Konu sağlık ise yapılan hiçbir açıklama şakaya gelmez, bu konuda yapılan öneriler insanı hasta edebilir. Her gün onlarca sağlık haberinin yayınlandığı günümüzde bunların hangisinin doğru, hangisinin yalan olduğunu anlamanız için gazeteciler size izlemeniz gereken 10 tüyo verdi.
Sosyal medyada gördüğünüz her sağlık haberinde yer alan bilgiye güvenmeyin hatta o bilginin doğru olup olmadığını birtakım basit yöntemlerle tespit etmeniz mümkün. İngiltere’de The Guardian gazetesinin sağlık editörü Sarah Boseley, BBC’nin bilim ve sağlık editörü James Gallagher, gazeteci ve New York Üniversitesi’nden Ivan Oransky, sağlık haberinin yalan olup olmadığının anlaşılmasının 10 yolunu sıraladı...
1-) Öncelikle haberin iyi bir imaja sahip gazete, web sitesi veya yayın tarafından yayınlanıp yayınlanmadığına bakın.
2-) Haberdeki bilgilerin makul olup olmadığını kendinize sorun. Eğer gerçek olamayacak kadar iyi görünüyorsa, muhtemelen gerçek değildir.
3-) Haberde “Doktorların bile size söyleyemeyeceği sır” gibi ifadeler yer alıyorsa dikkatli olun. Doktorların etkili tedavileri gizli tutmaları son derece normal.
4-) Büyük iddiaların gerçek olması için güçlü kanıtlar gerekir. Eğe söz konusu haberde gerçekten büyük bir gelişmeden bahsediliyorsa tıbbi dergilerde yayımlanmış ve binlerce hasta üzerinde test edilmiş olması gerekir. Eğer tavsiyeyi veren sadece bir doktor ise o tavsiyeye uyup uymadan önce biraz daha bilgi edinmeniz daha iyi olur.
5-) Haberde verilen araştırmanın belirli bir dergide yayımlandığını belirtiliyorsa o derginin hakemli olup olmadığını kontrol etmek için arama yapın. Bu, bir makalenin yayımlanabilmesi için aynı alanda çalışan bilim adamlarına incelenmek üzere gönderildiği anlamına gelir. Zira araştırmanın yalan olduğu ortaya çıkarsa hakem tarafından incelenen belgelerin yayından kaldırılması gerekir. Dolayısıyla araştırma hakemli bir dergide yayınlanmamışsa, daha şüpheci olun.
6-) Haberde ‘muhteşem’ diye sunulan tedavi insanlar üzerinde henüz denenmedi mi? Ya da sadece deney fareleri üzerinde mi araştırma yapıldı? Eğer insanlar üzerinde deneme gerçekleşmediyse tedavi hala bilimsel olarak kabul edilebilir ama insanlar için ‘iyidir’ demek için biraz erken anlamına gelir.
7-) İnternet size çok fazla zaman kazandırabilir. Yayınlanan haberin başka medya kanalarında da olup olmadığını internetten kontrol edebilirsiniz.
8-) Haberi hazırlayan gazetecinin ismini internette araştırın. Eğer düzenli olarak bilim ya da sağlıkla ilgili yazıyorsa yeni bir tedavi hakkında sorulacak doğru soruları sorduğunu kabul edebilirsiniz.
9-) Haberle ilgili internette ‘mit’ veya ‘sahte’ kelimelerini kullanarak arama yapın. Eğer yalansa zaten başka yerlerde eleştirildiğini görebilirsiniz.
10-) Son olarak, bir sağlık hikayesinin sahte olmadığını ve saygın bir dergide yayınlandığını tespit ettikten sonra, araştırmanın metodolojisini hala kontrol etmek isteyebilirsiniz.
