11 ili etkileyen ve 50 binden fazla kişinin hayatını kaybetmesine neden olan 6 Şubat depremlerinin üzerinden 2 yıl geçti. Dünya Esnaf ve Sanatkârlar Derneği bünyesindeki Ahi Enstitüsü, "Toplumsal Dayanışma, Kalkınmanın Desteklenmesi ve İstihdamın Artırılmasında Esnaf ve Sanatkârın Rolü" projesi kapsamında “Afet Zirvesi” düzenledi. Zirvede, esnafın deprem sonrası ihtiyaçları ve destek talepleri ile çözüm önerileri görüşüldü.
Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023 depreminin ikinci yıl dönümüne yaklaşılırken, Dünya Esnaf ve Sanatkârlar Derneği bünyesindeki Ahi Enstitüsü, İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü desteğiyle yürütülen "Toplumsal Dayanışma, Kalkınmanın Desteklenmesi ve İstihdamın Artırılmasında Esnaf ve Sanatkârın Rolü" projesi kapsamında tarihi bir “Afet Zirvesi” düzenledi.
Zirve kapsamında düzenlenen iki çevrimiçi toplantıya esnaf federasyonlarının başkanları ve depremden doğrudan etkilenen illerin esnaf odası başkanları katıldı. Toplantıların moderatörlüğünü Dünya Esnaf ve Sanatkârlar Derneği-Ahi Enstitüsü Başkanı gazeteci-yazar Fehmi Çalmuk yaptı.
ESNAFIN TALEPLERİ
Depremden en fazla etkilenen sektörlerden biri olan esnaflar, işlerini yeniden büyütebilmek için düşük faizli ve faizsiz kredi imkânlarının artırılmasını talep ediyor. TESKOMB aracılığıyla verilen kredi miktarının artırılması, vadelerinin uzatılması, taksit ödemelerinin belli bir dönem sonra başlaması, KOSGEB'in mevcut kredilerinin daha geniş kapsamlı hale getirilmesi ve faiz oranlarının düşürülmesi gerektiği vurgulanıyor. Ayrıca, esnafın kredi alabilmesi için teminat ve kefil şartlarının hafifletilmesi gerektiği de ifade ediliyor.
ENERJİ DESTEKLERİ VE FİYAT DÜZENLEMELERİ
Enerji desteği de esnafın talepleri arasında yer alıyor. Özellikle lokanta ve fırın işletmeleri gibi gıda sektöründe faaliyet gösteren esnaf, elektrik faturalarındaki yüksek maliyetlerden şikâyetçi. Deprem bölgesindeki esnafa elektrik faturası desteği verilmesi gerektiği dile getiriliyor.
KOOPERATİFLEŞME VE SOSYAL GÜVENLİKTE YENİLİKLER
Esnafın daha güçlü ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşabilmesi için kooperatifleşmenin teşvik edilmesi gerektiği belirtiliyor. Ayrıca, esnafın sosyal güvenlik sistemine erişimini kolaylaştırmak için prim oranlarının düşürülmesi gerektiği ifade ediliyor. Deprem sonrası birçok küçük işletmenin sigorta primlerinin yüksekliğinden dolayı sağlık hizmetlerinden faydalanamadığı kaydediliyor.
Geçici çarşılara taşınan esnaf, kalıcı işyerlerine yerleşebilmek için devlet desteği bekliyor. 2026 yılına kadar tüm esnafların kalıcı işyerlerine kavuşması gerektiği, devletin hızlı bir şekilde harekete geçmesi gerektiği vurgulanıyor.
VERGİ BORÇLARININ SİLİNMESİ TALEBİ
Esnafın vergi borçlarının silinmesi talep ediliyor. Hatay’daki esnaf için vergi borçlarının silinmesi, daha önceki örneklerden (1999 Gölcük Depremi) yola çıkarak afet sonrası finansal rahatlama sağlayacak önemli bir adım olarak öne çıkıyor.
ZİRVEDE ÖNE ÇIKAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Alternatif Ödeme Yöntemlerinin Teşvik Edilmesi: Esnafın dijital ödeme sistemlerine geçişinin teşvik edilmesi, maliyetlerin düşürülmesi ve güvenli ödeme ortamlarının sağlanması gerektiği belirtildi.
Çelik Konstrüksiyon İhtiyacı: Depremde zarar gören kooperatif ve iş yerleri için çelik yapılar ve esnaf çarşılarının güvenli alternatifler olarak önerildi.
Çalışanların Yetkisizliği: Deprem bölgelerinde, elektrik tesisatları gibi hayati öneme sahip işler için yetkisiz ve belgesiz çalışanların olduğu ve bunun ciddi bir risk oluşturduğuna dikkat çekildi.
Esnaf Tanımının Güncellenmesi: 5362 sayılı yasanın esnaf ve tacir ayrımını daha net hale getirecek şekilde revize edilmesi gerektiği dile getirildi.
Esnafların Destek Alamaması: KOSGEB'in mevcut faizsiz kredilerinin, yıllardır esnaflık yapanlar için de geçerli olması gerektiği, küçük esnafların KOSGEB ve diğer devlet desteklerinden yeterince faydalanamadığı, özellikle hizmet sektörüne yönelik can suyu kredisi talep ettikleri ifade edildi.
Kira Oranlarının Düşürülmesi: Hatay’da yüksek kira oranlarının düşürülmesi gerektiği, konut ve iş yerlerinin hızla yapılması için devlet desteği istendi.
Geçici Çarşılarda Yerleşim Sorunları: 10.500 işletmeden 7.000’inin geçici çarşılara yerleştirildiği, 3.500 işletmenin hala açıkta kaldığı belirtildi. Kalıcı iş yerlerine yerleştirme için devlet desteği talep edildi.
Afetlere Dayanıklı Yapılaşma ve İşyeri Yeniden İnşası: a. Depremde zarar gören işyerlerinin yeniden inşası için devlet destekli projelerin hızlandırılması gerektiği ifade edilmiştir. b. Çelik konstrüksiyon gibi daha güvenli yapıların tercih edilmesi önerilmiştir. c. Yeni işyerlerinin oluşturulmasında esnafın uygun maliyetli finansmana erişiminin sağlanması gerektiği belirtilmiştir.
Dijitalleşme ve Teknolojik Entegrasyon: a. Esnafın dijital ödeme sistemlerine entegrasyonu hızlandırılmalı, POS cihazı ve dijital altyapı maliyetlerinin düşürülmesi sağlanmalıdır. b. Dijital eğitim programları düzenlenerek, esnafın e-ticaret süreçlerine adapte olması desteklenmelidir.
Eğitim ve Nitelikli İşgücü Yetiştirilmesi: a. Deprem bölgelerinde mesleki eğitim kurslarının düzenlenmesi ve genç nüfusun iş gücüne kazandırılması gerektiği belirtilmiştir. b. Ustalık ve kalfalık sistemlerinin yeniden düzenlenmesi, ahilik kültürüne uygun şekilde yaygınlaştırılması önerilmiştir.
