Türkiye’de her dört seçmenden birini oluşturan emeklilerin hayat pahalılığı şikayetleri yerel seçim öncesinde alarm ziline dönüştü. Seyyanen zam taleplerini Erdoğan’ın “Tüm bütçeyi harcasak yetmez” diye reddetmesi reaksiyonu büyüttü. Her krizde cebine ilk göz dikilen kesimin tepkilerini sandığa yansıtma eğilimine karşı hükümet çareyi ‘promosyon hamlesinde’ buldu.
ZAMMA KAPI KAPATILDI, BAYRAM İKRAMİYESİ CEBE GİRMEDEN ERİDİ
Kur-enflasyon sarmalından en çok etkilenen kesimlerden biri emekliler oldu. Aylıklara seyyanen zam talepleri karşısında Cumhurbaşkanı “Tüm bütçeyi harcasak bile yetmez” karşılığını verdi. Beklentiler, 3 bin lira bayram ikramiyesi üzerinden karşılanmaya çalışılırken ‘Bu bile enflasyon karşısında daha cebe girmeden eridi’ yorumları yapıldı. Hem iktidarın hem muhalefetin mitinglerinde yükselen ‘Geçinemiyoruz’ çağrıları karşısında bu kez promosyon adımı geldi.
‘YÜK BANKALARA BIRAKILIYOR TEPKİ YUMUŞATILMAYA ÇALIŞILIYOR’
Maaşları açlık sınırının altında kalan milyonlar “Müjdeyle duyurulan emekliler yılının karşılığı bu muydu’ tepkisini gösterdi. Erdoğan’ın “Kamu bankaları 12 bin liraya kadar maaş promosyonu verecek” açıklaması da tartışma yarattı. ‘Yükün’ bankalara havale edildiği eleştirileri dile getirildi. Muhalefet temsilcileri “Promosyonun milletle alay etmekten farkı yok. Dört yılda et yüzde 950, peynir yüzde 600 zamlandı. 10 bin lira aylık alanlar kuru ekmeğe muhtaç kaldı” dedi.
‘ADAY SELAMIYLA YARDIM’ SKANDALI
Seçime bir hafta kala kamuoyuna yansıyan iddialar tartışmalara neden oldu. Sosyal yardım alan vatandaşlara hükümet adayının ‘selamıyla’ telefon edildiği ileri sürüldü. Sosyal medyada da kullanıcılar hediye adı altında adlarına para yatırılacağını iddia ederek ses kayıtları paylaştı.
EMEKLİNİN SON SANDIĞI
En düşük emekli maaşı geçen yıl verilen genel seçim vaadiyle 10 bin liraya çıktı. Fakat daha geçen yılda bile enflasyon emekliyi ezdi geçti. Açlık sınırı yeni yılda 16 bin liraya yükseldi. En düşük maaşın 10 bin liraya çıkması emekliler tarafından da beklentileri karşılamadı. Seyyanen zammın savaşını veren emekliler yerel seçim öncesinde Cumhurbaşkanlığı tarafından sadece banka promosyonu aldı. “Zaten promosyon alıyorduk” diyen emekliler sandığı işaret etti.
Türkiye’de her seçimler yaklaştığında emekliler yeniden gündeme geliyor. Geçen yıl seçimlerde emeklilere vaat edilen refah zammı yapıldı fakat kök maaşı 7 bin 500 liranın üzerinde olanlar bundan faydalanabildi. 10 bin liraya ulaşan en düşük emekli maaşı karşısında enflasyon emekliyi bitirdi. Açlık sınırı 10 bin lirayı çoktan devirdi. Emekliler yeniden zam beklentisine girdi. Yerel seçimlerin de yaklaşmasıyla birlikte ilave zam beklentisinin yerini Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamasıyla promosyon aldı. Yeni yılda açlık sınırı 16 bin lirayı aştı. Yoksulluk sınırı ise 53 bin liraya dayandı. Emeklilerin alabileceği en yüksek promosyon ise maksimum 12 bin lira olacak. Bunu da kamu bankaları karşılayacak. Yaklaşık 62 milyon seçmenin olduğu Türkiye’de oy kullanabilen 16 milyondan fazla emekli var. Emekliler ise duruma tepkili; “Bunun müjde olacak bir tarafı yok. Zaten promosyon alıyorduk. Bu bir vaat değil kandırma” yorumunu yaptı.
Önceki gün Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kayseri’de kamu bankalarının emekli promosyonlarını aylığa göre 8 bin ile 12 bin lira arasında belirlediğini açıkladı. Erdoğan özel bankalar için de “Emeklilerimize güzel bir haber vermek istiyorum. Biliyorsunuz ilk kez 2017’de emeklilerimize banka promosyonu ödenmesi uygulamasını başlatmıştık. Kamu bankaları bu yılki promosyon ödemesi miktarını alınan aylığa göre 8 bin ile 12 bin lira arasında belirledi. Diğer bankaların da bu rakamların altında kalmayacak şekilde promosyon ödemeleri yapacağına inanıyorum. Banka protokolleri yürürlüğe girdikten sonra emeklilerimiz maaşlarını aldıkları yerden bu ödemeleri alabilecekler” demişti. Erdoğan daha önce de 28 Şubat’ta Kütahya’da konuşan Erdoğan, emekli maaşlarına seyyanen zamma kapıyı kapatmıştı. Erdoğan şunları söylemişti: “Birileri çıkıyor emekli maaşlarına 10 bin lira, 7 bin lira seyyanen ekleyelim diyerek kendi akıllarınca emeklilerimizi tahrik ediyor. 16 milyon emeklimiz var. Emekli maaşlarına 7 bin lira eklemek demek, bütçeden yaklaşık 1,4 trilyon liralık 10 bin lira eklemek demek.” Cumhur İttifakı’nın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı adayı Murat Kurum “Cumhuriyet Halk Partili belediye bu seçimi aldığında emekli maaşı mı artacak?” yorumu yaptı.
HER DÖRT OYDAN BİRİ EMEKLİNİN
Yüksek Seçim Kurulu (YSK) verilerine göre, 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde kayıtlı seçmen sayısını, 61 milyon 441 bin 882 olarak açıkladı. 18 yaşını dolduran 1 milyon 32 bin 610 kişi, bu seçimde ilk kez oy kullanacak. 28 Mayıs 2023’te yapılan Cumhurbaşkanlığı Seçimi’nde, yurt içindeki seçmen sayısı 60 milyon 771 bin 236 olarak belirlenmişti. Böylece 28 Mayıs seçimlerine göre 31 Mart’ta seçmen sayısı 671 bin arttı. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine 2023 yılı sonunda Türkiye’de emekli sayısı 16 milyon 30 bin 256. Böylece 31 Mart 2024 seçimlerinde kayıtlı seçmen sayısının yüzde 26’sı emeklilerden oluşuyor.
BİR YILDIR SEYYANEN ZAM BEKLENİYORDU
Emeklilerin genel seçimlerden beri beklediği seyyanen zam 1 yıldır gelmedi. Geçen yıl genel seçimlerde en düşük emekli maaşı 10 bin liraya yükseltilmişti. Fakat Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik gerçeklikler bu maaşı yok etti. Zaten 10 bin liralık maaşın da o döneminde mevcut şartlarında bile çok bir etkisi yoktu. Ancak emeklilerin beklediği seyyanen zam yerel seçim geldi çattı gerçekleşmedi.
AÇLIK SINIRI 16 BİN LİRA
Birleşik Metal-İş Sınıf Araştırma Merkezi (BİSAM), “Açlık ve Yoksulluk Sınırı Şubat 2024 Dönem Raporu”nu yayımladı. Rapora göre; dört kişilik bir aile için açlık sınırı 16 bin lirayı, yoksulluk sınırı ise 55 bin lirayı geçti. Tek başına yaşayan bir kişi içinse yoksulluk sınırı 25 bin lirayı aştı. Açıklamaya göre, “TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) harcama gruplarına göre endeks rakamları, 2003 yıllı madde fiyatları ile İstanbul Halk Ekmek, zincir market cari ay internet fiyatları ve BİSAM Beslenme Kalıbı üzerinden yapılan hesaplamaya göre dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenmesi için aylık yapması gereken harcama tutarı Şubat 2024 için 16 bin 100 liradır. Bu harcama tutarı sadece gıda için yapılması gereken minimum tutardır.” Şubat ayında yıllık tüketici enflasyonu (TÜFE) yüzde 67 oldu. Emeklilerin alım gücü her geçen gün erirken, mart ayında da enflasyondaki bozulmanın süreceği ekonomistler tarafından da tahmin ediliyor.
‘BU SEFER BELİRLEYİCİ GÜÇ OLACAKLAR’
Emekli maaşlarının gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranında Türkiye 36 Avrupa ülkesi içinde sondan ikinci sırada. 2021 yılında emekli/yaşlı ve dul/yetim maaşlarının GSYH’den aldığı pay Türkiye’de yüzde 6,1 olurken AB ortalaması yüzde 13 oldu. Yeniden Refah Partisi (YRP) Genel Başkan Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Doğan Bekin “31 Mart 2024 seçimlerinin belirleyici gücü büyük ölçüde emekliler olacaktır” yorumunda bulundu. Bekin “SSK ve BAĞ-KUR emeklilerine yönelik bu çarpıklık sosyal adaleti de büyük ölçüde zedelemektedir. Hükümetin acilen SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin maaşlarını en azından asgari ücret düzeyine çıkarması gerekmektedir.” çağrısında bulundu.
‘BANKALAR ZATEN PROMOSYON VERİYOR’
Tüm Emekliler Sendikası Genel Başkanı Zeynel Abidin “Bu açıklamayı müjde olarak değerlendirmek mümkün değil” diyen bankaların halihazırda emeklilere promosyon verdiğine işaret etti. Abidin “Bunu özel bankalar ve devlet bankaları biçiminde ayırdığımızda, devlet bankaları biraz daha düşük promosyon veriyor. Zaten şu anda biz herhangi bir bankaya gidip maaşımızı taşısak, Sayın Erdoğan’ın dediği rakamların ortalarında ya da üzerinde bir rakamı zaten alırız. Bu neyin müjdesi? Böyle bir şey yok” dedi.
‘BU SADECE KANDIRMA’
Emeklilerin Türkiye genelinde yaptığı eylemler nedeniyle Erdoğan’ın durumuna kayıtsız kalamadığını söyleyen Zeynel Abidin “Bizim alışageldiğimiz emeklileri oyalama taktiği yapıyorlar. Ölümü gösterip sıtmaya razı etmek gibi bir şey bu. Bize verilen bir vaat değil, sadece kandırma. Bizi saf yerine koyma. Emeklilerin aklıyla bu kadar oynanabilir mi? Emekliler zaten promosyon alıyor. Üç yılda bir veriliyor promosyon. Bunun müjde olacak bir tarafı yok. Bu aslında AK Parti iktidarının iflasının bir ikrarıdır. Ekonomi politiklerinin iflasının ikrarıdır. ‘Biz size bir şey veremeyeceğiz, sizi oyalayacağız. Sizi kandıracağız, ağzınıza bir parmak bal çalacağız. Sizi saf yerine koyuyoruz’ demenin açıklaması. Bunu kabul etmiyoruz. Böyle bir şey olamaz.” değerlendirmesini yaptı.
‘SARI KART GÖSTERECEĞİZ’
Emeklilere yönelik politikaları eleştiren Abidin, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu yerel seçimde emekliler, iktidara sarı kart gösterecek. Bu hayat pahalılığında, kahveye gidip çay içemez duruma gelen emeklinin bu şartlarda eğer hala iktidara destek olacağı söyleniyorsa bu büyük bir aldatmadır. Emekliler gereğini yapacaktır. Başka da şansımız yok. Emeklilerin sorunlarına çözüm üretilmesini sağlamaya çalışıyoruz. Yapmazlarsa, bekleyeceğiz. Mayıs sonu gibi 8 – 9 yerde mitingler yapıp, iktidarı sıkıştırmaya, uyarmaya devam edeceğiz. Emeklilerin sorunlarını çözün diyeceğiz.”
‘2003’TE ASGARİ ÜCRETTEN DAHA FAZLA ALIYORLARDI’
CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, Erdoğan’ın emeklilerle ilgili promosyon açıklamasına tepki gösterdi. Akay, “Emekli maaşı promosyonlarının 8 bin lira ile 12 bin lira arasında güncelleneceği müjdelendi. Bu emeklimizle düpedüz alay etmek, emeklimizin aklıyla dalga geçmektir” dedi. Akay, açıklamasının devamında şu ifadeleri kullandı: “8 bin lirayı 36 aya böldüğümüzde aylık 222 lira, 12 bin lirayı 36 aya böldüğümüzde ise aylık 333 lira yapıyor. Bu mu sizin emeklimize reva gördüğünüz? 2003 yılında işçi emeklisi asgari ücretten yüzde 47 daha fazla maaş alıyordu şu an ise işçi emeklisi maaşı asgari ücretten yüzde 39 daha düşük durumda. Durum böyleyken emeklimizin aklıyla alay etmenize asla müsaade etmeyeceğiz. İktidara açıkça çağrıda bulunuyoruz: Emeklimizin durumunu gerçekten düzeltmek istiyorsanız ve bu konuda samimiyseniz çözüm basit. En düşük emekli maaşını asgari ücret seviyesine çıkarın.”
‘TAM BİR TÜKENMİŞLİK HALİ HAKİM’
CHP Manisa Milletvekili Bekir Başevirgen “10 bin liralık maaşla emekli, temel gıda ürünlerine ulaşamaz hale geldi, kuru ekmeğe muhtaç edildi” dedi. Sosyal Güvenlik Uzmanı Ali Tezel “Şayet 2008 sosyal güvenlik reformu denilen reform olmasaydı şu an en düşük SSK emekli aylığı 26 bin lira olarak kalacak ve her Ocak ve temmuz da TÜFE kadar artmaya devam edecekti. Bir kişinin iki dudağı belirlemeyecekti.”
Sosyal güvenlik uzmanı Özgür Erdursun “Emekli aylıkları çok düşük, Türkiye’de 16 milyon kişi emekli aylığı alıyor. Emeklilerin yüzde 80’inin aylığı asgari ücretin altında, bu nedenle de seçim öncesinde seyyanen bir artış beklentisi çok fazlaydı. Promosyon gündeme geldi ama emekliler bu konuya hakim, heyecan yaratmayacak.” Eski Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz “Ülkeyi kendi eliyle bilerek, isteyerek içine düşürdüğü yoksulluk batağından çıkarmak adına sıradan bir pazarlama aracı olan bankaların vereceği promosyonu ekonomik politikasının neredeyse ana omurgası olarak sunmak ta nedir be? Tam bir bitmişlik, tükenmişlik hali.”
DEVLETİN SOSYAL YARDIMI SEÇİM PROPAGANDASI OLDU
Seçime bir hafta kala kamuoyuna yansıyan iddialar tartışmalara neden oldu. Sosyal yardım alan vatandaşlara hükümet adayının ‘selamıyla’ telefon edildiği ileri sürüldü. Sosyal medyada da kullanıcılar hediye adı altında adlarına para yatırılacağını iddia ederek ses kayıtları paylaştı.
