Çocuk yetiştiren her ebeveynin çocuklarda sorumluluk bilinci geliştirme yolları konusunu araştırması ve uygulaması gerekir. Çocuğa ailesi tarafından gerekli olan bilinç verilmezse özgüven, sorumsuzluk ve narsizm gibi olumsuz etkilerle karşılaşılır.
Bu da çocuğun ileriki yaşlarda toplumda yanlış davranışlar sergilemesi, insanların tepkisini alması ve istemeyen olaylara neden olması gibi sorunlar yaşamasına neden olur. Bu nedenle mutlaka çocukların küçük yaşta sorumluluk bilincini kazanması gerekir.
SORUMLULUK BİLİNCİ NEDİR?
Bireyin yaşadığı ortama göre davranması, kendisine verilen sorumlulukları yerine getirmesi, kendi seçimlerini yapması ve sınırlarını bilmesi bilincine sorumluluk bilinci denir. Çocuk yaşta kazanılması gereken bu bilinç geleceğe yatırımdır.
Böylelikle gelecekte sorumluluklarının farkında olan, bulunduğu ortamın kurallarına uyan, özgüven sahibi ve diğer insanlara saygılı birey olur. Bu da toplum içerisinde saygı görmesini sağlar.
Bir çocuğun sorumluluk bilincini birden kazanması mümkün olmaz. Yaş ve durumuna göre belirli adımlarla bu bilinç kazanılır ve geleceğe aktarılır. Bu aşamada hem annelere hem de babalara çok büyük görevler düşer.
ÇOCUKLARDA SORUMLULUK BİLİNCİNİ GELİŞTİRMEK İÇİN NELER YAPILMALI?
Ailelerin çocuklarının sorumluluk bilinci kazanması için yapabilecekleri çeşitli uygulamalar ve davranışlar vardır. İlk olarak sorumlulukla ilgili çalışmalara çocuğun bebek yaşlarında başlamak gerekir. Çocuğun anne veya babasını anlaması ve yürümeye başlaması sorumlulukla tanışması için yeterlidir.
Çocuklarda sorumluluk bilincini geliştirmek için ailelerin yapabilecekleri uygulamalardan bazıları şunlardır;
Çocuğa rol model olmak
Yapabileceği x sorumluluk vermek
Çocuğun kendi kararını vermesini sağlamak
Çocuğu teşvik etmek
Hatasının bedelini ödemesini sağlamak
Bunların yanı sıra ebeveynlerin sorumluluk bilinci çalışmalarında sabırlı olmaları gerekir. Bir çocuğun ilk girişimde istenilen sorumluluğu kazanması mümkün olmaz. Zaman içerisinde sorumluluklarının farkına varması, özgüven kazanması ve kendi değerini bilmesi mümkün olur.
ÇOCUĞA ROL MODEL OLMAK
Sorumluluk bilinci için ebeveynlerin çocuklara rol model olması gerekir. Çocuktan yapması istenen rutin davranışlar ebeveyn tarafından yapıldığında çocuk tarafından kopyalanacağı için sorumluluğunu alması kolay olur.
Çocuğun odasını toplaması isteniyorsa ilk olarak anne ya da babanın odasını toplaması gerekir. Çocuk örnekleri görerek benzer davranışlarda bulunmaya başlar. Bunun dışında anne veya babanın kendi sorumluluklarının yapması da çocuk için örnektir.
ÇOCUĞA YAPABİLECEĞİ SORUMLULUKLARI VERMEK
Her yaşın sorumluluğu farklıdır. Bu nedenle çocuklara yaşlarına uygun sorumlulukları vermek gerekir. Yürümeye başlayan bir bebeğe biberonunu veya bezini getirmesini söyleyerek sorumluluk yüklenebilir.
Bunun dışında 2-3 yaş aralığındaki çocuklara yemeklerini kendisinin yemesi, oyuncaklarını toplaması veya kıyafetlerini değiştirmesi gibi sorumluluklar verilebilir. Okula başlayan bir çocuğa ödevlerini yapması, yatağını toplaması veya mutfak işlerine yardım etmesi gibi sorumluluklar verilebilir.
ÇOCUĞUN KENDİ KARARINI VERMESİNİ SAĞLAMAK
Bir çocuğun özgüven sahibi ve kendi kararını verebilecek şekilde yetiştirilmesi gerekir. Bu nedenle evde yapılacak aktiviteler, yenilecek yemekler veya giyilecek kıyafetler konusunda karar verme yetkisi verilmelidir. Bu sayede çocuğun kendine güveni yerine gelecek ve dışarıda gerekli durumlarda kendi kararını verebilecektir.
Çocukların kendi kararlarını kendilerinin verebileceğini öğrenmeleri suiistimal edilmelerinin önüne geçer. Kendi kararını verebilen bir çocuk arkadaşlarına hayır diyebilir veya gerekli durumlarda kendisini savunabilir.
ÇOCUĞU TEŞVİK ETMEK
Çocuktan yapabileceği ölçüde bir iş istendiğinde çocuğun tereddütte kalması mümkündür. Bu durumda çocuğun anne ya da babası tarafından teşvik edilmesi gerekir. Örneğin ödevini yapamayan bir çocuğa ödevi yapabileceği söylenerek ödev üzerine yoğunlaşması sağlanabilir. Bunun dışında ev işlerinde yardım edecek bir çocuğa ilgili işi yapabileceği söylenerek işin kolay yöntemleri anlatılabilir. Bu da çocuğun kendine güvenmesine ve istenilen sorumluluğu yerine getirmesine yardımcı olur.
ÇOCUĞUNUN HATASININ BEDELİNİ ÖDEMESİNİ SAĞLAMAK
Çocukların farklı yaş gruplarında hata yapmaları mümkündür. Ailelerin çocuk hata yaptığında bunu görmezden gelmemesi gerekir. Yaptığı hatanın bedelini ödemesi veya sonuçlarına katlanması sağlanmalıdır.
Örneğin arkadaşıyla kavga eden bir çocuğun ceza almadan affedilmesi hatayı tekrarlamasına ve sorumluluğu üzerine almamasına neden olabilir. Çocuk hata yapmışsa bu hatanın sonuçlarından veya yaptırımlardan bahsederek bir daha hatayı yapmaması sağlanmaya çalışılabilir.