Aşırı artan konut kiraları ‘Hollanda modeli’ni gündeme getirdi. Peki Hollanda hükümetinin kapsamını da genişlettiği ‘Hollanda modeli’ nedir, ne anlama geliyor? Sistemde yapılacak değişiklikler neler?
Hızla artan konut satış ve kira fiyatları Türkiye’nin önemli gündem maddelerinden biri haline geldi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ ile Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Yunus Elitaş ile Ticaret Bakanlığından ilgili bürokratları dün bir araya gelerek kira artış oranları ve kiralama hükümlerine ilişkin düzenlemeleri görüştü. Sektörde ise kira artışlarına karşı ‘Hollanda modeli’ önerisi dillendirilmeye başlandı.
Hollanda'daki konutların yüzde 42'sinde kiracılar yaşıyor. Bu da ülkede 3 milyondan fazla evde kiracı bulunduğu anlamına geliyor. Son yıllarda ülkedeki konut piyasasında arz sıkıntısı yaşanıyor. Hollanda'da 300 bin civarında konut açığı olduğu belirtiliyor. Hollanda'da son dönemde kiralar hızla artarken, özellikle düşük ve orta gelirliler konut bulmakta ciddi sıkıntılar yaşıyor.
HOLLANDA MODELİ
Hollanda'da kiralık konutlar "özel" ve "sosyal konutlar" olarak iki ana gruba ayrılıyor. Ülke genelindeki kiralık konutların yüzde 75'lik kısmı sosyal konut kapsamına giriyor. Sosyal konutların kira bedelleri bir değerlendirme ile tespit ediliyor. Konuta uygulanabilecek fiyat "puanlama sistemi" aracılığıyla belirleniyor.
Konutlar; boyutu, yaşı, oda sayısı, mutfağı, banyosu, bahçesi, enerji verimliliği gibi çok sayıda farklı kriterle bir puan alıyor. Bu unsurlar sonucu ortaya çıkan puanın toplamı belirli sınırın altında kalıyorsa ev "sosyal konut" kapsamına giriyor.
Söz konusu puan sisteminde fiyatı 763 avronun altında çıkan konutlar "sosyal" kabul ediliyor. Bu puan, sosyal konuta uygulanabilecek maksimum kirayı da belirliyor. Bu konutların kiralarındaki artışı da hükümet tespit ediyor.
Sosyal konut başvurusu için ev derneklerine kayıt yaptırmak gerekiyor. Ülkenin farklı bölgelerinde çeşitli dernekler faaliyet gösteriyor.
Bu imkandan faydalanmak için belediyelerden konut izni alınması gerekiyor. İzin için belediyeler, kişinin bölgede yaşamasının meşru ve geçerli nedenlerini öğrenmek istiyor. O bölgede belediyeden izin almak için ailenin aynı yerde yaşaması, iş yerinin bulunması veya eğitim alındığını kanıtlaması gerekiyor.
Ailedeki kişi sayısı ve gelir seviyesi gibi unsurlar da ev derneklerinden faydalanmak için ölçülüyor. Düşük gelirliler veya gerekli koşulları karşılayanlara ilave olarak kira desteği de veriliyor.
ÖZEL SEKTÖR
Konut piyasasında özel sektör, daha pahalı ve kamu tarafından sübvanse edilmeyen bir seçenek olarak duruyor. Sistemde yüksek puan alan evler özel sektörün sayılıyor. Ev değerlendirme sisteminde 737 avrodan yüksek bedele ulaşan konutlar bu kapsama giriyor. Bu evlerin kiralarını ev sahipleri serbest piyasa koşullarında belirliyor. Bu evlere tavan fiyat uygulanmıyor.
YENİ SİSTEM
Hollanda, yüksek kiralarla ev sahiplerine kira sınırlaması getiren puanlama sisteminin kapsamını genişleterek mücadele etmeye çalışıyor. Konut ve Planlama Bakanı Hugo de Jonge, ülkedeki konut sıkıntısına yönelik hazırlanan ve kiraları makul seviyelere indirmeyi hedefleyen yeni planı geçen hafta açıklamıştı. Plana göre, ülkedeki konut kiraları yeniden düzenlenecek.
Düşük ve orta gelir grubundakiler daha iyi korunacak ve bunların makul seviyelerde kira ödemesi sağlanacak. Orta gelir grubundakilerin kiraladıkları konutların daha uygun fiyatlı olması için halihazırda serbest piyasada belirlenen kiralara da müdahale edilecek.
Ülkede konutlara uygulanan puanlama sisteminin kapsamı genişletilecek. Daha önce 763 avroya kadar olan konutlara uygulanan sistemin sınırı 1.250 avroya kadar yükseltilecek. Böylece daha fazla sayıda konutun kirası sistem tarafından tespit edilecek. Bu konutların kiralarını ev sahipleri belirleyemeyecek.
Orta ve düşük gelirlilere yönelik yeni konut inşasına da hız verilecek. 2030 yılına kadar inşa edilecek konutların yüzde 40'ının düşük ve orta gelire yönelik olması sağlanacak. Söz konusu dönemde 350 bin konutun uygun fiyatlı olması veya bunlarda sahibinin yaşaması amaçlanacak.
İlk defa ev sahibi olacakların konumu da güçlendirilecek. Yeni satış sistemleri ile ilk ev sahipliği daha cazip hale getirilecek. Gelirlerinin büyük kısmını kiraya harcayan düşük gelirlilerin mağdur olmaması sağlanacak. Düşük gelirlilerin kira artışları da sınırlandırılacak ve gelirlerine uygun ev tahsis edilecek.
Ucuz sosyal konutlarda yaşayan daha yüksek gelirlilere ise gelire bağlı kira artışı yapılacak. Kira yardım sistemi basitleştirilecek. Bu yardım, sabit bir seviyeye çıkarılacak. Kira yardımından faydalanmak için gerekli üst kira limiti kaldırılacak.
Kira desteği almak için gerekli yaş sınırı da 23'ten 21'e indirilecek.
