Paradoks, herkesin kabul ettiği bilgi ile fikirlere ters, zıt olan bir kavramdır. Peki, paradoks nedir, ne anlama geliyor? Paradoks çeşitleri nelerdir? İşte detaylar...
İnsanların zihinleri doğru olduğunu kabul ettiği bilgiler içerisindeki çelişkinin farkına vardığında şüpheye düyer ve yaşadığı bu durum paradoks olarak tanımlanır. Genellikle paradoks; alışılmışın dışında, aykırı, tuhaf düşüncelerdir. Paradokstaki aykırılık her zaman o düşüncenin yanlış olduğunu göstermemektedir. O düşüncenin alışılmışın dışında olduğunu ve mantığa aykırı olduğunu ifade etmektedir.
PARADOKS NE DEMEKTİR?
Paradoks Eski Yunan Felsefesi ile başlamıştır. Yunanca'da para ve doxa kelimelerinin birleşiminden oluşan Paradoks kelimesi yanıltıcı olan şey anlamındadır.
PARADOKSUN ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Tarihteki ilk paradoks örneği eski Yunan filozofu Epimenides'in olan Giritli Paradoksudur. Paradokslar çeşitlerine göre farklı sınıflara ayrılır. Paradoks çeşitleri şunlardır:
- SONSUZLUK PARADOKSU: Hilbert'e ait otel paradoksundan bunu açıklamak mümkündür. Sonlu odası bulunan bir otel hayal edin ve bütün odaları dolu olsun. Otele gelen yeni müşteriye boş odanın olmadığı söylenecektir. Peki, otelin sonsuz odaları olsaydı ve gelen müşteriye yine oda yok cevabı mı verilecekti? Bu örnekten yola çıkarak günümüze kadar gelen sonsuzluk paradoksu oluşmuştur.
- RUSSELL PARADOKSU: İngiliz düşünür Bertrand Russellküme paradoksunun yaratıcı ismidir.
- ZENO PARADOKSU: Zeno, mantıkçı filozoflardan biridir. Matematikteki ilk şüpheci kabul edilmektedir. Ok, dichtomy, tavşan-kaplumbağa paradoksları en yaygın paradokslarıdır.
- EPİMENİDES PARADOKSU: Yalancı paradokslar olarak bilinen bu paradoksa göre Bütün Giritliler yalancıdır. Bu paradoksla ortaya atılsa da sonrasında bunun bir paradoks olmadığına karar verilmiştir.
ÖRNEK PARADOKSLAR
SOCRATES PARADOKSU: "Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir" sözü Socrates'in en bilinen paradoksudur.
EQULİDES PARADOKSU: "Yaptığım açıklama yanlıştır" cümlesi paradoks örneğidir.
AVUKAT PARADOKSU: Yunan avukat Protogras öğrencisiyle özel ders ücretiyle ilgili bir anlaşma yapar. Bu anlaşmaya göre; öğrenci aldığı ilk davasını kazanırsa ücretini Protogras'a vericek, kazanamazsa ücret ödemeyecek. Dersten sonra öğrenciden ses çıkmayınca avukat ona dava açarak ücret ister. Öğrenci ilk davasında kendini savunur ve kazanırsa parayı hocasına verecektir kazanamazsa yine hocasına ödeme yapmak zorunda kalacaktır.
BERBER PARADOKSU: Russell paradoksundan oluşturulan paradoksta, berberin biri kendi köyünde yalnızca kendini tıraş edemeyen erkekleri tıraş edecektir. Eğer kendi kendinin tıraşını yapabilirse, yalnızca kendi kendini tıraş edenlerin grubuna dahil olacak ve tıraş kuralını bozacaktır. Eğer kendini tıraş etmezse kendi kendini tıraş edemeyenlerin grubuna dahil olarak kuralını bozmamış olacaktır.
STEPHEN HAWKİNG BİLGİ PARADOKSU
Hawking, Cambridge ile Harward Üniversitesi'nde birkaç bilim insanıyla çalışıyordu. Bu kişilerden birisi de Prof. Malcolm Perry idi. Perry, kırk seneden uzun bir zamanda Hawking'in Kara delikte bilgi yetimi ve Yumuşak Saçlar isimli makelesiyle çalışmıştır. Bu bilgi paradoksunun temelinde Enstein vardır. Einstein 1915'te Görelelik kuramını oluşturmuştur. Bu teorisi kütle çekimini, maddelerin uzay ile zaman bükülmesi etkisi ile açıklamaktadır. Böylelikle de gezegenlerin Güneş etrafında dönebildiğini savunmaktadır.
Einstein teorisinde kara deliklere dair önemli tezler bulunuyor. Teoriye göre kara deliğin tüm özelliklerinin belirleyicisi 3 unsur vardır. Bu unsurlar; kütle, elektriksel yük ve açısal momentumdur. Hawking, bu teorinin ardından altmış sene sonra ortaya attığı tezde kara deliklerde bir de kendi ısılarının olması gerektiğini vurguluyor.
Beklenilen paradoks tam olarak burada ortaya çıkıyor. Kuantumla ilgili yetkin bilim adamları bilginin hiçbir şekilde kaybolmadığını savunuyor. Kara deliklerse her şeyi yutmaktadır. Bu durumda, “Kara delikte yok olan maddelerin fiziksel bilgileri nereye gidiyor?” sorusu gündeme geliyor. Makalesini son kısmında bilgilerin nereye gittiği üzerinde tartışan Hawking, kara deliğin çevresini saran bir olay ufku olduğunu ve buradaki fotonların kaybolan maddelerin bilgisini tuttuğunu söylüyor.
Makalede söz konusu foton kuşaklarından yumuşak saçlar şeklinde bahsediliyor. Kara delik içine bir cisim atıldığı zaman, kara delikteki ısı artıyor. Isı yükselince entropi de artışa geçiyor. Artan entropi, ufuktaki fotonlarca kayıt altına alınıyor. Prof Peryy, bu makale ile yumuşak saçların entropisinin açıklandığını belirtiyor. Ama bilgi paradoksunun sonunun gelmediğini ve daha ileri çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu da vurguluyor.
