Suriye'nin yeni yönetiminin, hem doğrudan işledikleri hukuka aykırı eylemler hem de kontrolleri altındaki silahlı grupların ihlalleri sebebiyle diğer devletlerden uluslararası hukuka göre tazminat talep edebileceği öngörülüyor.
Suriye'nin yeni yönetimi, ülkede işlenen hukuka aykırı eylemler ve kontrolündeki silahlı grupların ihlalleri nedeniyle diğer devletlerden uluslararası hukuka göre tazminat talep etme hakkına sahip olabilir. Bu durum, 2011’de başlayan iç savaş ve dış müdahalelerin yol açtığı tahribatla ilgili önemli bir adım olarak görülüyor.
DESTEKÇİ ÜLKELERİN MÜDAHALESİYLE BÜYÜK TAHRİBATLAR OLUŞTU
Suriye iç savaşı, Beşşar Esed rejiminin halk hareketlerini şiddetle bastırmasıyla başlamış ve rejim destekçisi bazı ülkeler, Suriye'ye düzenli ordular ve milisler göndererek büyük tahribatlara yol açtı. Bu müdahaleler, Suriye’nin büyük şehirlerinde yoğun bombardımanlara ve sivil nüfusun yerinden edilmesine yol açtı.
ULUSLARARASI HUKUKTA DEVLETLERİN TAZMİNAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Hukuk Komisyonu (ILC), Devletlerin Uluslararası Haksız Fiillerinden Kaynaklanan Sorumluluk Maddeleri (ARSIWA) ile, devletlerin hukuka aykırı eylemlerinden doğan zararları tam olarak tazmin etmeleri gerektiğini öngörüyor. Bu maddenin 16. fıkrası, zarar gören devletin sorumlu devlete hesap sorma hakkı olduğunu belirtirken, silahlı grupların eylemleri de müdahil devletlere atfedilebilir.
Uluslararası Adalet Divanı (UAD), daha önce Nikaragua davasında ABD’yi, Nikaragua topraklarında içişlerine karıştığı için tazminat ödemeye mahkûm etmişti. Benzer şekilde, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin Uganda'ya açtığı davada, Uganda 330 milyon dolar tazminat ödemek zorunda kalmıştı. Bu kararlar, Suriye'nin başka devletlerden tazminat talep etmesi için önemli bir hukuki zemin sunuyor.
YABANCI DEVLET DESTEKLİ SİLAHLI GRUPLAR
BM İnsan Hakları Konseyi’nin kurduğu Bağımsız Uluslararası Suriye Araştırma Komisyonu, yabancı devletlerin desteklediği silahlı grupların, Suriye'de binlerce sivilin ölümüne ve zorla yerinden edilmesine neden olduğunu belirtiyor. UAD’nin daha önce verdiği kararlar, bu tür müdahalelerde devletlerin tazminat yükümlülüğü doğurduğunu ortaya koyuyor.
Suriye, tazminat talep etmek için üç yol izleyebilir: doğrudan müzakereler, BM Güvenlik Konseyi'ne başvuru veya UAD’de dava açma. UAD, sorumlu devletin tazminat yükümlülüğünü tespit ederken, maddi zararlar (yeniden inşa maliyetleri gibi) ve manevi zararları (sivil kayıplar, yerinden edilme gibi) hesaba katıyor. UAD, geçmiş davalarda devletlerin sorumluluğunu belirleyerek tazminat miktarlarını belirlemiş ve bu içtihat, Suriye’nin tazminat talep etmesinde güçlü bir dayanak oluşturuyor.
