Kovid’e karşı geliştirilen aşılar ‘bu iş bitiyor’ umudunu artırmışken küresel toplum yeniden diken üstünde. Virüsün İngiltere’de ortaya çıkan mutasyonu ikinci panik dalgasını başlattı. Bilim insanları “Öngördüğümüzden çok daha kötü” uyarısı yaptı.
Sağlık Bakanı Matt Hancock yeni varyantın kontrolden çıktığını söyledi. İlk salgının tecrübesiyle yönetimler kapsamlı tedbirleri vakit kaybetmeden devreye soktu.
Mutasyon altıdan fazla ülkeye yayılınca AB olağanüstü gündemle toplandı. Suudi Arabistan’dan Şili’ye kadar birçok ülke kapılarını kapattı. Türkiye de dört ülkeye uçuşları geçici olarak askıya aldı.
90 GÜN İÇİNDE ‘BASKIN VİRÜS’E DÖNÜŞTÜ
Mutant virüsün, kasımda Londra’daki vakaların dörtte birini, bu ay ise üçte ikisini oluşturduğu belirlendi.
Bilim insanlarından da kritik uyarılar geldi. University College London’dan Prof. Andrew Hayward “Bu türün daha büyük bir pandemiye neden olma ihtimalini bilecek kadar yeterli bilgiye sahibiyiz. Öngördüğümüzden çok daha kötü” ifadesini kullandı.
Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Ravi Gupta ise “Virüs sistemdeki bir boşluktan faydalanabilir ve kaygı verici gelişmeler olabilir” dedi.
'AŞI ÇALIŞACAK MI' ENDİŞESİ
BionTech ve Moderna gibi şirketlerin mRNA kökenli aşıların geleneksel yöntemle üretilenlere göre mutasyonlara karşı daha hızlı ‘güncelleme’ sağladığı değerlendirildi. Almanya Sağlık Bakanı Spahn da “Şimdiye kadar bildiklerimizi göz önüne alırsak aşıların yeni tür üzerinde de etkili olacağını söyleyebiliriz” dedi.
İKİNCİ PANİK DALGASI
KOVİD-19 MUTASYONA UĞRADI, BİLİM BU SORULARA YANIT ARIYOR
AŞILARI ETKİSİZ KILAR MI TESTLERE KARŞI ‘HAYALET’ Mİ
İngiltere’de ortaya çıkan ve yüzde 70 daha bulaşıcı olduğu tespit edilen koronavirüsün mutasyona uğramış hali altı ülkede görüldü. Dünya alarm verdi, uluslararası seyahatler bir kez daha kısıtlandı. Bilim insanları virüste, şu ana kadar Kovid aşılarını etkisiz kılacak mutasyona rastlanmadığını bildirdi.
‘PCR testleri ile tespitten kaçıyor mu, antikor ya da plazma tedavilerinden etkilenmiyor mu, daha ağır hastalık yapacak mı, hastalığı geçirmiş olanlarda ikinci enfeksiyon geçirilme oranını artıracak mı?’ sorularına yanıt aranıyor.
Yeni tip koronavirüsün İngiltere’de bulaşıcılığı yüzde 70 artırabilen mutasyona uğradığı ancak hastalık yapma özelliğinde bir değişiklik yapmadığı ve şu ana kadar Kovid aşılarını etkisiz kılacak bir mutasyona rastlanmadığı belirtildi.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. İsmail Balık, virüslere, bitki, hayvan ya da insan hücrelerinde yaşamak zorunda olan akıllı mikro canlılar denilebileceğini belirterek, bazı virüslerin doğalarında sürekli mutasyon yaparak yapı değiştirme özellikleri bulunduğunu söyledi.
Balık, virüslerin bir savunma silahı gibi kullandıkları bu özelliklerini özellikle çeşitli nedenlerle yaşamları tehdit altında kaldıklarında kullanabildikleri bilgisini vererek “Koronavirüs örneğinde yarasalarda olduğu gibi canlıların, yaşamlarını sürdürdükleri ormanlar gibi doğal ortamları yok olmaya başladığında ya da kendilerini yok edecek ilaç ya da aşı baskısı altında kaldıklarında mutasyon yaparlar.
Böylece virüsler, yeni bir canlı türü hücrelerinde tutunup yaşayabilme veya aşının oluşturduğu antikorları ya da bir ilacı etkisiz hale getirebilme yeteneğini kazanır. HIV, Hepatit C, Influenza ve Kovid-19 etkeni Sars-Cov2’nin de içinde yer aldığı koronavirüs ailesi çok fazla mutasyon yapan virüslerdir” diye konuştu.
Mutasyonun aşı ve ilaç geliştirilmesinde dezavantaj olarak çok önemli bir yer tuttuğunun altını çizen Balık, çok fazla ve hızlı mutasyon yapan virüsler için ilaç ve aşı geliştirmenin önemli zorlukları olduğuna dikkati çekerek şunları söyledi: “Bugüne kadarki mutasyonlar virüsün hastalık yapma özelliğinde bir değişiklik yapmadı ama bulaşma gücünü 3-4 kat artıran mutasyonlar tespit edildi.
En son İngiltere’de tespit edilen mutasyonla virüsün bulaştırıcı gücünün yüzde 70 arttığı belirlendi ama bu mutasyonun aşıya etkisi olmayacağı açıklandı. Şu ana kadar Kovid aşılarını etkisiz kılacak bir mutasyona rastlanmadı. Grip örneğinde olduğu gibi aşıyı etkisizleştirecek sık ve büyük mutasyonların oluşumu koronavirüsler için beklenmemektedir.
Ayrıca olsa bile artık geliştirilmiş olan koronavirüs aşı geliştirme bilgisi sayesinde çok hızlı bir şekilde, aynı grip aşısında olduğu gibi yeni mutant virüse de etkili bir aşı geliştirilebilir. Bir diğer olasılık ise virüs aşıdan kaçmak isterken ya da kendiliğinden yapacağı büyük mutasyon ile insana bulaşma kabiliyetini de yitirebilir. Kovid-19’un atası olan Sars ve Mers örneğinde olduğu gibi tamamen hastalık ortadan da kalkabilir.”
Avrupa Hastalık Kontrol Merkezi tarafından “SARS-CoV-2 VUI 202012/01” ismi verilen ‘Mutant Kovid’in incelendiğini kaydeden Balık “Bu kapsamda ‘Virüs, hangi ülkelere yayılıyor?’, “Piyasadaki PCR testleri ile tespitten kaçıyor mu?’, ‘Kullanılan antikor ya da plazma tedavilerinden etkilenmiyor mu?’, ‘Halihazırdaki aşıları etkisiz bırakacak mı?’, ‘Daha ağır hastalık yapacak mı?’, ‘Hastalığı geçirmiş olanlarda ikinci enfeksiyon geçirilme oranını artıracak mı?’ başlıklarında araştırılıyor” dedi.
LONDRA’DAN GELENLERE KARANTİNA
Koronavirüsün İngiltere kaynaklı mutasyon riski nedeniyle önceki gece saatlerinde Londra’dan İstanbul’a gelen yolculara PCR testi yapıldı. Adres ve iletişim bilgileri alınan yolcular, evlerinde karantinada kalacak. Filyasyon ekipleri tarafından takip altında tutulacak.
‘AŞI İÇİN OLUMSUZ VERİ YOK’
Hitit Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Nurcan Baykam da mutasyonun, aşı uygulamalarını olumsuz yönde etkileyeceği ya da koronavirüse yakalanan hastaların süreci daha ağır geçireceğine dair herhangi bir veri bulunmadığını belirtti.
Baykam “Aşı konusunda endişe verici bir veri ortaya konmadı. Mutasyonun aşı çalışmalarını olumsuz yönde etkileyeceğine dair herhangi bir bilgi bulunmuyor. Virüsün aminoasit diziliminde bir değişiklik olduğu tespit edildi. Bu süreç, sadece bilimsel verilerin takip edilmesi ile yönetilmeli” ifadelerini kullandı.
3 AYDA 12 BİN MUTASYON
Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu da şu değerlendirmeyi yaptı: “Yeni bir virüs ile karşı karşıya değiliz. Kovid-19 yine Kovid-19. Kovid-20 gelmedi. Aşılar muhtemelen çalışacaktır. En kötü ihtimalle, etkinlikler biraz düşebilir. İmmün sistem, antikorlar buna karşılık verecektir.
Mutasyon ilk defa olmuyor. Eylül ayından beri herhalde 12 bin civarında mutasyon var. Bunlardan herhalde 4 binden fazlası da ‘spike’ denilen, önemli dediğimiz proteinde olan. Aşılar onun üzerine geliştiriliyor. Ve biz antikorlarımızı ona karşı geliştiriyoruz. Virüsün etkisizleşmesini sağlayan antikorlar onun üzerine.”
Öte yandan aşıların mutasyonlar nedeniyle grip aşısı gibi düzenli olarak güncellenmesinin gerekebileceği, mRNA aşılarının geleneksel aşıya kıyasla daha kolay değiştirilebildiği ileri sürüldü.
YILBAŞI ALARMI
Bilim Kurulu, dört gece üç gün sürecek 80 saatlik sokak kısıtlamasına ilişkin uyarılarını artırdı. Prof. Dr. Tevfik Özlü “Hane halkımızla olmalıyız. Bu 4 günlük yılbaşı kısıtlamasını tatil gibi düşünmemek lazım” dedi. İçişleri Bakanlığı da otellerde eğlence
ve kutlamayı yasakladı.
Bilim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Sema Turan, yılbaşı sürecinde dört günlük kısıtlama olacağını hatırlatarak “Lütfen küçük aile formatında yılbaşımızı kutlayalım. Büyük mekanlara girmeyelim. Evlerde bile olunsa kalabalık yapmayalım. Yoksa sonuçları çok kötü olur” dedi.
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Tevfik Özlü de yılbaşında uygulanacak sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili açıklama yaptı. Özlü “Yılbaşında dostlarımızla bir araya gelmeyi düşünebiliriz ama bu güvenli değil. Hem biz zarar görebiliriz, hem de sevdiklerimize zarar verebiliriz.
Doğru olan bu dönemde kendi evimizde kendi hane halkımızla olmamız. Bu 4 günlük yılbaşı kısıtlamasını tatil gibi düşünmemek lazım. Anne babamız , kardeşlerimiz de olsa bir arada olmak güvenli değil. Biraz daha sabretmemiz lazım” dedi.
İçişleri Bakanlığı da otel ve konaklama yerleriyle ilgili yeni genelge yayımladı. Buna göre bu mekanlarda yılbaşında kısıtlamasının olduğu günlerde program yapılamayacak, eğlence ve balo düzenlenemeyecek, müzikli kutlama olmayacak. Genelgede, yılbaşı öncesinde bazı otel tarafından tedbirlere aykırı şekilde müzikli eğlence programları da bulunan yılbaşı paketlerinin reklamlarının yapıldığı bu durumun da salgınla mücadele amacıyla alınan diğer tedbirlerin sorgulanmasına neden olduğu ifade edildi.
Genelgede şu ifadeler yer aldı: Oteller veya konaklama tesislerinde yılbaşı kutlama programı icra edilmesine, eğlence-balo düzenlenmesine kesinlikle müsaade edilmeyecek. Oteller ve konaklama tesisleri, kutlama programları yapılacağı yönünde kampanya veya reklam faaliyetlerinde bulunamayacak. DJ performansı dahil canlı müzik icra edilmeyecek. Saat 22.00’den itibaren ise otel ve konaklama tesislerinde bulunan restoran, lokanta ve diğer otel salonlarında kayıt dinletilmesi de dahil olmak üzere hiçbir şartta müzik yayınına izin verilmeyecek. Tedbirlere uymayanlara işlem yapılacak.”
‘KURUYEMİŞTEN BULAŞMAZ'
Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Deniz Çalışkan, yılbaşını evde geçirenlerin tercih ettiği gıda maddelerinin başında gelen kuruyemişlerle ilgili bulaş riskini değerlendirdi. Çalışkan “Kuru gıdaların koronavirüs açısından bulaşma riski bulunmuyor” dedi.
İNGİLTERE’YE İZOLASYON
Aralarında Türkiye’nin de olduğu çok sayıda ülke, yeni tip koronavirüsün daha bulaşıcı bir türü ortaya çıkan İngiltere ile sınırları kapattı. Yüzde 70 daha bulaşıcı olan türün sadece Londra ve civarında değil ülkenin tamamında görüldüğü belirlendi. Ülkede vaka sayıları bir haftada ikiye katlandı. Yeni varyantın son görüldüğü ülke ise İtalya oldu.
Yüzde 70 daha bulaşıcı olduğu belirtilen Kovid-19’un mutasyona uğramış versiyonu diğer ülkelere yayılmaya devam ederken, mutant virüsün ortaya çıktığı İngiltere dünyadan izole ediliyor. “VUI - 202012/01”adı verilen yüzde 70 daha bulaşıcı olan türün sadece Londra ve civarında değil ülkenin tamanında görüldüğü belirlendi.
Daha ölümcül olduğuna veya aşıları etkisiz kılacağına dair dair henüz bir veri bulunmasa da ülkeler, art arda önlem alarak İngiltere’yle sınırları kapatmaya başladı. Danimarka, Hollanda, Avustralya, Belçika ve İskoçya’nın ardından “VUI - 202012/01” adlı mutasyonun tespit edildiği İngiltere dışındaki altıncı ülke İtalya oldu.
İtalya Sağlık bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, İtalyan vatandaşı olan hastanın partneriyle birkaç gün önce İngiltere’den Roma’ya uçtuğunu belirtildi. Çiftin karantinaya alındığı kaydedildi. Fransa Sağlık Bakanı Olivier Veran ise, mutant virüsün Fransa’da da olmasının mümkün olduğunu söyledi. Bu ülkeler halihazırda İngiltere’den gelen uçuşlara kapatılmıştı.
Ardından Türkiye, Rusya, Ürdün, Hindistan, Hong Kong, Kanada, Kuveyt, Belçika, İrlanda, İsviçre, Kolombiya, Arjantin, Şili ve Almanya da aynı kararı aldı. Çekya, İngiltere’den gelenler için daha katı karantina önlemleri uygulanacağını açıkladı.
Pazar akşamı İngiltere’ye sınırlarını 48 saatliğine kapatan Fransa Dover limanından kamyon ve feribotların geçişine izin vermedi. Bu nedenle İngiltere’nin Kent şehrinde kuyruklar uzadı. Avusturya da İngiltere’ye yasak getirmeye hazırlanırken Bulgaristan bu ülkeye gidiş-gelişleri durdurdu.
Bu arada İngiltere’de koronavirüs vakaları Pazar günü 35 bin 928 oldu. Bu, bir önceki hafta kaydedilenlerin neredeyse iki katı vaka anlamına geliyor. Sağlık Bakanı Matt Hancock virüsün yeni varyantının “kontrolden çıktığını” söyledi.
İngiltere'nin Avrupa ile bağlantısını sağlayan Eurotunnel ve Dover Limanı yakınlarında tırlar uzun kuyruklar oluşturdu.
AVRUPA’DAN PFIZER VE BIONTECH’E ONAY
Avrupa İlaç Ajansı (EMA), Özlem Türeci ve Uğur Şahin’in başında bulunduğu BioNTech ile Pfizer tarafından geliştirilen koronavirüs aşısını onayladı. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu’nun bu onay doğrultusunda yapacağı resmî yetkilendirmenin ardından, aşıların dağıtımına başlanacak.
Almanya’nın da aralarında bulunduğu bazı Avrupa ülkeleri, 27 Aralık’tan itibaren aşılama çalışmalarına başlayacak. İngiltere ve ABD’nin aşıya onay vermesinin ardından, Almanya, Hollanda’nın başkenti Amsterdam’da bulunan EMA’dan, Avrupa için onay sürecini hızlandırmasını istedi.
Avrupa İlaç Ajansı İnsani İlaçlar Bilimsel Komitesi (CHMP), 29 Aralık’ta yapılması planlanan toplantıyı 1 hafta öne çekti. AB üyesi ülkelerinden birer temsilcinin yer aldığı aşı değerlendirme komitesi, elde edilen beriler ışığında Pfizer - BioNTech aşısının, koronavirüse karşı kullanımının güvenli olduğuna karar verdi.
AB Komisyonu’nun, Pfizer-BioNTech aşısının Avrupa pazarında resmi olarak yetkilendirilmesine 48 saat içinde karar vermesi bekleniyor. Bu arada Belarus, Rusya’nın ürettiği Sputnik V aşısına onay veren ilk yabancı ülke oldu.
Londra’daki Heathrow Havalimanı’nda uçaklar pistte kaldı.
MARKETLERDE ÜRÜNLER BİTEBİLİR
İngiliz süpermarket zinciri Sainsbury’s, Kovid-19’un daha hızlı yayılan türü nedeniyle Fransa’nın uyguladığı kısıtlamalar yüzünden marul, karnabahar, brokoli ve turunçgiller gibi bazı ürünlerin bitebileceği uyarısı yaptı. Sainsbury’s’den yapılan açıklamada, Avrupa’dan sevkiyatın aksaması nedeniyle yerel piyasaya yöneldikleri ve Avrupa dışından alternatif aradıkları belirtildi.
SUUDİLER UMMAN VE KUVEYT TAMAMEN KAPANDI
Suudi Arabistan, bazı ülkelerde yeni tip koronavirüsün daha hızlı yayılan bir türünün ortaya çıkması nedeniyle, bir hafta süreliğine tüm uluslararası uçuşları askıya aldığını duyurdu.
Yapılan açıklamada, “Ülkeye daha önce giriş yapan yabancı uçakların geri dönüşüne izin verilecektir. Bunun dışında tüm uluslararası uçuşlar geçici olarak bir hafta süreyle askıya alınmıştır. Bir haftalık geçici süre, bir hafta daha uzatılabilir. Bir hafta süreyle ülkeye kara ve deniz limanlarından girişler de askıya alınmıştır” ifadeleri yer aldı.
Kuveyt ve Umman da kara, hava ve deniz sınırlarını bir haftalığına kapattı.
İNGİLİZ BASINI: ‘AVRUPA’NIN HASTA ADAMI’ OLDUK
İngiltere gazete manşetlerinde mutasyona uğrayan koronavirüse dair haberler yer alıyor. Times gazetesi, “Avrupa kapılarını İngiltere’ye kapattı” manşetiyle yayınlanırken Daily Mirror İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın fotoğrafının üzerine, “Avrupa’nın hasta adamı” manşetini attı.
Daily Mail, “En kötü Noel, ızdırap daha sürecek gibi gözüküyor” manşetini, Financial Times gazetesi ise “Kontrolden çıkan Kovid-19 mutasyonu kısıtlamaların aylarca kalması demek” manşetini kullandı.
Telegraph gazetesi İngiltere’de hükümetin zor bir yıl geçirdiğini; ancak 2021’in daha zor geçebileceğini belirtti. Guardian gazetesi ise Başbakan Johnson’ın daha önceden harekete geçmesi gerektiğini savundu.
Londra’daki Heathrow Havalimanı’nda binlerce yolcu uzun süre bekledi.
GÖRÜLMEMİŞ ORANDA DEĞİŞİM GÖSTERİYOR: Yeni koronavirüs varyantının “alışılmadık sayıda mutasyona” sahip olduğu belirtildi. Imperial College London üniversitesinin bulaşıcı hastalıklar bölümü yöneticisi Virolog Profesör Wendy Barclay, “Normalde virüslerin 1 veya 2 değişim gösterdiğini görürüz.
Bu varyant ise 22 ayrı değişimi var. Bu acil olarak alarm zillerini çaldırdı. Fakat biyolojik olarak virüsün bu mutasyonlar yüzünden hareket etme biçimini değiştirmiş olması mümkün” dedi.
HÜCRELERİ DAHA FAZLA ETKİLİYOR: Diğer virüs türlerinin hızla yerini alıyor. Virüsün önemli olan bölgelerini etkileyen mutasyonlarI var ve bunlardan bazıları laboratuvar çalışmalarında virüsün hücreleri etkileme özelliğini artırıyor. Bütün bunlar bir araya geldiğinde virüsün önceki versiyonuna kıyasla daha hızlı yayılmasının önü açılıyor.
VUHAN’DA ÇIKANDAN FARKLI: İlk başta Çin’in Vuhan şehrinde görülen virüsle şimdi dünyanın dört bir yanında görülen virüs aynı değil. Koronavirüsün mutasyona uğramış hali D614G, ilk olarak Avrupa’da Şubat ayında görülmüştü.
Şimdi küresel koronavirüs vakalarında ağırlıklı olarak mutasyona uğrayan bu tür görülüyor. Mutasyona uğrayan bir diğer tür de A222V. Bu da İspanya’da tatil yapanlarla bağlantılı olduğu belirtilen ve Avrupa’ya yayılan bir mutasyon.
SADECE BİRKAÇ MUTASYON ÖNEMLİ: İngiliz hükümetine bağlı Yeni ve Gelişmekte Olan Solunum Virüsü Tehditleri Danışma Grubu (Nervtag) üyesi Dr. Müge Çevik, Sars-Cov-2 virüsünün şimdiye kadar 4000’den fazla mutasyonunun tespit edildiğini söyledi. Guardian gazetesinin haberine göre Çevik, ‘yalnızca birkaçının önemli mutasyonlar olduğunu’ ifade etti.
DAHA FAZLA ÖLÜME YOL AÇABİLİR: University College London’dan Prof. Andrew Hayward, “Sanıyorum, virüsün değişime uğrayan bu türünün daha büyük bir pandemiye neden olma ihtimalini bilecek kadar yeterli bilgiye sahibiyiz, daha önce öngördüğümüzden çok daha kötü.” Hayward’a göre yeni tür virüsün bulaşıcı etkisindeki artış, mevcut can kayıpları oranı da göz önünde bulundurulduğunda “çok daha fazla ölüme neden olabilir.”
