Muhalefetin kentsel dönüşüme yönelik 'rant ekonomisi' eleştirilerini Dünya Bankası'nın raporu çürüttü: Verimlilik yüksek, emlak balonu olmaz, Türkiye şehirleri modernleşiyor.
Dünya Bankası Türkiye direktörü Martin Raiser, Dünya Bankası'nın "Türkiye Şehirleşme İncelemesi" adlı raporunu değerlendirdi. Raiser, Türkiye'nin şehirleşme politikası hakkında dile getirilen kaygı ve eleştirilerin abartılı olduğunu, ancak sürdürülebilirliğin devamı için birtakım önlemler alınması gerektiğini yazdı.
Raiser'ın yazısında öne çıkan başlıklar şu şekilde:
'Emlak balonu' olmaz
Türkiye'nin son yıllardaki kentleşme politikası büyük ekonomik kazanımlar getirmekle birlikte bazı zoru işaretleri de uyandırdı. Emlak sektöründeki muazzam yatırımlar, bir 'emlak balonu'nun ortaya çıkabileceği şeklindeki endişeleri beraberinde getirdi. Uzayan trafik kuyrukları, İstanbul'da kentsel genişlemenin aşırıya kaçtığı şeklinde eleştirilere neden oldu. Anadolu'nun hemen her şehrinde yapılan toplu konutlar, Fransa'nın kötü üne sahip toplu konut projelerine benzetildi.
Dünya Bankası ve TEPAV (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı) tarafından yayımlanan "Anadolu Kaplanlarının Yükselişi: Türkiye Şehirleşme İncelemesi" başlıklı raporda, bu endişeleri yatıştıracak bulgular ortaya konuyor. Örneğin, konut arzı çarpıcı biçimde artmış olsa da, talepteki artış, özellikle de düşük gelirli hanelerde daha yüksek. Türkiye'yi bekleyen br emlak balonu tehlikesi olup olmadığıyla ilgili daha fazla bilgiye ihtiyaç olsa da, bu durum endişeleri azaltıyor.
Verimlilik yüksek
Araştırma ayrıca üretimin küçük şehirlere kaymasıyla, başta İstanbul ve İzmir'den olmak üzere küçük şehirlere bir miktar göçün gerçekleştiğini ortaya koydu. Türkyiye'nin gelişmiş şehirleri küresel bir pazar için özellikli ürünlerin üretildiği bir servis merkezi haline gelirken, iç kısımlardaki şehirler daha kolay ve az uzmanlık geretiren görevleri üstleniyor. Uzmanlaşmanın yüksek olması sayesinde Türkiye'nin en zengin şehirlerindeki üretkenlik düzeyi, özellikle hizmet sektöründe uluslararası kıyaslamalarda da yükseklerde yer alıyor.
Grafik: Oxford Analytica Küresel Şehirler Projesi
Sürdürülebilirlik için 3 tedbir
Buna karşın, Türkiye'nin küresel çapta yetenekli kişiler için bir çekim merkezi haline gelmesi ve yenilikçilik ile üretim verimliliğindeki gelişmeyi sağlama alması için üç önemli tedbir alması gerekiyor.
1. Türkiye'nin kentsel yeniden imar modelinde, şehir merkezindeki değerli alanlardan sağlanan gelir, ticari ve sosyal konut yapımını kolaylaştırmakta kullanılıyor. Bu yöntem şimdiye kadar işe yarasa da miaadının dolması yakın. Çünkü kullanılabilir arazi gittikçe azalıyor ve kentsel alan kullanımı üzerine farklı talepler arasındaki ödünleşmeler keskinleşiyor. Bunların dengelenmesi için hükümet desteği ve müdahalesinde yeni yöntemler bulunması gerekiyor.
2. Şehirleşmenin daha iyi planlanması ve arazi geliştirme haklarının daha şeffaf dağıtıldığı bir sistemin oluşturması, kamu politikaları yoluyla yaratılan değeri artıracaktır. Örneğin toplu taşımanın inşa edildiği yerlerde arazi değerleri önemli miktarda artıyor. Burada ortaya çıkan ekonomik değer, sosyal konutların ve hizmetlerin finanse edilmesinde kullanılabilir.
3. Türkiye'nin mevcut ekonomi politikası büyük şehirlerin lehine işliyor. Bu durumu dengelemek için, hükümetin daha düşük gelirli bölgelere sağlık, eğitim ve ulaşım yatırımlarını devam ettirmesi ve yerel yönetimlerin özerkliğinin artırılması gerekiyor.
Türkiye'nin gelişimini kentler şekillendirecek
Türkiye'in siyaset üreticilerinin, ülkedeki şehirleşmenin bir sonraki aşamasını daha iyi planlamak ve şekillendirmek için yeni araçlara ihtiyacı var. Türkiye'nin kentleri, ülkenin gelişimini şekillendirecek. Kentsel yaşama uyum süreci, insanların sosyal normlarının ve değerlerinin değişmesine zemin hazırlayacak. Bunun da kadınların işgücüne katılımı, eğitim ve çocuk sahibi olma konusundaki kararlarından, insanların tüketim ve tasarruf tercihlerine kadar pek çok sonucu olacak.
Türkiye ekonomik ve toplumsal olarak modernleşiyor
Türkiye'de kentlerin merkezinde yer aldığı sosyal dönüşüm, yeni yaşam tarzları, yeni amaçlar ve tercihleri beraberinde getiriyor ve Türkiye'yi ekonomik anlamda olduğu kadar toplumsal olarak da modernleştiriyor. Bu dönüşümün meydana gelme hızı dolaysıyla kimi tartışmalar ve hatta gerginlikle olabilir. Politikacıların görevi, bu tartışmaların açık olmasını ve her görüşün ifade edilebilmesini sağlamak. Türkiye kentlerinin evrimi ve ülkeyi biçimlendirmesini görmek ilginç olacak.
