Dünya başkentlerinin tepkisine kulak asmayan ve referandum kararında ısrar eden Erbil yönetimine karşı somut adımlar atan Ankara Irak ve Suriye’ye asker gönderme tezkeresini de uzattı. AK Parti, CHP ve MHP’nin ‘evet’ dediği tezkereye HDP karşı çıktı. Meclis kürsüsünden verilen mesajlarda da IKBY lideri Barzani’ye, yarın yapılacak oylama öncesi sert mesajlar ve yaptırım sinyalleri verildi.
HABER MERKEZİ / İSTANBUL
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) geri adım atmadığı bağımsızlık referandumuna saatler kaldı. Başta Ankara olmak üzere bütün bölge ülkeleri ve küresel güçlerin karşı çıktığı referanduma karşı Ankara’da tarihi anlar yaşanıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önceki gün ABD’den ayağının tozuyla döner dönmez katıldığı MGK ve hemen ardından yapılan Bakanlar Kurulu toplantısında IKBY’ye Türkiye’nin Lozan, 1926, 1946 ve 1983 antlaşmaları hatırlatılarak verilen ‘tüm seçenekler masada’ uyarısının ardından dün de TBMM, süresi 30 Ekim’de dolacak sınır ötesine asker gönderme tezkeresini 1 yıl daha uzatmak için toplandı. Öğleden sonra saat 16.00’da başlayan toplantıda söz alan AK Parti, CHP ve MHP temsilcileri tezkerenin uzatılmasından yana tavır alırken HDP ise tezkereye karşı çıktı. Hükümet adına ilk sözü alan Milli Savunma Bakanı Nurettin Canikli IKBY’nin yapacağını duyurduğu referandumun düzenlenmesi halinde bile Türkiye açısından her zaman yok hükmünde olacağının altını çizdi. Türkiye’nin uluslurarası hukuktan kaynaklı hakları olduğuna dikkat çeken Canikli “Türkiye, bu tehlikeyi ortadan kaldırmak için uluslararası hukukun ve uluslararası anlaşmaların verdiği hak ve sorumluluklarının gereğini yapacaktır. Bütün araç ve yöntemler masadadır. Gerekli tüm tedbirler alınmaktadır ve alınacaktır. Bütün bu araçların, yöntemlerin kullanılması konusundada en ufak bir tereddüt ortaya çıkmayacaktır” dedi. CHP adına konuşan Genel Başkan Yardımcısı Öztürk Yımaz da referandumun bölgeyi istikrarsızlaştıracağını ve yeni çatışmalara kapı aralayacağını belirterek, IKBY Başkanı Mesut Barzani’ye “Sizin attığınız tek taraflı adım bölgeyi taşeronlaştırıyor” diye seslendi, parti olarak Irak ve Suriye tezkeresine destek vereceklerini bildirdi. MHP adına konuşan Grup Başkanvekili Erkan Çay da parti olarak tezkereye destek verdiklerini kaydederek “Bu tezkereyle, bir gece ansızın görünebileceğimiz hususunda şaka yapmadığımızı, oyun oynamadığımızı, Türkiye’nin bekası için her şeyi göze alabileceğimizi kesin bir şekilde söylüyoruz. Gayrimeşru ve kabul edilemez bu korsan referandum iş işten geçmeden iptal edilmelidir” ifadelerini kullandı.
Yapılan konuşmaların ardından kısa bir ara veren TBMM’de kritik bir toplantı yapıldı. Başbakan Binali Yıldırım, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu ve MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli bir araya geldi. Sürpriz toplantıda Yıldırım’ın iki parti liderine bilgilendirme yaptığı ve tezkerenin neden gerekli olduğunu anlattığı öğrenildi.
TATBİKAT BİR ÜST SEVİYEYE ÇIKARILDI
Şırnak’ta Türkiye-Irak sınırının 500 metre yakınlarındaki bölge hareketli. Irak’a giden araçların sesleri, tank seslerine karışıyor. Dört günden bu yana arazide bulunan tanklar da hareketlendi. Arazideki yüze yakın askeri araca, obüs topları da eklendi. Sahadaki asker sayısında da artış vardı. TSK’dan yapılan açıklamada ise tatbikatın bir üst seviyeye çıkarıldığı duyuruldu.
IKBY'DE İPTAL KARMAŞASI
Referandum için geri sayım yapılan IKBY’de siyasi partiler arasında uzlaşma henüz tam sağlanmış değil. Bölgenin iki büyük partisi KDP ve KYB referanduma destek verirken üçüncü parti Goran ve diğer partiler oylamaya olumsuz yaklaşıyor. Erbil’den Bağdat’a dün bir heyet de kritik ziyaret gerçekleştirdi. Heyetin ABD, BM ve İngiltere’nin sunduğu alternatif plan ve Bağdat’ın önerilerini son kez değerlendireceği öğrenildi. Heyet Bağdat’tayken referandumun iptal edildiği öne sürüldü. İddianın kaynağı da Celal Talabani’nin oğlu Pavel Talabani’nin sosyal medya hesabından yaptığı açıklama oldu. Açıklama, KYB’nin resmi internet sitesi ve birçok yerel medyada yer aldıktan bir müddet sonra yayından kaldırıldı. Talabani, Facebook’tan yaptığı açıklamada, hesabının hacklendiğini belirtti. Yüksek Seçim Konseyi de referandumdan geri dönüş olmadığını duyurdu.
Öte yandan Amerika’nın Sesi internet sitesinin Kürtçe seksiyonuna konuşan IKBY lideri Mesud Barzani, Beyaz Saray’ın “referandumu erteleyin” talebine ilişkin şöyle konuştu: “ABD’nin düşüncesinin değişmesi için çok çaba sarfettik. ‘Referandum yapmayın ve gelin konuşalım’ diyorlar. İyi de neyi konuşacağız? Verilen herhangi bir garanti yok. Bunu yapma, ertele deniyor. ABD 14 yıldır aynı dille bizimle konuşuyor. Artık kendi kaderimizi tayin etme zamanı geldi. Hiç kimsenin bize yol çizmesini istemiyoruz. Bunun sonunda ölüm de olsa hazırız” diye konuştu. Başta Türkiye olmak üzere komşu ülkelerle iyi ilişkiler içerisinde olmak istediğinin söyleyen Barzani “Umarım referandum Türkiye ile olan ilişkilerimizi etkilemez. Ancak hiç kimsenin tehdidini de kabul etmiyoruz. Tehdit dilini kullanan Türk yetkililere bu mesajımın açık bir şekilde ulaşmasını istiyorum” dedi.
'ANLADIĞI DİLDE KONUŞURUZ'
IKBY’nin bağımsızlık referandumundan geri adım atmaması halinde askeri müdahale dahil tüm seçeneklerin masada olduğunu söyleyen Başbakan Yıldırım, Erbil yönetimine sert çıktı: Yanlışta ısrarın sonu hayır olmaz. Barzani Efendi’yi bunu söyledik. Laftan anlamıyorsa anlayacağı dilden konuşmasını biliriz
Başbakan Binali Yıldırım, IKBY’nin yarın yapmayı planladığı referandumla ilgili “Bu referandum kararı yanlış bir karardır, bir maceradır. Gerekli uyarıları başından beri dostça, komşu ülke olarak, Türkiye olarak yaptık. Ancak görüyoruz ki bu uyarılar yerini bulmamış. Bütün dünyanın karşı olduğu, komşularının hiçbirinin istemediği bu yanlışta ısrar etmenin sonu hayır olmaz” dedi. Kırşehir’de düzenlenen Neşet Ertaş’ı anma etkinliklerine katılan Yıldırım’ın gündeminde IKBY’nin referandumu vardı. Referandum kararı alındıktan sonra atılacak adımların dün yapılan MGK ve ardından gerçekleştirilen Bakanlar Kurulu toplantılarında kapsamlı şekilde ele alındığını anımsatan Yıldırım, şöyle devam etti: “Atacağımız adımlar, şüphesiz Irak ile İran ile komşu ülkelerimizle yakın iş birliği içinde gerçekleşecek ve bunun diplomatik, siyasi, ekonomik ve güvenlik boyutu olacak. Bunlardan hangi adımın, ne zaman atılacağına biraz da sahadaki gelişmeyle karar vereceğiz. Dolayısıyla bütün seçenekler görüşüldü, konuşuldu, değerlendirildi. Her şey masanın üzerinde. Uygulama da bu kararı, referandum sonucunu görelim. Ondan sonra paylaşacağız.” “İnsanlarımız müsterih olsun. Bu mesele Kürt kardeşlerimizin meselesi değildir” diyen Yıldırım şöyle devam etti: “Bizim istemediğimiz şey, birisinin bir gün aklına düşüp bir maceraya kalkışmasıdır. Bütün dünyanın ikazlarına, uyarılarına kulağını tıkayarak bildiği yolda, yanlışta ısrar etmesidir. Tabii ki bunun bir bedeli olacak ama bu bedeli, bu kararı verenler ödeyecektir. Ümit ederim oradaki hiçbir dahli olmayan, günahsız insanlara bedel ödetmeye de hakları yoktur.” “Sınırötesi operasyon da seçenekler arasında mı?” sorusu üzerine Yıldırım “Gayet tabii güvenlik, ekonomik ve siyasi. Seçenekler hangisi ne zaman devreye girecek, bu bir zamanlama meselesi. Gelişen şartlar bunu belirleyecek” yanıtını verdi. Daha sonra 30’uncu Ahilik Haftası kutlamalarına katılan Başbakan Yıldırım burada da Barzani’ye yönelik mesajlarına devam etti. “Bugünlerde Kuzey Irak’ta birtakım işler oluyor. Orada Barzani efendi çıktı, ‘Ben referandum yapacağım, bağımsızlık peşindeyim’ diye bir sevdaya düştü” diyen Yıldırım şöyledevam etti: Dedik ki ‘Yanlış yoldasın, kendini mahvedeceksin. Ziyanı yok ama burada yaşayan insanlara ne garezin var. Orada, bölgede yaşayan Kürtler, Türkmenler, Araplar kardeşlik içinde yaşıyorlar, birbirleriyle bir alıp veremedikleri yok. Niye onların huzurunu bozuyorsun, ayrımcılık yapıyorsun, vazgeç bu sevdadan.’ Fakat laf anlamaz ama anlamıyorsa, anlayacağı dilden de konuşmasını biliriz.”
İLK OY ÇİN'DEN
Dünyanın tepkisine rağmen IKBY’nin düzenlediği referandumda ilk oylar kullanıldı. Saat farkından dolayı Çin’de elektronik oy verme işlemlerinin başladığını belirten Kürdistan Bölgesi Yüksek Seçim ve Referandum Konseyi Genel Veri Müdürü Karwan Celal “İlk oy Çin’de kullanılmış oldu” diye konuştu. Irak’ta birçok kentte yarın yapılması planlanan bağımsızlık referandumunda Çin’in dışında Kanada’da da resmen oy verme işlemlerinin gerçekleştirildiği belirtildi.
ÇOĞU KÜRT 5 MİLYON SEÇMEN VAR
Bölgedeki tansiyonu zirveye çıkaran IKBY’nin bağımsızlık referandumuna giden süreç bütün dengeleri de değiştirecek. Neredeyese tüm ülkelerin karşı çıktığı referandumda kritik noktalar ise şöyle;
* NEDEN REFERANDUM KARARI ALINDI?
Barzani ve Barzani’yi destekleyen bağımsızlık yanlısı Iraklı Kürtler, uzun yıllardır devam eden kötü muamele karşısında kendi kaderlerini tayin etme zamanının geldiği inancında. IKBY’nin başlenti Erbil’deki yönetim, Bağdat’ın sistematik biçimde petrol gelirlerinin eşit paylaşımını engellediğini de iddia ediyor.
* SORULACAK SORU NE?
Seçmenlere “Kürdistan Bölgesi ve Kürdistan Bölgesi dışında kalan Kürt yerleşimlerinin bağımsız bir devlet olmasını istiyor musunuz?” sorusu yöneltilecek. Seçmenler referandumda oy verme noktalarından olduğu gibi internet üzerinden de oy kullanabilecek.
* KİM NEREDE OY KULLANACAK?
Büyük kısmı Iraklı Kürt olan 5 milyonun üzerinde seçmenin referandumda oy kullanma hakkı var. Kürtlerin yanı sıra oy verecek etnik ve dini gruplar arasında Araplar, Türkmenler, Ezidiler ve Süryaniler de var.
* BAĞDAT NE DİYOR?
Irak Başbakanı Haydar El İbadi, referandumun yasadışı ve anayasaya aykırı olduğunu ifade ediyor. Irak Parlamentosu, referandumun düzenlenmesini reddeden bir karar çıkarmış ve Başbakan İbadi’den Irak’ın toprak bütünlüğünü koruyup ayrılıkçı hareketlerle mücadele etmesi konusunda gerekli tüm tedbirleri almasını istemişti.
* IRAK'IN KOMŞULARI NE DİYOR?
Türkiye ve İran referandumun düzenlenmesine karşı. Suriye hükümeti ise henüz referandum konusunda net bir görüş dile getirmediyse de Şam’ın Irak’ın toprak bütünlüğünün korunmasından yana olacağı tahmin ediliyor.
KARARGAHTA 5 SAAT
TBMM’de tezkerenin görüşüldüğü gün Ankara’nın kritik bir misafiri vardı. Daha önce İran Genelkurmay Başkanı’nı da aynı nedenle ağırlayan Başkent’in dünkü konuğu Irak Genelkurmay Başkanı Osman Ganimi’ydi. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hulusi Akar’ın konuğu olarak Türkiye’ye gelen General Ganimi’nin gündeminde IKBY referandumu vardı. Ganimi, Genelkurmay Karargahı’nda Orgeneral Akar tarafından askeri törenle karşılandı. Karargah’ta 5 saat süren görüşmede iki komutanın referandumun olası sonuçları ve seçenekleri üzerinde görüştükleri öğrenildi.
