İran’da Afgan göçmenler 40 yıldır bulunurken, Türkiye’ye akın neden yeni başladı? Afganistan Türkleri Derneği Başkanı Yıldız, göçmenlerin sınıra örülen duvar tamamlanmadan önce Türkiye’ye geçme telaşında olduğunu belirtti. Doç. Dr. Erdoğan ise İran’ın, AB’ye göçmen anlaşması için baskı yaptığı iddiasını dile getirdi.
HİLAL ÖZTÜRK/İSTANBUL
İran’ın 40 yıldır topraklarında barındırdığı Afgan göçmenler, son dönemde Türkiye’ye yöneldi. Peki Afgan göçmen akını neden şimdi gerçekleşti? Afganistan Türkleri Sosyal Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Başkanı Yaşar Yıldız ile Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi Müdürü Doç. Dr. Murat Erdoğan, konuyu Karar’a değerlendirdi. Yaşar Yıldız, göç akınının en önemli sebebinin Türkiye’nin İran sınırına örmeye başladığı duvar olduğu görüşünde: Afganistan’dan Türkiye’ye göç yeni değil. Yaklaşık 2 yıldır devam ediyor. Son aylarda artamasının en önemli nedeni ise sınıra örülen duvar. Havaların da soğuk olması nedeniyle Türkiye’ye ve buradan da Avrupa’ya geçmek için İran’da bekliyorlardı. Havalar ısınmaya başlayınca ve sınırdaki duvar da tamamlanmadan önce İran’da kalmayalım diye geçmeye çalışıyorlar. Özellikle Türk soylular Türkiye’de kalmak istiyorlar ancak diğerleri Avrupa ülkelerine gitmeye çalışıyorlar. İnsan kaçakçılarının da para kazanmak için Avrupa kapılarını açtı yalanıyla kandırdığı insanlar bir yoğunluğa neden oldu. İran’daki Afgan göçmen sayısının 1.5 milyon olduğunu biliyoruz. Türkiye’de ise bu sayı 450 bin civarında. Tabii bu sayının içine yasal oturma izni olan, vatandaş ve kaçaklar da dahil. Yaklaşık 500 bin civarında da Türkiye’ye gelmek için dağlarda olanlar olduğunu duyuyoruz. Ancak Türkiye’nin yakalananları geri gönderiyor. Bu şekilde devam ederse umutlarını kaybetmelerine neden olacak ve kaçak göç duracaktır. Afganlılar hayvancılık, tarım ve tekstil alanlarında çalışıyorlar. Özellikle Türkiye’de çoban olarak çalışan çok sayıda Afgan var. Çobanlık gibi bir mesleği düşük ücretlere ve çok verimli şekilde yaptıkları için önemli bir açığı da kapattığını biliyoruz.
Doç. Dr. Murat Erdoğan ise İran’ın Avrupa Birliği’ne, Türkiye ile varılan göçmen anlaşmasının bir benzerini yapmak için baskı uyguladığı iddiasını gündeme getirdi: 2011 yılında Türkiye’deki mülteci sayısı sadece 58 bindi. Şu anda 4 milyonun üzerine çıktık. Bu 58 bin kişinin içinde Afganlar da 3 bin civarındaydı. Şu an Türkiye’deki Afgan sayısı 220 bini aştı. Son üç ayda günde 200 civarında Afgan Türkiye’ye giriş yaptı ve yapmaya devam ediyor. Birden bire neden büyük bir akım olduğuna gelince, onunla ilgili şunu söyleyebilirim. Afganistan’da savaş, açlık, sıkıntı, yorgunluk var. Bu kişiler, Türkiye’ye gelmenin güzel bir şey olduğunu, gelince en kötü ihtimalle Türkiye’de kalınabildiğini görüyorlar. Bazen de başka yerlere gidilebildiğini görüyorlar. Bunun dışında birden bire İran üzerinden gelmelerinin önemli nedenleri var. Bunlardan en önemlisi, İran’ın ülkelerinde 20 yıldan fazla zamandan bu yana yaşayan Afganları artık ülkeden çıkarmak konusunda zorlamaya başlaması. İran’da 3 milyona yakın Afgan mülteci olduğu sanılıyor. Bu konu ile ilgili önemli bir iddia da var. İran, Türkiye’ye AB tarafından mülteci konusunda destek olunduğunu ama kendilerine yardım edilmediğini söylüyor. Bu iddia çerçevesinde İran’ın sınırı gevşek tuttuğu kaydediliyor. Yani AB tarafından maddi destek verilmesi konusunda zorlama yapıyor olabilirler. Türkiye de yıllardır İran ile geri kabul anlaşması yapmak istiyor ama İran bunu kabul etmiyor. Bu olmadığı için de gelenleri geri gönderemiyoruz.
