Suudi Aramco’ya yönelik saldırı petrol fiyatlarına 1991 yılından bu yana en büyük yükselişini yaşattı. Brent petrolün varili 71 doları aştı. Yabancı analistlere göre, yükselişten en çok Türkiye ve Arjantin etkilenecek. Fiyatlardaki sert hareket nedeniyle akaryakıt fiyatlarında da aynı tepkide artış oldu. Depolara yansıyacak zam motorinde 12 kuruş benzinde de 35 kuruş olarak belirlendi.
Suudi Arabistan’ın devlet petrol şirketi Saudi Aramco’ya hafta sonu düzenlenen SİHA’lı (silahlı insansız hava aracı) saldırı küresel piyasaları etkiledi. Petrol fiyatları Irak’ın Saddam yönetiminde Kuveyt’i işgal ettiği 1991 yılından bu yana en büyük yükselişini yaşadı. Brent petrolün varili 72 dolara yaklaştı. Financial Times gazetesi petrol fiyatlarından dünyanın hangi bölgesinin nasıl etkileneceğine ilişkin bir analiz hazırladı. Analize göre petrol fiyatlarının artmasından en fazla etkilenecek iki ülke ekonomik krizde boğuşan Türkiye ve Arjantin. Financial Times’da yer alan analizde şu ifadelere yer verildi:
Petrol fiyatlarının artışından en fazla kaybeden iki ülke Türkiye ve Arjantin olacak hali hazırda ekonomileri kırılgan. Bu iki ülke enflasyonda kısa süreli artışlarla mücadelede yetersiz kalıyorlar. Avrupa Birliği enflasyon yaratmaya çalışıyor. Petrol fiyatlarındaki her 10 euroluk yükseliş ülkede enflasyonu 0.3 puan yukarı çeker. Bu onlar için iyi olabilir.
Petrol fiyatlarındaki her artış ABD’nin gayri safi yurt içi hasılasını olumsuz etkiliyor. Bu yüzden 1970 yılındaki petrol krizinden beri petrol rezervleri tutuyorlar. ABD ülkesinde enflasyon yaratmaya çalıştığı için fiyatların yükselmesi o kadar da kötü olmayabilir. Öte yandan dünyaya petrol de sattıkları için kısa süreli fayda bile sağlayabilirler.
‘Dünyanın fabrikası’ Çin net petrol ithalatçısı ve ekonomisi petrolde yaşanan fiyat artışlarından ciddi etkilenecek.
Petrol fiyatlarındaki yükseliş genel olarak enflasyonu olumsuz etkiler. Fakat merkez bankacıları bunu kısa süreli bir fiyat hareketi olarak görüyor. ABD ve Avrupa Birliği enflasyon yaratmaya çalıştığı için kısa süreli fiyat artışı işlerine yarayabilir. Türkiye gibi enflasyonu kontrol altında tutmaya çalışan ülkeler için durum daha zor olacak.
Saldırı sonrasında Brent petrol, dolar kuru ve uluslararası piyasalarda motorin ve benzin fiyatları arttı. Ton fiyatı, motorinin 582 dolardan 642 dolara, benzinin 584 dolardan 648 dolara fırladı. Bu artış motorine 12, benzinde 35 kuruş olarak yansıdı. Motorin tarafına en son 7 kuruş zam yapılmıştı. Hafta içinde yaşanacak gelişmeler milyonlar için büyük önem taşıyor.
PİYASALARA LİKİDİTE ENJEKTESİ
Suudi Arabistan Merkez Bankası, Aramco’nun petrol tesislerine düzenlenen büyük çaplı saldırıların ardından meydana gelebilecek sorunlardan dolayı ekonomiye destek için, ihtiyaç doğarsa, finans sistemine likidite sağlamaya hazır olduklarını kaydetti. Merkez Bankası Başkanı Ahmed Abdulkarim Alkholifey, net döviz varlıkları stokunun 500 milyar doların üzerinde olması ile birlikte, para otoritesinin istediği zaman piyasalara müdahale edebilme gücü olduğunu belirtti. Alkholifey, OPEC’in en büyük üreticisi Suudi Arabistan’ın para birimini ABD dolarına endeksleme politikasını değiştirme niyeti olmadığını sözlerine ekledi. Alkholifey, “Likidite darlığının olmasını beklemiyoruz, ancak daima kuyruk riskleri olarak adlandırılan durumları izliyoruz” değerlendirmesinde bulundu. Krallık’ın üç yıl önce düşük petrol fiyatlarının etkileri ile mücadele ettiği dönemde, Suudi Arabistan Para Otoritesi, bankacılık sistemindeki nakit darlığını rahatlatmak için piyasaya 20 milyar riyal (5.3 milyar dolar) enjekte etmişti.
PETROL 75 DOLARIN ÜZERİNE ÇIKABİLİR
Goldman Sachs, Suudi Arabistan’ın petrol şirketi Saudi Aramco’nun petrol sahalarına yönelik SİHA saldırılarının ardından dünyanın en büyük tedarik zincirinde meydana gelen arz kısıntısının uzun sürmesi durumunda Brent petrolün varil fiyatının 75 doları aşabileceği uyarısında bulundu. Goldman’ın emtia araştıma birimi yöneticisi Jeffrey Currie ve kıdemli emtia stratejisti Damien Courvalin’in notunda “Cumartesi günkü saldırı kritik önemdeki petrol altyapısında tarihi büyüklükte bir kısıntıydı ve bu olaylar daha çok saldırı gerçekleştirilmesi riskleriyle birlikte küresel arza yönelik tehditlerde sert bir yükselişi temsil ediyor” ifadelerine yer verildi. Pazar günü kaleme alınan notta “Mevcut kısıntı seviyesinin altı haftadan fazla sürmesinin açıklanması durumunda Brent petrol fiyatlarının varili 75 doların üzerine çıkmasını bekliyoruz” dendi.
ABD’NİN 645 MİLYON VARİL STOKU VAR
Suudi Arabistan’da saldırının ardından ABD, ülkedeki acil petrol rezervlerini devreye sokabileceğini açıkladı. Petrol fiyatları yükselişe geçerken Başkan Donald Trump, petrol arzındaki sıkıntıların giderilmesi için ABD’nin acil durumlar için bulundurduğu petrol stokunu piyasalara sürebileceğini söyledi. Trump’ın söz ettiği stok, Texas ve Louisiana eyaletlerinde yeraltında bulunan tuz mağaralarında saklanıyor ve 645 milyon varili buluyor. Bu ‘stratejik rezerv’ fikri 1970’lere dayanıyor. Uluslararası Enerji Ajansı’na üye ülkelerin 90 günlük ihtiyacı karşılayacak petrol rezervleri oluşturması öngörülüyor. Ancak ABD’nin stoku dünyadaki en büyük miktara tekabül ediyor.
EKİM’DEKİ TESLİMATLARIN BAZILARI ERTELENECEK
Saudi Aramco saldırının ardından müşterilerine ekim teslimatlarının bazılarının erteleneceğini bildirdi. Ayrıca Suudi Arabistan kamu petrol şirketi, bazı müşterilerinin farklı kalitede petrol almasını istedi. Saldırılarla birlikte Suudi petrol üretimi yarıya düşerken, küresel üretimin yüzde 5’i silindi. Üretimin kısıntısının ne zaman giderileceği konusu belirsizliğini koruyor. Petrol üretiminin tam olarak eski haline gelmesinin haftalar ile aylar sürebileceği belirtiyor. Suudi yetkililer tarafından yapılan açıklamalarda ilk incelemede saldırılardan birinde İran silahları kullanıldığı tespit edildiği belirtilirken, ABD Başkanı Donald Trump saldırılarla ilgili İran’ı sorumlu tuttu.
ÇOK CİDDİ BİR TAHRİBATLA KARŞI KARŞIYAYIZ
Suudi Aramco’nun dev Abqaib tesisini restore etmesi haftalar hatta aylar alabileceğinin belirtilimesi küresel tedarikçiye yapılan saldırının jepolitik sonuçları ile birlikte petrol fiyatları üzerinde baskı yarattı. Brent petrol pazartesi günü tarihinin en yüksek seviyesine yükseldikten sonra 69 doların hemen altında işlem gördü. Petrol fiyatları, bölgede daha fazla çatışma beklentisiyle yükseldi. Şu anda temel soru Krallık üretimini yarı yarıya düşüren ya da küresel tedarik zincirinin yüzde 5’ini kaybettiren büyük saldırıyı nasıl telafi edeceği yönünde. Suudi Arabistanlı yetkililer üst düzey yabancı bir diplomata çok ciddi bir tahribatla karşı karşıya olduklarını ve onarımın haftalar hatta aylar alacağını belirtti. Saudi Aramco’nun Üst Yöneticisi (CEO) Amin Nasser ise, üretimi tekrar tesis etmek için çalışmaların başladığını belirterek, tesislerdeki zarara aşina yetkililer ise tekrar tam kapasiteyle üretimin haftalar alabileceği uyarısında bulunmuştu.
PİYASALAR DAHA FAZLASINI BEKLİYOR
State Street Global Advisors Baş Yatırım Stratejisti Michale Arone, Jerome Powell´ın önceki faiz kararları sonrası duruşunu eleştirerek, şunları söyledi: “Powell uzun bir süredir toplantı sonrası basın açıklamalarında gaf yapıyor. Bu orta dönem düzenleme döneminin sonu geldiğini açıklayacak mı? Piyasalar, gelecek dönemlerde FED’in planladığından daha fazla faiz indirimi gelmesini bekliyor. Yatırımcılar bu noktada, ABD-Çin ticari anlaşmazlığı çözülmeden FED´in de faiz indirimine gitmesini beklemiyor.”
ÜRETİM 2 HAFTADA NORMALE DÖNECEK
Reuters’in 2 kaynağa dayandırdığı haberde Suudi Arabistan’ın petrol tesislerine yönelik saldırı sonrası petrol üretiminin normal seviyelere beklenenden daha hızlı döneceği belirtildi. Sürecin 2 hafta sürmesi bekleniyor. Brent petrolün varil fiyatı haberin ardından 64 dolar seviyelerine çekildi. Petrol tesislerine yönelik saldırıların ardından ülkenin petrol üretimi günlük 5.7 milyon varile düşmüştü. Reuters’in haberine göre Suudi Arabistan 5.7 milyon varillik günlük arz kaybının yüzde 70’ini telafi etmeye yakın olduğu belirtildi. Brent petrol fiyatları pazartesi günü saldırının etkisiyle yüzde 19.5 kadar yükselerek 71.95 dolarla tarihi sıçrama kaydetmişti. Batı Teksas petrolü (WTI) vadelileri ise önceki seansta 2008’den beri en büyük artışı kaydetmesinin ardından yüzde 5’ten fazla düşüşle varil başına 59.76 dolardan işlem gördü.
