8 ay sonra 24 Aralık 1995’te erken seçime gitmek zorunda kaldı.
