Hükümet, maaş zammına ve asgari ücrette artışa ‘enflasyonu patlatır’ diyerek yapmadığı zammı elektriğe, gaza yaptı. ‘Enflasyonla mücadele fatura zammında unutuluyor. Yük yine milletin sırtına bırakılıyor’ tepkileri yükseldi.
‘Asgari ücrete zam enflasyonu tetikler’ argümanıyla yola çıkan Hükümet, bu sene yüksek enflasyona ve açlık sınırı verilerine rağmen ara zam olmayacağını açıkladı. Fakat ne pazarda ne markette ne de faturalarda zamlar durmadı. Su, elektrik, köprü, otoyol derken en son doğal gaza da zam geldi. Ama asgari ücrette kuruş oynama gerçekleşmedi.
Elektriğe 1 Temmuz’dan itibaren gelen yüzde 38’lik zammın ardından doğalgaz fiyatları da aynı oranda arttı. EPDK, konutlara etkinin yüzde 24 olacağını kaydetti. Ekonomist Serkan Özcan, enflasyonla mücadelenin milletin sırtına yüklendiğini belirtti.
Hakan Kara “Yıl sonu enflasyon hedefinin tutması olasılığı sıfırlandı. Yılın kalanı vatandaş için zor geçecek” dedi. Barış Soydan ise “Doğal gaz fiyatları dünyada düşüyor. Gaza zam piyasa ve kurla ilgili değil, bütçe açığını kapatmak için” ifadesini kullandı.
Hükümet bu sene asgari ücrete ara zam yapmayacağını duyurdu. Bunun en büyük nedenlerinden birini de enflasyon olarak gösterdi. Türkiye’de yaşanan yüksek enflasyonun faturasını asgari ücrete kesen hükümet, bu sene yine patronları sevindirdi.
Fakat ücretli çalışanlara zam yapılmamasına rağmen zamlar hız kesmedi. Hükümet’in bir anlamda çatısı altında olan elektrik, doğal gaz, su, köprü, otoyol ve benzeri birçok kalemde fiyat artışları hız kesmedi. Bu tablo karşısında vatandaşlar zamları enflasyon dostu asgari ücreti de enflasyon canavarı olarak tanımladı. En son zam haberi de Boru Hatları İle Petrol Taşıma AŞ’den (BOTAŞ), geldi.
Ağustos tarifesini yayınlayan BOTAŞ bir anlamda zamlı tarifeyi de paylaşmış oldu. Buna göre, ağustos itibarıyla konutlarda kullanılan doğalgazın toptan satış fiyatı yüzde 38, yıllık doğal gaz tüketimi 300 bin metreküp ve altında olan serbest tüketicilerin elektrik üretimi haricinde kullandıkları doğalgazın satış fiyatı ise yüzde 33,1 arttı. Elektrik üretimi için kullanılan doğalgazın toptan satış fiyatı ile yıllık doğal gaz tüketimi 300 bin 1 metreküp ve üzerinde olan serbest tüketicilerin elektrik üretimi haricinde kullandıkları doğalgazın satış fiyatında değişiklik olmadı. Sanayi abonelerinin tarifesi, kademe 1 için 1000 metreküp doğalgazda 8 bin 549 lira, kademe 2 için ise 11 bin 380 lira olarak belirlendi.
Elektrik üretim amaçlı tarifede ise 1000 metreküp doğalgazın fiyatı 12 bin lira olarak duyuruldu. BOTAŞ’ın konut tüketicileri için dağıtım şirketlerine Ağustos’ta uygulayacağı satış fiyatı ise 1000 metreküp doğalgaz için 5 bin 631 lira olarak açıklandı. Doğalgazda fiyat tarifeleri aylık hesaplanıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) ise konuya ilişkin bir açıklama yayınladı.
EPDK, yüzde 38 ve yüzde 33,1’lik zammın birim gaz alım bedeline yansıyan artışlar olduğunu belirtti. EPDK, “Nihai faturada belirleyici olan birim gaz alım bedeli, sistem kullanım bedeli ve vergiler dâhil hesaplandığında Türkiye geneli için konut fiyatları ortalama yüzde 24,4 oranında artmıştır” ifadesini kullandı.
KONUTTA ARTIŞ YÜZDE 38 DEĞİL YÜZDE 24,4
BOTAŞ, doğalgaza ağustos itibarıyla yüzde 38 zam yapıldığını duyurmuştu. Dün yazılı açıklama yapan Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, zammın konutlara yansımasını yüzde 24,4 olduğunu söyledi. BOTAŞ açıklamasındaki artışların birim gaz alım bedeli olduğunu kaydetti. Açıklama şöyle sürdü: “Sonuç olarak nihai faturada belirleyici olan birim gaz alım bedeli, sistem kullanım bedeli ve vergiler dahil hesaplandığında Türkiye geneli için konut fiyatları ortalama yüzde 24,4 oranında artmıştır. Diğer bir deyişle 1 metreküp doğal gazın fiyatı nihai olarak ortalama 7,6 TL’den 9,4 TL’ye çıkmıştır.”
3’LÜ TAMAM ELEKTRİK, SU VE DOĞAL GAZA ZAM
Elektrik fiyatlarına da yüksek oranda zam yapıldı. EPDK’dan yapılan açıklamada, enerji üretim maliyetlerinde yaşanan artış nedeniyle nihai elektrik perakende satış fiyatlarında mesken abone grubu için yüzde 38, tarımsal faaliyetler abone grubu için yüzde 30, kamu ve özel hizmetler sektörü abone grubunun düşük kademesi için yüzde 38 ve yüksek kademesi için yüzde 20 oranında artış yapıldığı belirtildi. Bu artışla beraber 100 kWh elektrik tüketimi olan bir mesken abonesi için ödenecek tutar 207,23 TL oldu. İstanbul’da konutlarda kullanılan suya yüzde 36 ile yüzde 53 arasında değişen oranlarda zam yapıldı. İstanbulluların yüzde 85’inin kullandığı 0-15 metreküp arası birinci kademede su birim fiyatı, yüzde 36 zam sonrasında 23.72 TL’den 32.28 TL’ye çıktı. İş yerinde de yüzde 60’a varan oranlarda zam yapıldı. İBB Meclis’inde oylanan suya zam teklifi, oy çokluğuyla kabul edildi.
KÖPRÜ VE OTOYOL ÜCRETLERİ ARTIRILDI
Karayolları Genel Müdürlüğü’nün (KGM) işlettiği ve yap işlet devret (YİD) modeliyle özel şirketler tarafından işletilen otoyol ve köprülerin geçiş ücretleri zamlandı. KGM’nin işlettiği 15 Temmuz Şehitler ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nden otomobiller için tek yön geçiş ücreti 15 liradan 24 liraya çıkarıldı. YİD projelerine ait köprülerin otomobil için geçiş ücretleriyse Osmangazi Köprüsü’nde 290 liradan 399 liraya, 1915 Çanakkale Köprüsü’nde 295 liradan 419 liraya, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde ise 35 liradan 49 liraya yükseltildi. İstanbul-İzmir Otoyolu (Osmangazi Köprüsü dahil) geçiş ücreti 984, İstanbul-Ankara arasındaki Anadolu Otoyolu 134, İzmir-Çeşme Otoyolu 25, İzmir-Aydın Otoyolu 29, Aydın-Denizli Otoyolu 200, Malkara-Çanakkale Otoyolu (Çanakkale Köprüsü dahil) geçiş ücreti ise 579 liraya yükseltildi.
SON 5 AY ÜCRETLİ ÇALIŞAN İÇİN ZOR GEÇECEK
Ekonomistler gelen doğal gaz zammını değerlendirdi. Doğalgaza gelen zamlarla birlikte yıl sonunda enflasyonun yüzde 38’e düşme olasılığının sıfırlandığı söyleyen İktisatçı Prof. Dr. Hakan Kara “Yıl sonu resmi enflasyon hedef/tahmini yüzde 38 olduğundan elektrik ve doğal gaza yapılan zam yüzde 38 ile sınırlı tutuldu. Fakat bu zamlar yapıldığı için enflasyonun yıl sonunda yüzde 38’e düşme olasılığı sıfırlandı” değerlendirmesinde bulundu. Hakan Kara, enflasyonun alım gücünü eritmeye devam etmesine karşı ücret artışlarının sınırlı yapılması aynı zamanda elektrik-doğal gaz-ulaştırma gibi seçim sonrası gecikmiş zamların hayata geçirilmesi nedeniyle üçüncü çeyrekte stagflasyon yaşanacağını söyledi. 2024 yılının kalan zamanının vatandaşlar için zor geçeceğini ifade eden Kara, şunları söyledi: “Son dönemde enflasyonun alım gücünü eritmeye devam etmesine rağmen ücret artışlarının sınırlı yapılması ve elektrik-doğalgaz-ulaştırma gibi seçim sonrası gecikmiş zamların hayata geçirilmesi nedeniyle üçüncü çeyrekte stagflasyon yaşanacak. Yılın kalanı vatandaş için zor geçecek.”
‘BÜTÜN BEDEL MİLLETİN ÜSTÜNE YIKILIYOR’
Ekonomist Serkan Özcan ise dev doğal gaz zammını reel ücretlerin düştüğü yerde bu kadar büyük zamların uygulanması sebebiyle iktidarın ekonomi politikasını sürdürebilmesi için risk olduğunu ifade etti. Özcan, idarecileri yeni bir bölüşüm politikasını çalışmaya davet ederken şu ifadeleri kullandı: “Önce elektriğe, şimdi de doğalgaza yüzde 38 zam geldi. Ağır enflasyon nedeniyle reel ücretlerin bu kadar düştüğü bir yerde bu denli büyük zamlar, uygulanmakta olan eksik ekonomik programının sürdürülebilirliği için bile ciddi risk. Bu yoksulluk şartlarında bütün bedeli vergi ve zamlarla milletin sırtına yıkmak ülkede istikrarsızlık yaratma potansiyeline sahip. İktidar bu riskleri tamamen arka plana iterek yönetiyor ülkeyi. Sırf muhalefet olsun diye değil çok samimi bir biçimde idarecileri derhal yeni bir bölüşüm politikasını çalışmaya davet ediyorum. Zîrâ bu terazi bu kadar sıkleti çekmez.”
‘KUR KIPIRDAMIYOR AMA ZAM GELİYOR’
Doğal gaz fiyatlarının dünyada düştüğüne ama Türkiye’de arttığına dikkat çeken Ekonomist Barış Soydan, “Doğal gaz fiyatları dünyada düşüyor, hem de ne düşüş. yılbaşından bu yana yüzde 31, son bir yılda yüzde 50. Bu arada dolar da aylardır kıpırdamıyor. Doğal gaza zam piyasa dinamikleri ve kurla ilgili değil, bütçe açığını kapatmak için” ifadelerini kullandı.
EKONOMİDE DURGUNLUK SÜRÜYOR FİYATLAR DURMUYOR
Türkiye İSO İmalat Sektörü PMI, temmuz ayında 47,2 olarak, yeniden eşik değerin altında kaldı. Nisan ayında 49,3 olarak gerçekleşen PMI, mayısta 48,4, haziranda ise 47,9’a gerilemişti; öncü veri böylelikle üst üste dördüncü ayda 50 eşik değerinin altında gerçekleşti ve Kasım 2023’ten bu yana en düşük seviyeye indi.
Endeks, sektörün faaliyet koşullarında belirgin bir yavaşlamaya işaret ederken, söz konusu yavaşlama, geçen yılın kasım ayından bu yana en belirgin düzeyde gerçekleşti. Yeni alınan siparişlerde, Kasım 2023 ile aynı oranda olmak üzere son 20 aylık dönemin en sert düşüşü kaydedildi. Fakat buna rağmen enflasyondaki artış hız kesmiyor.
Zamlar zaten tam gaz devam ediyor. Ham madde ve petrol fiyatlarındaki yükselişin yanı sıra Türk lirasının dolar karşısındaki zayıflığının da etkisiyle girdi maliyetleri temmuzda keskin bir artış kaydetti. Satış fiyatlarındaki artış nispeten hafif gerçekleşti.
Türkiye Sektörel PMI raporu, üçüncü çeyreğe girilirken imalat sanayi sektörünün genele yayılı bir talep zayıflığı ile karşılaştığına işaret etti. Yeni siparişler son 9 ayda ilk kez olmak üzere, takip edilen 10 sektörün tamamında yavaşlama gösterdi.
