İktidarın, döviz kurunun fahiş yükselişine karşı devreye aldığı KKM sistemi bir yılı geride bırakmışken, son bir yıllık dönemde döviz mevduatının miktar olarak en fazla düşüş kaydettiği banka grupları, özel sermayeli mevduat bankaları ile yabancı sermayeli mevduat bankaları oldu. Her iki grubun döviz mevduatında 13,4 milyar dolarlık azalış yaşandı. Döviz mevduatı katılım bankalarında 8,6 milyar dolar düşüş kaydederken, en az düşüşün yaşandığı grup ise 2,3 milyar dolarla kamu bankaları oldu.
Kur korumalı mevduat (KKM) hesabı uygulaması ve Hazine'ye bindirdiği yük, sık sık tartışma konusu oluyor. Ekonomi yönetiminin, fahiş kur artışına karşı bulduğu bir yöntem olarak sunduğu uygulama, bir yıllık süreçte ilginç bir tablo ortaya çıkardı.
Geçtiğimiz yıl döviz kurunun hızla yükselişiyle mücadele adına yapıldığı belirtilerek, KKM uygulaması başlatıldı. Ekonomi yönetimine göre amaç, bir yandan döviz satışı yoluyla, diğer yandan da yabancı paraya endeksli TL hesabı ve yabancı para mevduatın TL mevduata çevrilmesi halinde kur artışı kadar getiri vaadiyle, dövizdeki tırmanışı frenlemekti.
'DÖVİZ MEVDUAT HESAPLARINDA 37,7 MİLYAR DOLARLIK AZALMA'
ekonomim.com'dan Talip Aktaş'ın haberine göre; kur korumalı mevduata ilgi, dövizdeki ılımlı yükseliş ve buna paralel faiz getirisine bağlı olarak ağustos ayına kadar aylık bazda yüzde 3-3,5 arasında artış kaydetti. Bu dönemde döviz mevduatından 20 milyar dolara yakın çözülme yaşandı. Ağustos ayından itibaren döviz artışının kontrol altına alınması ve getirinin azalmasıyla birlikte KKM'ye geçişler de yavaşladı. KKM hacmi, 2022'nin 11 Kasım haftasında 1 trilyon 474,4 milyar lirayla rekor düzeyini gördükten sonra, kurların sabit seyretmesine paralel vadedeki hesapların da çözülmeye başlamasıyla inişe geçti. Getirisi enflasyonun altında kaldığı için, KKM'den çözülen tasarruflar hızla Borsa İstanbul'a yöneldi.
Bankalardaki KKM hacmi, 16 Aralık haftasında 1 trilyon 465,4 milyar liraya geriledi. Uygulamanın yaygınlaşmaya başladığı 2022 yılının başından bu yana yaklaşık bir yıllık dönemde, yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduat hesaplarında, 3 milyar dolarlık bölümü parite etkisinden kaynaklı olmak üzere, 37,7 milyar dolarlık azalma yaşandı.
'16 ARALIK'TA YENİDEN 200 MİLYAR DOLARIN ALTINA İNDİ'
Son bir yıllık dönemde döviz mevduatının miktar olarak en fazla düşüş kaydettiği banka grupları, özel sermayeli mevduat bankaları ile yabancı sermayeli mevduat bankaları oldu. Her iki grubun döviz mevduatında 13,4 milyar dolarlık azalış yaşandı. Döviz mevduatı katılım bankalarında 8,6 milyar dolar düşüş kaydederken, en az düşüşün yaşandığı grup 2,3 milyar dolarla kamu bankaları oldu. Oransal olarak ise yüzde 31'lik düşüşle ilk sırayı katılım bankaları aldı. Bu grubu yüzde 24,2 ile yabancı mevduat bankaları ve yüzde 18'le de özel mevduat bankaları izledi. Kamu bankalarındaki oransal düşüş yüzde 2,4'te kaldı.
İşaret edilmesi gereken önemli bir nokta da döviz mevduatında bir önemli eşiğin geri kazanılmış olması… 2020'nin 6 Mart haftasında ilk kez 200 milyar dolar sınırını aşan ve uzun süre 230-235 milyar dolar arasında seyreden yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı, 2,5 yılı aşkın bir sürenin ardından 16 Aralık 2022 haftasında yeniden 200 milyar dolar bandının altına indi.
Ancak açık olan şu ki, para ikamesi ya da dolarizasyondaki gevşeme, TL’nin istikrar kazanması ya da TL varlıkların güçlenmesinden kaynaklanmıyor. Aksine, dövizle birlikte baskılanan faiz dolayısıyla TL varlıklar, negatif getiride tarihi dip noktalara gelmiş durumda. “Mecburi istikamet” olarak adres gösterilen Borsa İstanbul’un -TL bir yana- dolar bazında da yüzde 100’ü aşan getiriyle dünya borsaları içinde açık ara önde gitmesinde, potansiyel döviz yatırımcısının önemli bir payı var. Tersine bir rüzgar, kısa sürede hem tercihleri hem de hesapları değiştirebilir."
