Osmanlı’nın son günlerinden Cumhuriyet’in ilk yıllarına, Türkiye’nin siyasi, kültürel ve sosyal hayatına ışık tutan 590 film Kültür Bakanlığı tarafından erişime açıldı. Hazine değerindeki kayıtlar arasında ‘Ölmeye Geldik’ şiirini okuyan Behçet Kemal Çağlar da var, Müzeyyen Senar ile görülen Saadettin Kaynak da. 127 yıl öncesine dayanan çekimlerin yer aldığı, kültürel mirasımızın görsel hafızası niteliğindeki görüntüleri artık herkes internet sitesinden ve cep telefonundan izleyebilir.
SALİHA SULTAN
Osmanlı’nın son döneminden Cumhuriyet’in ilk yıllarına, Anıtkabir’in yapımından Kore Savaşı görüntülerine, Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü arşivinde yer alan yüzlerce siyah beyaz film dijital ortamda erişime açıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, bakanlığın arşivinde yer alan görüntüleri, internet sitesinden ve ‘Film Mirasım KTB’ mobil uygulamasından erişime sundu.
Çalışmayı duyuran, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, şu ifadeleri kullandı: “Bakanlığımızın arşivinde yer alan kültürel mirasımızın görsel belleğini oluşturan filmlerimizi ‘Film Mirasım KTB’ uygulaması ile vatandaşlarımızın erişimine sunduk. Filmlerin dijitalleştirilmesinde ve restore edilmesinde emeği geçen herkese teşekkür ediyorum. Osmanlı’nın son döneminden Cumhuriyet’in ilk yıllarına, Anıtkabir’in yapımından Kore Savaşı görüntülerine... Herkesin ilgisini çekecek yüzlerce film sizleri bekliyor.” Ersoy, paylaşımında görüntülerden bazı kesitlere de yer verdi.
Erişime açılan filmler sitede ve uygulamada altı grup halinde ziyaretçilerin beğenisine sunuluyor. 127 yıl öncesine dayanan kayıtların yer aldığı ‘1895-1918’ başlıklı grupta dönemin Osmanlı topraklarındaki hayatı, Birinci Dünya Savaşı, Çanakkale Muharebesi gibi tarihi anları kaydeden yapımların yanı sıra, at ve kayık yarışları gibi sosyal aktiviteleri resmeden 71 film yer alıyor. 97 kaydın yer aldığı ‘1918-1938’ tarihli grupta da, Atatürk’ün TBMM’ne gelişinden Batı Anadolu’da Yunan mezalimine Milli Mücadele dönemine ışık tutan görüntülerin yanı sıra, Konya, Ankara, Erzurum, İstanbul, Bursa gibi şehirlerden de birçok görüntü yer alıyor. Ziya Gökalp, Reşit Galip Bey gibi isimlerin cenaze törenleri, Atatürk’ün Afet İnan ile buluşmasına birçok kayıt yer alıyor. Bu grupta ayrıca bugünkü İzmir Fuarı’nın 22 Ağustos 1935 tarihinde ‘Arsıulusal İzmir Panayırı’ adıyla açılışını gösteren bir videoda bulunuyor.
BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR’DAN ‘ÖLMEYE GELDİK’
‘1938-1950’ tarihlendirmesiyle 144 görüntünün yer aldığı grupta da Atatürk’ün cenaze törenine ait tam 15 kayıt ziyaretçilerle paylaşılıyor. Adana, Erzincan, Hatay, Kırıkkale şehirlerden kayıtların yer aldığı grupta Behçet Kemal Çağlar’ın kendi sesinden ‘Ölmeye Geldim’ şiirini okurken çekilmiş görüntüleri de dikkati çekiyor. 106 kaydın yer aldığı ‘1950-1960’ başlıklı grupta da, ABD Başkanı Dwight David Eisenhower’ın 1959 yılında gerçekleştirdiği Türkiye, Adnan Menderes’in ABD, Çin, İtalya ziyaretlerinden görüntüler bulunuyor. Bu bölümde Kore Savaşı’ndan dönen askerler, Edirne’ye gelen göçmenlere yönelik de dönemi yansıtan birçok kayıt da görülebiliyor.
1960’LARIN KÜLTÜR İKLİMİ
1960 Sonrası grubunda ise Türkiye Büyük Müze’deki Kanuni Sultan Süleyman Sergisi, Akdeniz Festivali, Kırkpınar Yağlı Güreşleri, Piri Reis Haritaları, Konya Müzik Festivali, Edinburg Resim Sergisi gibi 126 kayıt ziyaretçilere sunulurken, Emel Sayın’ın da ‘Silemezler Gönlümden’ şarkısını seslendirdiği renkli bir klip de bölümün sürprizi. 49 kaydın yer aldığı ve son bölüm olan ‘Diğer’ bölümünde ise, Türkiye’nin dört bir yanından çocuk oyunlarına, Urfa, İzmir gibi illerin halk oyunlarından köy düğünlerine, Türk müziğinin iki duayeni Müzeyyen Senar ve Saadettin Kaynak’ın bir arada olduğu tarihi bir ana şahitlik eden kayda, siyah beyaz yılların sosyal yaşamını gözler önüne seren hazine değerindeki kayıtlar izlenebiliyor. Sinema Genel Müdürlüğü arşivinden erişime açılan hazine değerindeki kayıtlar ‘filmmirasim.ktb.gov.tr’ internet adresinden ve ‘Film Mirasım KTB’ mobil uygulamalarından görülebilir.
ARŞİVDEN KISA FİLM DE ÇIKTI
1960 Sonrası bölümünde yer alan görüntüler arasında ‘Gülibik’ Uluslararası Berlin Film Festivalinde C.İ.F.E.J. ödülünü kazanan Çetin Öner’in yazıp yönettiği ‘Güneşi Görüyorum’ kısa filmi dikkat çekiyor. Seden Kızıltunç, Engin İşsever, Levent İnanır, Yüksel Gözen gibi oyuncuların rol aldığı 31 dakikalık film, kendinden küçük kardeşi ve annesinin geçimini sağlamak için çalışmak zorunda kalan bir çocuğun hikâyesini anlatıyor. 1943 doğumlu olan, 2016’da vefat eden Öner, TRT’de yer alan ‘Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz’ gibi birçok yönetmenlik çalışmasının yanı sıra, birçok gazete ve dergide yazdığı sanat yazıları ile de tanınan bir isimdi.
ROOSEVELT’E ATATÜRK’E MEKTUP YAZDIRAN BELGESEL
Film Mirasım KTB adresinin 1918-1938 tarihli bölümde ayrıca yapım ve yönetimi Amerikalı serbest fotoğrafçı, belgesel film yapımcısı Julien Bryan tarafından gerçekleştirilen ‘Yeni Türkiye’ (Reborn Turkey) belgeselinin tamamı da dört bölüm halinde izlenebiliyor. Toplamda 20 dakika olan belgesel, Türkiye’nin çeşitli alanlardaki ilerleme hamleleri ile Atatürk’ün günlük hayatından görüntüler içeriyor. Bryan’ın 1936’da çektiği filmden etkilenen ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, ardından Atatürk’e mektup yazdığı biliniyor.
