Ankara Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nde (GATA) tedavi gören 12 Eylül 1980 askeri darbesinin mimarı 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren 98 yaşında hayatını kaybetti.
[Karar]
Ankara Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nde (GATA) tedavi gören 98 yaşındaki emekli orgeneral Kenan Evren hayatını kaybetti. Kenan Evren, bugün öğle saatlerinde fenalaşmış; ailesi, yakınları ve avukatları hastaneye çağrılmıştı.
Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 17. Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi'nden sonra devlet başkanı unvanını almış, 1982 Anayasası'nın halkoyuna sunulup yürürlüğe girmesi ile birlikte Türkiye'nin yedinci cumhurbaşkanı olmuştu.
Balkan göçmeni ailenin 4. çocuğu
Evren 17 Temmuz 1917 tarihinde Manisa'da doğdu. Her ikisi de Balkan göçmeni olan Hayrullah Evren ile Naciye Evren'in dördüncü ve son çocuğu olarak dünyaya gelen Evren, ilkokulu ve ortaokulu Manisa'da, liseyi İstanbul'da, Maltepe Askeri Lisesi'nde okudu.
Topçu Okulu'nu bitirdi
1938'de Kara Harp Okulu'nu bitirerek topçu asteğmen olan Evren Şubat 1939'da teğmen oldu. 1940'ta Topçu Okulu'nu bitirdikten sonra çeşitli birliklerde görev yaparak, Ağustos 1942'de üsteğmenliğe yükseldi.
Güney Kore'de kaldı
Evren ayrıca 1958-1959 yıllarında, Kore Savaşı'nın ardından Güney Kore'de kalan Türk Tugayında harekat ve eğitim şube müdürü ve kurmay başkanı olarak görev aldı. Türkiye'ye döndükten sonra da 1959-61 arasında Ordu Donatım Okulu kurmay başkanlığı ve 2. Ordu harekat eğitim başkanlığı görevlerini üstlendi.
Evren'in önü '1 Mayıs'la açıldı
1974'te orgeneral olarak Genelkurmay ikinci başkanlığına getirilen Evren, 1976 ile 1977 yıllarında Ege Ordusu komutanlığı görevinde bulundu. Evren'e Genelkurmay Başkanlığı yolunu açan, dönemin başbakanı Süleyman Demirel'in, Kara Kuvvetleri Komutanı Namık Kemal Ersun'u 1977'de yaşanan kanlı 1 Mayıs'ın ardından kendisine darbe yapacağını öne sürerek emekliye sevketmesiyle yaşanan olay oldu.
Adım adım darbeye doğru
Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'le Başbakan Süleyman Demirel arasında geçen çekişmeli döenm arasındaü, 1977-78 yıllarında Kara Kuvvetleri Komutanlığı yapan Evren, 6 Mart 1978'de Genelkurmay Başkanlığı'na atandı.
Dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya
Tarihler 12 Eylül'ü gösteriyor
12 Eylül 1980 tarihinde yapılan askeri darbe ile ülke yönetimine el konulması, yasama ve yürütme yetkilerini kullanmak üzere Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in liderliğinde, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Sedat Celasun'dan oluşan Milli Güvenlik Konseyi (MGK) kuruldu.
Hem MGK hem devlet başkanı
Evren bu dönemde, MGK ve Genelkurmay başkanlığının yanı sıra devlet başkanlığını da üstlendi. MGK başkanı imzasıyla yayımladığı bildiride, Türkiye'nin iç ve dış düşmanlarının tahriki içinde olduğunu, devletin başlıca organlarının işlemez duruma getirildiğini, siyasal partilerin kısır çekişmeler içinde bulunduğunu, ülkenin savaş eşiğine getirildiğini belirtiyordu. TBMM ve hükümeti feshetti, bütün ülkede sıkıyönetim ilan etti.
Yüzde 90'ı aşan referandumla gelen Cumhurbaşkanlığı
20 Eylül'de Deniz Kuvvetleri eski komutanı emekli oramiral Bülent Ulusu'ya hükümeti kurma görevi veren Evren, Devlet Başkanı olarak yurt gezilerine çıkarak 12 Eylül Darbesinin amaçlarını halka anlattı. 1982 Anayasası, 7 Kasım 1982 tarihinde yapılan referandumda yüzde 91.37'lik 'evet' oyuyla kabul edildi. Evren, yeni anayasanın 1. geçici maddesi uyarınca, yedi yıllık bir süre için, Türkiye'nin 7. cumhurbaşkanı sıfatını kazandı. MGK ve Genelkurmay başkanlığını da sürdürdü.
Bizim çocuklar başardı
Darbenin yapılmasının ardından CIA Ankara Bürosu Şefi Paul Henze, Washington’daki Beyaz Saray’dan bir telefon alacak ve “Paul, senin çocuklar başardı” denecektir. Kenan Evren'in bu dönemde NATO içerisinde gizli bir örgütlenme olan kontrgerilla ordusunun başında bulunduğu iddiaları hala konuşuluyor.
3 yıl aradan sonra tekrar seçimler
1980 darbesinin ürünü Milli Güvenlik Konseyi'nin varlığı, izin verilen üç partinin katıldığı 6 Kasım 1983'deki genel seçimlerin ardından, TBMM Başkanlık Divanı'nın oluştuğu 7 Aralık 1983'te sona erdi.
"Barış" Ödülü'ne layık görüldü
Kenan Evren devlet başkanlığı ve cumhurbaşkanlığı sırasında Pakistan, Güney Kore, Çin ve Endonezya'nın da bulunduğu birçok gezintiye çıktı. 1990'da Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'ne layık görüldü. Kasım 1990-Eylül 1991 arasında, Kenan Evren'in Anıları adıyla 6 ciltten oluşan otobiyografisi yayımlandı.
Yargı yolu 2010'da açıldı
12 Eylül 2010 tarihinde yapılan referandumda anayasa değişikliklerini
12 Eylüm davası, darbe döneminde yakınlarını kaybedenler için umut oldu.
İlk suç duyurusu EDP'den
13 Eylül 2010 tarihinde Eşitlik ve Demokrasi Partisi (EDP) İzmir İl Yönetimi Kenan Evren hakkında "darbe yapmak, anayasa değiştirmek, hükümeti yıkmak, sistemli bir şekilde planlayarak ve tasarlayarak adam öldürmek, kasten yaralamak, işkence yapmak, eziyet etmek, hürriyetten yoksun bırakmak ve cinsel saldırıda bulunmak" gibi suçlardan suç duyurusunda bulundu.
'Kudretli Paşa'dan 'er'liğe
Suç duyurularının ardından Ocak 2012'de tamamlanan soruşturma sonucunda hazırlanan iddianamede, dönemin Genelkurmay Başkanı, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı Emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya'nın "şüpheli" olarak yer aldı. İddianamede, Evren ve Şahinkaya'nın, 765 sayılı TCK'nın "Devlet Kuvvetleri Aleyhinde Cürümler"e ilişkin 146. maddesi ile 80. maddesi uyarınca "ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına" çarptırılmaları istendi. Yargılama sonucunda iki emekli paşa, müebbet cezaya çarptırıldı, rütbeleri sörülerek er'e indirildi.
