Milyonlarca işçiyi ilgilendiren yeni asgari ücretin belirlenmesinde ‘hedef enflasyona göre mi yoksa yıl sonu enflasyonuna göre mi artış’ yapılacağı tartışılıyor. Asgari ücretin belirlenmesine ilişkin komisyonun toplanmasına sayılı günler kala ekonomistler pazarlık ve siyasi tartışma konusu yapılmaması gerektiğini belirterek “Asgari ücretin hedeflenen enflasyona göre belirlenmesi, geçmiş enflasyon kayıplarının sineye çekilmesi anlamına gelecektir. Tanıma aykırıdır” dedi.
Asgari ücretin belirlenmesine ilişkin komisyonun toplanmasına sayılı günler kala nasıl belirlenecek tartışmaları başladı. Asgari ücrete yapılacak zam miktarı yıl sonuna yaklaştıkça milyonlarca işçi tarafından merakla bekleniyor. Milyonlarca çalışanı ilgilendiren asgari ücrete, geçtiğimiz ocak ayında yüzde 49’luk zamla birlikte 17 bin 2 liraya yükseltilmiş, temmuz ayında ise ara zam yapılmamıştı. 2025 yılının asgari ücret zammının ne kadar olacağı, milyonlarca asgari ücretli çalışan tarafından beklenirken, yeni yılda geçerli olacak asgari ücreti belirleme çalışmaları kapsamında Asgari Ücret Tespit Komisyonu ilk toplantısını aralık ayında yapacak.
Asgari ücretin belirlenmesinde ‘hedef enflasyona göre mi yoksa yıl sonu enflasyonuna göre mi artış’ yapılacağı tartışılıyor. Ekonomistler pazarlık ve siyasi tartışma konusu yapılmaması gerektiğini belirtti. Kadir Has Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan, asgari ücretin her şeyden önce emekçiler ve aileleri için tek gelir kaynağı olduğunu hatırlatarak, enflasyonla mücadele konusunda iktidarı eleştirdi. Yeldan, ‘’Mehmet Şimsek yönetimi, AK Parti’nin ilk döneminde olduğu üzere finansa kesimin öncelikle krizden çıkması üzerine çalışılmış bir program yürütüyor. Emekçilerin, emeğiyle çalışanların, gençlerin, kayıt dışı çalışanların üzerinden rant sağlıyor’’ dedi. Belirlenen enflasyon hedefine göre asgari ücret artışının yapılmasının, asgari ücret politikasına aykırı olduğunu vurgulayan Yeldan, ‘’Asgari ücretin hedeflenen enflasyona göre belirlenmesi, geçmiş enflasyon kayıplarının sineye çekilmesi anlamına gelecektir. Tanıma aykırıdır. Emeğe saygılı bir politika değildir. Belirlenecek asgari ücretin, geçmiş enflasyonun üzerine refah payı sağlaması lazım. Mevcut program, bunun çok ötesinde ciddi bir enflasyonla mücadele programı uygulamıyor. Asgari ücret meselesi, yerli ve uluslararası piyasaya güvence vermek, ‘Doğruları yapıyoruz. Siz de bize sıcak parayı getirin’ propagandasından ibaret. Türkiye ekonomisi yüzde 3-5 arasında büyüme sergileyecekse reel olarak, refah payının asgari ücretliye yansıtılması lazım. Mehmet Şimşek yönetimi, Türkiye’de enflasyonla mücadele konusunda kuşkular yarattı’’ diye konuştu.
İKİ BÜYÜK SORUN VAR: FİYATLAR BELİRSİZ VE SÜREKLİ ARTIYOR
Yeni belirlenecek asgari ücrete ilişkin değerlendirmelerde bulunurken, artan enflasyona dikkati çeken Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Timur Han Gür, ise ‘’Türkiye’de iki sorun var. Fiyatların belirsiz olması ve süreçli artması. Enflasyon ne olacak tahminiyle, gerçekleşen arasında fark oluyor. Merkez Bankası’nın kredibilitesi düşüyor. Enflasyonda TÜİK esas alınıyor. Ama TÜİK ne kadar güvenilir? Orası tartışılır. Enflasyonu ölçemiyoruz. Yüksek ve belirsiz. Yıl içerisinde bir kere maaş artışı ile hesaplanan asgari ücretler, planlanmış ülkelerin işini bozuyor. Yüksek ve belirsiz enflasyon ekonomilerinde bir kereden zam hesaplamak yanlış bir şey’’ ifadelerini kullandı.
HEDEFLERE GÖRE BELİRLENSEYDİ BRÜT ÜCRET 5 BİN 467 TL OLACAKTI
Kulislere yansıyan bilgilere göre, ekonomi yönetimi yeni asgari ücretin gerçekleşen enflasyona göre değil, hedef enflasyona göre belirlenmesi görüşünde. Orta Vadeli Program’da 2025 yılı enflasyon hedefi yüzde 17,5 olarak belirlendi. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine göre 2020 - 2024 yıllarını kapsayan son 5 yıllık dönemde enflasyon hedefi ile gerçekleşen enflasyon arasında bazı yıllar 6 kata kadar fark ortaya çıktı. Örneğin 2022 yılında enflasyon hedefi orta vadeli programda yüzde 9,8, Merkez Bankası’nın enflasyon raporunda yüzde 11,8 olarak belirlendiği halde yıl sonu enflasyonu yüzde 64,27 olarak gerçekleşti. 2023 yılında enflasyon hedefi OVP’de yüzde 24,9, Merkez Bankası’nca yüzde 22,3 öngörülürken, gerçekleşme yüzde 64,77 oldu. 2024 yılında enflasyon hedefi OVP’de yüzde 33, Merkez Bankası’nca yüzde 36 öngörüldü. Yıl sonu gerçekleşmesinin yüzde 41,5 – 45 arasında olması bekleniyor. Brüt asgari ücret 2019 yılında 2.558,40 TL idi. Son beş yıllık dönemde gerçekleşen enflasyon göz ardı edilip, asgari ücret her seferinde hedef enflasyona göre artırılmış olsaydı 2024 yılında asgari ücret 20.002,50 TL yerine 5.467,36 TL’de kalacaktı.
CEVDET YILMAZ: İL BAZINDA SATIN ALMA GÜCÜ VAR
Yeni asgari ücret için de açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz il bazındaki farklı satın alma gücü olduğunu vurguladı. Yılmaz, “Asgari ücret kamunun tek başına belirlediği ücret değil. Üçlü mekanizma var. Metropollerde özellikle soruyorum ‘Ne kadar ücret veriyorsunuz?’ diye. Genelde asgari ücretin üzerinde bir noktaya gelmiş durumda” dedi. Yılmaz, 2025 yılı asgari ücreti ile ilgili olarak da şöyle konuştu, “Buradaki süreç müzakereler sonucunda şekillenecek. İl bazında farklı satın alma gücü olduğunu söyleyebiliriz. Yılsonunda müzakereler yapılacak, onun sonucunda şekillenecek. Hem reel ekonominin durumu hem sosyal dengeler hem de tarafların beklentileri görülerek denge içinde bir yaklaşım olacak” ifadelerini kullandı.
‘VERGİLER YÜZDE 45 MAAŞLAR YÜZDE 25 ARTACAKTIR’
2025 yılı bütçe teklifine göre yeni yılda vergilere yüzde 45 zam gelecek ancak asgari ücret ve maaşlara yılbaşında yapılacak zam oranının yüzde 25’lerde kalacağı iddia ediliyor. Bütçe teklifini Sözcü Gazetesi için inceleyen Vergi Uzmanı Ozan Bingöl, “Gelirimizin düştüğü bir yıl daha yaşayacağız” dedi. 2025 yılı bütçesinin personel giderleri başlığının yılbaşında yapılacak maaş zamlarına ilişkin ipuçları içerdiğini söyleyen Bingöl, “Asgari ücret için vazgeçildiği belirtilen vergi istisna tutarındaki artış ile önümüzdeki yıl asgari ücretin yüzde 25 oranında zamlanacağı sonucuna ulaşıyoruz. Çünkü 2024 bütçesinde 677 milyar lira olan asgari ücret istisnasının toplam tutarı 2025 bütçesinde 853 milyar lira olarak öngörülmektedir” değerlendirmesini yaptı. Ozan Bingöl, “2025 yılı bütçe teklifinde yer alan personel gideri artışı da 2024 yılı gerçekleşme tahmini dikkate alındığında yüzde 25’ler civarında olmaktadır. Dolayısıyla 2025 yılında vergiler yüzde 45.4 oranında artarken asgari ücret ve maaşlar yüzde 25’ler civarında artacaktır” diye yazdı.
