Enflasyon Temmuz 2017’den sonra ilk kez tek haneye indi. Eylülde yüzde 9,26’ya gerileyen yıllık enflasyon karşısında ana tüketim maddelerine yapılan zamlar TÜİK verilerini yeniden sorgulattı. Çay, şeker, elektrik, doğalgaz ve birçok kalemde gerçekleşen fiyat artışları alım gücünü düşürürken, CHP’li Erdoğdu, TÜİK’in açıkladığı enflasyon ile hayat pahalılığı arasındaki makasın giderek açıldığını öne sürdü.
Türkiye’nin eylül ayı enflasyonu belli oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre eylül itibarıyla 12 aylık verilere bakıldığında tüketici fiyatlarının yüzde 18,27 yurtiçi üretici fiyatlarının ise yüzde 26,44 arttığı görüldü. Geçen yılın aralık ayına göre de tüketici fiyatları yüzde 8,42 yurtiçi üretici fiyatları yüzde 6,53 yükseldi. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), eylülde ağustos ayına göre yüzde 0,99 geçen yılın aynı ayına göre yüzde 9,26 artış kaydetti. Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) ise ağustosa göre yüzde 0,13 Eylül 2018’e kıyasla da yüzde 2,45 arttı. Eylülde yüzde 9,26’ya gerileyen yıllık enflasyon, Temmuz 2017’den sonra yeniden tek haneyi görmüş oldu. Ekonomistlerin eylül ayı enflasyon beklentilerinin ortalaması yüzde 1,34 olmuştu. Ekonomistlerin yıl sonu enflasyon beklentisinin ortalaması ise yüzde 12,99 olarak belirlenmişti. Öte yandan enflasyonun tek haneye inmesiyle birlikte yapılan zamlar akıllara geldi. Sene başından beri elektriğe yüzde 45, doğalgaza yüzde 52, akaryakıta yüzde 25, tekel ürünlerine yüzde 60, beyaz ete yüzde 40, süte yüzde 50, çaya yüzde 30 ve şekere yüzde 40 yapılan zamlar enflasyonun nasıl tek haneye düştüğünü sorgulattı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu “Zam yağmuru devam ediyor ama Türkiye İstatistik Kurumuna göre enflasyon tek haneye düşmüş. İşçi, memur ve emeklilere düşük zam için tek hane aldatmacası sahnede. Enflasyon ne olursa olsun açıkladıkları yüzde 5 hedefine göre ücret artışı, ücretlilerin alım gücünde büyük gerilemeye neden olur. Ancak 2019-2022 Ekonomi Programı’nda bunu açıkça yazdılar. Şimdi halktan gelecek tepkiyi azaltmak için TÜİK’in de devreye girdiğini ve bir tek hane aldatmacasının sahneye konduğunu görüyoruz. Ancak başta elektriğe ve doğalgaza yapılan zamlar olmak üzere her ürün ve hizmette zam yağmuru devam ediyor. TÜİK’in yaptığı düzenlemeler dahi kâr etmeyecek ve biz önümüzdeki aylarda enflasyonun tekrar yükseldiğini göreceğiz.” Erdoğdu, TÜİK’in açıkladığı enflasyon ile hayat pahalılığı arasındaki makasın giderek açıldığını öne sürerek “TÜİK açıkladığı fiyatlardan bir market zinciri kursun hepimiz oradan alıveriş yapalım. Sadece akaryakıt, doğalgaz ve elektrik zamları ile bunların hayatın diğer alanlarına etkisi düşünüldüğünde, fiyat düşüşü iddialarıyla yapılan TÜFE hesaplamasının şaibeli olduğunu anlamak için konunun uzmanı olmaya gerek yok” diye konuştu.
ZAM ŞAMPİYONU SARIMSAK
Tüketici fiyatları bazında eylülde bir önceki aya göre en yüksek fiyat artışı, yüzde 42,58 ile sarımsakta oldu. TÜİK verilerine göre, fiyat artışında sarımsağı yüzde 30,85 ile kabak, yüzde 27,75 ile salatalık izledi. Eylülde fiyatı en çok artan diğer ürünler arasında yüzde 19,71 ile taksi ücreti, yüzde 18,84 ile patlıcan, yüzde 17,02 ile erkek spor kazağı, yüzde 14,23 ile yurt ücretleri, yüzde 13,92 ile doğalgaz, yüzde 13,82 ile sivri biber ve yüzde 11,35 ile okul servis ücreti yer aldı. Geçen ay en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 24,62 ile limonda gerçekleşti. Bunu yüzde 20,29 ile yurtiçi bir hafta ve daha fazla süreli turlar, yüzde 18,23 ile kuru soğan, yüzde 15,29 ile elma, yüzde 14,23 ile taze balıklar, yüzde 12,22 ile patates, yüzde 10,10 ile domates, yüzde 10,05 ile tavuk eti, yüzde 4,57 ile kavun ve yüzde 4,51 ile elektrikli küçük ev aletleri takip etti.
BEKLENTİLERİN ALTINA GERİLEDİ
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, eylül ayında aylık enflasyonun yüzde 0,99 artışla piyasa beklentilerinin altında gerçekleştiğini söyledi. Enflasyonun geçen yılın eylül ayında yüzde 6,30 arttığını, 2003 bazlı endeksin eylül ayı tarihsel ortalamasının ise yüzde 1,14 olduğunu aktaran Bürümcekçi “Bu rakamlar, eylül ayı enflasyonu için lehte baz etkisinin çok belirgin olduğuna işaret ediyordu” dedi. Bürümcekçi, eylülde, meyve-sebze ve diğer işlenmemiş gıda fiyatlarındaki düşüşün gıda enflasyonunu aşağı çektiğini belirterek, enerji grubunda ise yaşanan yüzde 3,17’lik artışa rağmen geçen yılın altında bir yükseliş izlendiğini vurguladı. Bürümcekçi, şunları kaydetti: “Önümüzdeki dönem seyri açısından, gıda fiyatlarının belirsizliği ve oynaklığı dışında, ham petrol ve diğer emtia fiyatlarının görünümü, döviz kuru hareketleri ve kamu fiyat/vergi ayarlamaları enflasyon üzerindeki risklerin yönünü belirleyecektir. Kısa vadede, elektrik fiyat artışı yukarı yönde etkide bulunacaktır, ancak geçen yıl ekimde yüzde 2,67 ile yüksek aylık artış görülmüş olması lehte baz etkisi oluşturmaktadır. Yıllık enflasyonun ekimde sınırlı geriledikten sonra, güçlü baz etkisi nedeniyle son 2 ayda tekrar yükselerek yılı yüzde 12-13 aralığında bitirmesi olası duruyor.”
TEMEL FAKTÖR BAZ ETKİSİ
İş Yatırım Araştırma Bölüm Yönetmeni Muammer Kömürcüoğlu, eylül ayında da enflasyonda olumlu bir sürpriz görüldüğünü ifade etti. Tahminlerindeki sapmanın, gıda grubunda devam eden olumlu seyir ve ulaştırma grubundaki artışın beklentilerinin altında kalmasından kaynaklandığını anlatan Kömürcüoğlu “Yıllık enflasyon cephesinde ise Temmuz 2017’den bu yana ilk kez tek haneye geri döndük. Yıllık enflasyondaki düşüşte baz etkisi temel faktör. Geçen yıl yaşanan kur şokunun ardından yıllık TÜFE yüzde 24,5’e yükselmişti” dedi. Kömürcüoğlu, baz etkisinin desteğinin ekim enflasyonunda da devam etmesini beklediklerini belirterek, şunları söyledi: “Bu bağlamda manşet enflasyona 0,45 puan katkı verecek olan son elektrik zammına rağmen yıllık enflasyonun ekimde de tek hanede kalmasını bekliyoruz. Takip eden iki ayda ise kademi yükselişle enflasyonun yılı yüzde 12,5’te tamamlamasını bekliyoruz.”
FAİZLER DÜŞTÜ KONUTUN FİYATI ARTTI
Ana harcama grupları itibarıyla eylülde aylık bazda en yüksek artış konutta inen faizle birlikte yüzde 2,15 ile konut grubunda görüldü. Giyim ve ayakkabıda yüzde 2,13 çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 2,09 alkollü içecekler ve tütünde yüzde 1,79 artış kaydedildi. Eylülde ana harcama grupları itibarıyla endekste en çok düşüş gösteren grup yüzde 0,60 ile gıda ve alkolsüz içecekler olurken, eğlence ve kültürde yüzde 0,53 haberleşmede yüzde 0,07 düşüş gerçekleşti. TÜFE’de yıllık bazda en yüksek artış yüzde 43,86 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda görüldü. Bunu yüzde 15,41 ile sağlık, yüzde 14,98 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 14,87 ile lokanta ve oteller, yüzde 14 ile eğitim izledi. Geçen ay endekste kapsanan 418 maddeden 42’sinin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 292’sinin ortalama fiyatlarında artış, 84’ünün ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti.
ELEKTRİK, DOĞALGAZ VE TÜTÜN TETİKLEDİ
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Yİ-ÜFE eylülde bir önceki aya göre yüzde 0,13 geçen yılın aralık ayına göre yüzde 6,53 geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2,45 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 26,44 yükseldi. Sanayinin 4 sektörünün bir önceki aya göre değişimleri dikkate alındığında madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe yüzde 0,86 imalat sanayi sektöründe yüzde 0,05 düşüş olurken, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı sektöründe yüzde 3,02 ve su temini sektöründe yüzde 0,23 artış gerçekleşti. Geçen ay bir önceki aya göre en fazla artış yüzde 5,46 ile tütün ürünleri, yüzde 4,12 ile kok ve rafine petrol ürünleri, 3,08 ile ağaç ve mantar ürünlerinde (mobilya hariç) görüldü. Buna karşılık söz konusu dönemde ham petrol ve doğal gaz yüzde 9,53, diğer ulaşım araçları yüzde 3,79, kağıt ve kağıt ürünleri yüzde 1,6 ile bir önceki aya göre endekslerin en fazla düştüğü alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında eylülde aylık en fazla artış yüzde 2,7 ile enerjide gerçekleşti.
'HEDEF YÜZDE 5 SEVİYESİ'
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak “Yüzde 25 seviyesindeki TÜFE’de ve yüzde 45 seviyesindeki ÜFE’de tek haneyi yakaladık” dedi. Albayrak yeni hedeflerinin enflasyonda yüzde 5 seviyesine ilerlemek olduğunu söyledi. Albayrak “Ekonomide arzu ettiğimiz seviyeye ulaşmak için şimdi yeni hedefimiz bu kazanımları koruyarak, enflasyonda yüzde 5 seviyesine adım adım ilerlemek. Enflasyonda ve cari dengedeki bu başarıyı, ekonominin tüm alanlarına taşıyacağız. Gece gündüz demeden çalışacak ve sonunda kazanacağız” ifadelerini kullandı.
