Ulaşımdan köprüye birbiri ardına yapılan yüksek zamlar, vatandaşın belini fena büktü. Daha şimdiden kamu zamlarıyla, asgari ücretlinin alım gücünün yüzde 15,8 azaldığı hesaplandı. Uzmanlar bu rakamın 2025 yılbaşı rakamı olduğunu belirterek, mevcut asgari ücret seviyesinin Şubat ayında açlık sınırının altında kalacağını söyledi. Bakan Vedat Işıkhan’ın ‘gerekirse asgari ücreti güncelleyebiliriz’ ifadesi de bu durumu teyit etti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, hükümetin aldığı yanlış kararlar nedeniyle fırlayan enflasyonu, parasal sıkılaşma önlemleriyle disiplin altına almaya çalıştı. Enflasyon hastalığının tedavisi için kullanılan yüksek faiz ilacı, vücutta şirketlerin kârlılığının düşmesi, istihdam artışının azalması ve iflaslar gibi yan etkiler gösterdi. Bunun yanı sıra parasal sıkılaşma, yatırıma gidecek finansı TL mevduatlara topladı. Bu da yatırımların azalmasına neden oldu.
Merkez Bankası son birkaç Para Politikası Kurulu metninde mali önlemlerle enflasyonun bir yere kadar durdurulabileceğini asıl desteğin kamu maliyesi tasarruflarıyla mümkün olabileceğini söyledi. Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın tasarruf genelgesi olmasına rağmen bu genelge de çöpe atıldı.
Kamudaki savurganlık halka, ulaşımda, enerjide ve iletişimde enflasyonun üzerinde yüksek zamlarla fatura edildi. Enflasyon tam kontrol altında tutulacağı dönemde ulaşım ve köprü zamlarıyla yeniden yükselecek görünüyor. Bu da tarımdan giyime tüm tüketim ürünlerine yeni zam anlamını taşıyor. TÜİK’in aralık ayı tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (ÜFE) verilerine göre Tarım ÜFE aralıkta yüzde 0,39 gerilerken, 2024’te yüzde 37,01 arttı.
Karar Ekonomi’ye açıklama yapan uzmanlar tarım sektöründeki enflasyonun nedeninin kamu zamları olduğunu söyledi. Uzmanlara göre, son haftalarda ulaşıma gelen zamların haddi hesabı yok ve bunlar gelecek dönemde de tarım ÜFE’sinin ciddi yükselişine işaret ediyor. Bu durum özellikle dar gelirli kesimi gıda enflasyonu açısından çok kötü etkileyecek. Sınırlı verilen ücret zamları erirken hayat da durmadan pahalılaşacak. Pazarda ve markette gıda fiyatları hedef enflasyonun çok üzerinde artacak.
EKONOMİK İYİLEŞME ZAMAN ALACAK
Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara da enflasyon düşmeye devam etse de iyileşmenin sınırlı olacağını söyledi. Kara, uygulanan ekonomi politikalarının bir ödemeler dengesi krizi riskini önemli ölçüde azalttığını ancak enflasyonla mücadelede yeterince başarılı olamadığını kaydetti. Bunun en temel nedenlerinin parasal sıkılaştırmaya geç başlanması ve bütçe harcamalarının kısılamaması olduğuna dikkat çeken Kara konuşmasını şöyle sürdürdü, “2025 yılında da maliye politikasında önemli bir sıkılaşma beklenmiyor. Yönetilen fiyat artışları da muhtemelen enflasyon hedefinin üzerinde gerçekleşecek. Dolayısıyla, önümüzdeki dönemde enflasyon düşmeye devam etse de iyileşme resmi tahminlerden daha sınırlı olacak gibi görünüyor.”
ÇALIŞAN VE EMEKLİ DAHA DA FAKİRLEŞECEK
Asgari ücretin kamu zamlarıyla satın alma gücünün nasıl eridiğini hesaplayan uzmanlar Karar Ekonomiye şu bilgileri verdi: “Dolar bazında bakıldığında 22 bin 104 liralık asgari ücret 623 dolar düzeyine geliyor. Bu rakam, bugüne kadar dolar bazında belirlenmiş en yüksek asgari ücret düzeyi. Ancak gerek yıl içinde kurların sürekli baskılanmasıyla oluşan reel efektif kurda yaşanan artış, gerekse de çalışan ve emekli zam oranının yıllık TÜFE artışının altında kalıyor olması, dolar bazında ulaşılan zirvenin, çalışanların alım gücü açısından hiç bir anlam taşımadığını gösteriyor.
Yapılan bir çalışmaya göre gıda, aktivite, ulaşım gibi tüm grupları dahil ederek kaba bir sepet hesabına göre, asgari ücret bir önceki yıla kıyasla dolar bazında yüzde 8,5 artmış olmasına rağmen, bir asgari ücretlinin bir aylık maaşıyla satın alabildiği ürün ve hizmet miktarı yüzde 15,8 azalmış durumda.” Yani kamu zamları vatandaşın cebindeki parayı enflasyon adı altında eritiyor. Uzmanlar, yukarıdaki hesaplamanın 2025 yılbaşı fiyatları ile yapıldığını TCMB’nin yıl sonunda inandırıcılıktan uzak yüzde 21’lik enflasyon hedefi dikkate alındığında durumun sabit gelirliler için daha da kötüye gideceğini belirtiyor. Nitekim mevcut asgari ücret seviyesinin büyük ihtimalle Şubat ayında açlık sınırının altında kalacağına da dikkat çeken uzmanlar, ücretlere zam ayarlamasının şaşırtıcı olmayacağını dile getiriyor.
Uzmanların bu görüşlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, da teyit etti demek yanlış olmasa gerek. Bakan Işıkhan, geçtiğimiz günlerde bir televizyona yaptığı açıklamada, “Vatandaşlarımızın satın alma gücünü korumak zorundayız. İhtiyaç hasıl olursa Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda karar alınarak asgari ücrette güncelleme yapabiliriz” demişti.
