Geçenlerde masamda hayli kabarık bir kargo paketi buldum, içinden üç kitap çıktı: Ahmet Hamdi Tanpınar, Türk Tiyatrosu: Şinasi’den Turan Oflazoğlu’na ve Halide Edip Adıvar... İki hafta önce Uğur Derman ağabeyin Ömrümün Bereketi isim eserinden söz etmiştim; bunlar da İnci Enginün hocamızın ömrünün bereketi... Dergâh Yayınları’nın sahibi Ezel Erverdi’nin ısrarıyla çeşitli dergilerde, sempozyum kitaplarında vb. yıllardır dağınık olarak bekleyen yazılarını toplayıp konularına göre tasnif eden İnci hocamız, edebiyat öğrenimi görenlere ve her meslekten edebiyat severlere bir hazine sunuyor.

***

İnci Enginün’ün son derece titiz ve çalışkan bir edebiyat tarihçisi ve münekkidi olduğunu, onu yakından tanıyan herkes bilir ve takdir eder. Hocası merhum Mehmet Kaplan’dan devraldığı disiplinli ve metodik çalışma alışkanlığı sayesinde kültürümüze kazandırdığı eserler hakikaten göz kamaştırıcıdır. Eğer İnci Enginün olmasaydı mesela Abdülhak Hâmid belki de eserlerini sadece üç beş uzmanın okuduğu bir şair olarak kalacaktı. Halbuki onun sabırlı çalışması sayesinde, bugün Abdülhak Hâmid külliyatı eksiksiz olarak elimizin altındadır. İnci Enginün’ün yakın arkadaşı Prof. Dr. Zeynep Kerman’la birlikte, Ahmet Hâşim’in bütün şiirlerini ve nesirlerini dört cilt halinde yayımlayarak ikinci bahar yaşamasını sağladıklarını da unutmamak gerekir.

Tanzimat Devrinde Shakespeare (1979) isimli doktora teziyle karşılaştırmalı edebiyatın bizdeki ilk önemli eserini veren İnci Enginün’ün doçentlik tezi de Halide Edip Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi’dir (1978). Bu tez basıldıktan sonra da Sinekli Bakkal yazarının yakasını bırakmayan hocamızın çeşitli vesilelerle yazdığı, yeni çıkan kitabında bir araya getirilen onlarca makalesi, ileride kapsamlı bir Halide Edib biyografisi yazmak isteyenlerin işlerini çok kolaylaştıracaktır.

İnci Enginün

İnci Enginün, makalelerinin bir kısmını Dergâh Yayınları tarafından ilk baskısı 1983, genişletilmiş ikinci baskısı 1991 yılında yapılan Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları adlı kitabında bir araya getirmişti. Birinci bölümünde kişiler ve eserler, ikinci bölümünde kaynaklar ve temalar üzerine yazılmış makalelerin yer aldığı bu kitabı, 1991 yılında aynı yayınevi tarafından neşredilen Mukayeseli Edebiyat takip etti. Türkiye’de henüz bağımsızlığını kazanamamış bir disiplin olan mukayeseli edebiyat metotlarının yetkin bir şekilde uygulandığı makalelerden oluşan bu kitap, İnci Enginün’ün bir edebiyat tarihçisi olarak başarısını ve geniş ufkunu gösterir. 2000 yılında çıkan Araştırmalar ve Belgeler isimli muhalled kitabı da modern edebiyatımızın geçmişinden bugününe önemli meselelerini, kişilerini ve temalarını ele aldığı makalelerden oluşur. Hepsi, görev icabı değil, severek, zevk alınarak yazılmış metinlerdir. Eserin belgeler kısmı, olağanüstü gayretler ve yıllar süren yazışmalar sonucunda elde edilmiş, edebiyat tarihimizin birçok karanlık bölgesine küçük ışıklar düşüren, bin bir emekle yeni harflere aktarılmış mektuplardan oluşuyor; Abdülhak Hâmid, Halide Edip, Süleyman Nazif, Yakup Kadri, Ali Ekrem Bolayır, Mehmet Kaplan, Cahit Külebi gibi şair ve yazarların mektupları yahut kendilerine yazılmış mektuplar...

Araştırmalar ve Belgeler’i, çeşitli dergilerde çıkmış deneme eleştirilerden oluşan Bir Sığınak Olarak Kitap ve Edebiyat (2001) takip etti. Bu kitabın ismi, bence, İnci Enginün’ün hayat tarzını ve felsefesini çok iyi yansıtmaktadır.

2001 yılında yine Dergâh tarafından neşredilen Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı ve 2006 yılında çıkan Yeni Türk Edebiyatı: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923) isimli kitapları, İnci Enginün’ün zengin birikimini yansıtan ve Tanzimat’tan günümüze Türk Edebiyatı tarihi niteliği taşıyan büyük çalışmalardır. Özellikle ikincisinin, edebiyata adanmış bir ömrün hâsılası olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.

***

İnci Enginün’ün katkıda bulunduğu bazı eserler de bugün kütüphanelerimizde büyük bir boşluğu dolduruyor. Zeynep Kerman’la birlikte hazırladığı beş ciltlik Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi (2011) “antoloji” kavramının hakkını veren dev bir çalışmadır. Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal (1981), Atatürk Devri Fikir Hayatı (1981) ve Atatürk Devri Edebiyatı (1981) adlarını taşıyan ikişer ciltlik antolojiler de öyle... İnci Enginün, 1984 yılında neşredilen Cenab Şahabeddin’in Bütün Şiirleri’ni de Mehmet Kaplan, Birol Emil, Nejat Birinci ve Abdullah Uçman’la birlikte hazırlamıştı.

Tanpınar’ın günlüklerini de Zeynep Kerman’la birlikte uzun ve zahmetli bir çalışma sonunda zengin notlar ekleyerek Günlüklerin Işığında Tanpınar’la Başbaşa (2008) ismiyle neşreden İnci Enginün, Edebiyat Fakültesi’nde talebesi olduğu bu büyük yazar hakkındaki bütün yazılarını bir araya getirmiş oldu. Kitaplarına girmemiş daha çok sayıda makalesinin bulunduğunu tahmin ediyorum. Bütün bunlar, sevgili hocamızın bir edebiyat tarihçisi olarak ne kadar büyük işler yaptığını gösteriyor.

Kısa bir süre önce kız kardeşi Prof. Dr. Mine Enginün’ü kaybeden ve üzüntülü günler yaşayan sevgili hocamıza uzun bir ömür diliyor, kendisinden daha nice eserler bekliyoruz.