Son yıllarda asgari ücretin ortalama bir ücret haline gelmesi ve sosyal medyada üniversite mezunlarının maaş isyanları, eğitimli kesimin gelirlerindeki erimeyi gözler önüne seriyor. TÜİK verilerine göre, yükseköğretim mezunlarının yıllık gelirlerinin bir okul bitirmeyenlere oranı 2009’da 4,71 iken, 2024’te 2,91’e geriledi. Ayrıca, yükseköğretim mezunu kadınlar aynı eğitim düzeyindeki erkeklere göre daha az kazanıyor.
Türkiye’de gelir dağılımında son yıllarda yaşanan bozulma, eğitim düzeyi ve cinsiyet faktörleriyle birleşerek ciddi bir ekonomik eşitsizliğe yol açıyor. Gelirlerdeki erime, alım gücünün düşmesi ve enflasyondaki yükselişle tetiklenen bu durum, orta sınıfın giderek zayıflamasıyla sonuçlanıyor. Özellikle eğitimli kesimlerde hissedilen ekonomik tatminsizlik, toplumun genelinde bir dengesizliği daha belirgin hale getiriyor.
“ÜNİVERSİTE OKUDUM AMA NEDEN?” SORUSU YAYGINLAŞIYOR
Eğitimli bireylerin, vasıfsız işçilerle arasındaki gelir farkının giderek azalması, uzun yıllar süren eğitimin getirdiği ekonomik faydayı sorgular hale getiriyor. CNBC-e’ye katıldığı bir yayında ekonomist Ali Ağaoğlu bu durumu, "Üniversite mezunuyla vasıfsız işçi arasındaki fark azaldığında, ‘Neden 4 yıl dirsek çürüttüm?’ sorusunun cevabı kalmıyor" sözleriyle dile getirdi.
Gerçekten de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, yükseköğretim mezunlarının yıllık ortalama gelirlerinin bir okul bitirmeyenlere oranı 2009’da 4,71 ile zirve yaparken, 2024 itibarıyla bu oran 2,91’e gerilemiş durumda. Eğitimli bireylerin gelir avantajı geçmiş yıllara kıyasla hızla eriyor.
EĞİTİMLİ KADINLAR DAHA FAZLA MAĞDUR
Ekonomim'den Özder Şeyda Uyanık'ın haberine göre; cinsiyet faktörü, gelir eşitsizliğinde önemli bir rol oynuyor. Yükseköğretim mezunu kadınlar, aynı eğitim düzeyindeki erkeklere kıyasla daha az gelir elde ediyor. 2006 yılında üniversite mezunu erkeklerin kazançlarının kadınlara oranı 1,24 iken, bu fark 2024 yılında 1,38’e yükselmiş durumda. Yani aynı diplomaya sahip bir erkek, kadın meslektaşından yaklaşık yüzde 38 daha fazla kazanıyor.
Daha düşük eğitim seviyelerinde bu fark daha da büyüyor. İlkokulu bitirmeyen erkeklerin aynı düzeydeki kadınlara göre kazanç oranı 2006’da 1,65 iken, bu oran 2024’te 1,94’e çıktı. Bu, düşük eğitim düzeyinde kadınların kazançlarının erkeklere oranla daha da gerilediğini gösteriyor.
ÜNİVERSİTE DİPLOMASININ DEĞERİ AZALIYOR
Yükseköğretim mezunlarının yıllık ortalama gelirinin lise mezunlarına oranı da ciddi bir düşüş gösteriyor. 2013 yılında 1,77 ile zirve yapan bu oran, 2024 yılında 1,29’a gerilemiş durumda. Bu durum, üniversite eğitiminin gelir avantajını neredeyse ortadan kaldırıyor. Artık yükseköğretim mezunları ile lise mezunları arasındaki gelir farkı yok denecek kadar az.
Özellikle kadınlar için bu durum daha da dramatik bir hal alıyor. Üniversite mezunu kadınlar, lise mezunu hemcinslerine oranla daha fazla kazanıyor olsa da bu fark erkeklere kıyasla daha düşük. Erkeklerde üniversite mezunları, lise mezunlarından 1,3 kat fazla gelir elde ederken, kadınlarda bu oran 1,74 seviyesinde. Ancak genel tabloya bakıldığında kadınların gelirleri erkeklere göre ciddi şekilde geride kalıyor.
KADINLAR ASGARİ ÜCRETİN GÖLGESİNDE
Yükseköğretim mezunu kadınlar, asgari ücrete yakın kazançlarla mücadele ediyor. 2006 yılında bir kadın, asgari ücretin yaklaşık 2 katı kazanç elde edebilirken, bu oran 2024 yılında 1,23’e kadar gerilemiş durumda. Kadınların kazançları neredeyse asgari ücretle eşitlenirken, erkeklerde bu oran 1,71 seviyesinde. Yani üniversite mezunu bir erkek, asgari ücretin yaklaşık yüzde 71 üzerinde kazanç sağlarken, kadınlar bu avantajı neredeyse kaybetmiş durumda.
ORTA SINIF ERİYOR, GELİR EŞİTSİZLİĞİ DERİNLEŞİYOR
Türkiye’de gelir dağılımındaki bozulma, ekonomik eşitsizliklerin daha da belirgin hale gelmesine neden oluyor. Orta sınıfın erimesi, dar gelirli kesimin giderek büyümesiyle birleşerek ekonomik uçurumları artırıyor. Enflasyondaki yükseliş, özellikle dar gelirli kesimleri ve eğitimli bireyleri olumsuz etkilerken, gelirlerin asgari ücrete yakın seyretmesi, toplumun geneline yayılan bir memnuniyetsizlik yaratıyor.
