2023 yılı sonunda her 1 emekli ve gelir alan kişiye karşılık 1,58 çalışan varken, bu oran haziran sonunda 1,55’e kadar düştü. Yıl başından bu yana 58 ilde aktif/pasif dengesi bozuldu ve özellikle istihdamın yoğun olduğu illerde bu bozulmanın devam ettiği gözlemleniyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre, Türkiye'de sigortalı çalışan sayısındaki artışa rağmen aktif/pasif oranında gerileme devam ediyor. Özellikle 2024 yılının ilk yarısında, 58 ilde aktif/pasif dengesinin bozulduğu kaydedildi. Yıl başında 1,6 olan oran, haziran itibarıyla 1,63'e geriledi. Bu oran, çalışanların emeklilere oranını gösteren önemli bir gösterge olarak, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği açısından kritik öneme sahip.
İKİ FARKLI VERİ ÜZERİNDEN HESAPLANIYOR
SGK, aktif/pasif dengesini iki farklı veri üzerinden değerlendiriyor: Dosya bazında ve kişi bazında. Aynı dosya üzerinden birden fazla kişi aylık alabiliyor, bu nedenle emekli aylığı alanların sayısı dosya sayısından daha yüksek olabiliyor. Haziran ayında yapılan değerlendirmeye göre, 1 emekliye karşılık 1,55 çalışan bulunuyor. 2023 sonunda bu oran 1,58 idi. Aktif çalışan sayısındaki yavaş artış ve emekli sayısındaki hızlı artış, dengede bozulmaya neden oluyor.
'BOZULAN DENGE DAHA DA ARTABİLİR'
2023 yılında yürürlüğe giren Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi, emekli sayısında büyük bir artışa yol açtı. 2022'de 1 emekliye karşılık 2,1 çalışan bulunurken, 2024 yılı itibariyle bu oran 1,63'e kadar geriledi. EYT düzenlemesi öncesine göre aktif/pasif dengesinde 0,5 puanlık bir düşüş yaşandı. Uzmanlar, bu dengenin daha da bozulabileceğini öngörüyor.
ENFLASYONUN ETKİSİ: EMEKLİLİKTE YIĞILMA
Yüksek enflasyon, emekli aylıklarında artış beklentisini artırdı ve bu durum, daha fazla kişinin emekli olma talebiyle SGK'ya başvurmasına yol açtı. Özellikle 2025 yılında emekli olacaklara kıyasla 2024'te emekli olanların daha yüksek aylık alma ihtimali, bu yığılmanın ana nedenlerinden biri olarak gösteriliyor. Hükümet tarafından, emekli aylıklarında geçici bir iyileştirme yapılabileceğine dair mesajlar verilse de, bu konuda henüz kesin bir karar alınmadı.
GENÇ NÜFUS AVANTAJI KAYBOLUYOR
Türkiye'deki demografik yapının değişmesi ve genç nüfus oranındaki düşüş, sosyal güvenlik sisteminin gelecekteki dengesi açısından önemli bir risk oluşturuyor. Uzmanlar, 2030'lu yıllardan itibaren genç nüfus avantajının ortadan kalkacağını ve bu durumun aktif/pasif oranını daha da bozabileceğini belirtiyor. Emeklilik yaşının artırılması, bu sorunun çözümü için önerilen çözümler arasında yer alıyor. Ancak, 2008 yılında yapılan düzenlemelerle uzun süre çalışmanın cazip olmaktan çıkması, çalışanların hızla emekli olma isteğini artırıyor.
İLLER BAZINDA BOZULMA
Ekonomim'de yer alan habere göre; 2024 yılının ilk yarısında 58 ilde aktif/pasif dengesinde bozulma yaşandı. Bu iller arasında sanayi yoğun İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Gaziantep, Adana ve Bursa gibi büyük şehirler yer alıyor. Orandaki bozulma 0,01 puan ile 0,28 puan arasında değişiyor. Ancak 20 ilde aktif/pasif dengesi iyileşme gösterdi. Özellikle turizm yoğun iller olan Aydın, Antalya, Muğla ve deprem sonrası toparlanma sürecinde olan Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Hatay gibi illerde iyileşme kaydedildi.
ÇALIŞANDAN FAZLA EMEKLİ OLAN İLLER
2024 yılı haziran itibariyle Türkiye’de 6 ilde, emekli aylığı alan kişi sayısı çalışan sayısını geçti. Bu iller Balıkesir, Çorum, Giresun, Sinop, Zonguldak ve Bartın olarak sıralandı. Bu durum, özellikle bu illerdeki sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği açısından ciddi bir uyarı olarak değerlendiriliyor.
Uzmanlar, aktif/pasif oranındaki bozulmanın devam edebileceğine dikkat çekiyor. Sosyal güvenlik sisteminin sağlıklı işleyebilmesi için, ideal olarak her 1 emekliye karşılık 2 çalışan bulunması gerektiği belirtiliyor. Ancak Türkiye’nin demografik yapısı ve ekonomik şartlar göz önüne alındığında, bu dengenin daha da bozulma riski taşıdığı vurgulanıyor.
