Amerikalı sanatçı Michael Rakowitz, British Müzesi’ne Irak’tan kaçırılan iki Lamassu heykelinden birini iade etmesi çağrısı yaptı. Sanatçı, karşılığında müzeye ülkesinin yağmalanan kültürel mirasına dikkat çekmek için hurma şerbeti kutularından yaptığı ‘Görünmez Düşman Var Olmamalı’ adlı eserini vermeyi teklif ederek “Londra’da iki Lamassu artık fazla, biri Irak’a geri dönmeli” dedi. Sanatçının çağrısı Irak Kültür Bakanlığı ile İngiliz yetkililerin Londra’da yapacağı müze turunda masaya yatacak.
SALİHA SULTAN
Irak asıllı Amerikalı sanatçı Michael Rakowitz, British Müzesi’ne kendi eserini bağışlama karşılığında, müzede bulunan Irak’tan yağmalanan bir Asur dönemi heykelini iade etmesi çağrısında bulundu. Türkiye’de de kişisel sergi açan ve İstanbul, Mardin gibi bienallerdeki çalışmalarıyla tanınan bir sanatçı olan Rakowitz, 2007’de başlattığı seri ile bütün dünyada tanınan bir isim.
Sanatçı bu serideki eserleri ile 2003’te Amerika’nın Irak’ı işgali süresince ve sonrasında yaşanan kültürel yağmaya dikkati çekmeyi, Irak Ulusal Müzesi’nden çalınan 7000’i aşkın tarihi eseri yeniden yaratmayı hedefliyordu. Sanatçı, bu amaçla Musul yakınlarındaki Ninova kentinin sur kapılarında yer alan ve 2015’te IŞİD tarafından yok edilen Lamassu isimli kanatlı boğa heykelinin hurma şerbeti kutularından bir replikasını yapmıştı. ‘Görünmez Düşman Var Olmamalı’ adlı eser, 2018’den 2020’ye kadar Londra’daki Trafalgar Meydanı’nda sergilenmişti.
Rakowitz’in orijinallerinden birinin iadesi karşılığında vermeyi teklif ettiği eseri 2018’de müzede böyle sergilenmişti.
British Müzesi’ne yaptığı çağrıya dair The Guardian’a açıklamalarda bulunan Rakowitz, müzeye ‘Görünmez Düşman Var Olmamalı’ heykelini Tate Modern’e hediye etmeyi teklif ettiğini, karşılığında da müzeden 19. yüzyılda Irak’ta çalışmalar yapan İngiliz arkeolog Henry Austen Layard tarafından müzeye götürülen iki Lamassu heykelinden birini Irak’a geri iade etmelerini istediğini kaydetti.
Daha önce British Müzesi’nin IŞİD militanlarının Orta Doğu’da yok ettiği kültürel miras eserlerinin replikalarının yer aldığı İslam Dünyası Galerisi’nde düzenlenen sergide ‘Görünmez Düşman Var Olmamalı’ eseriyle yer aldığını hatırlatan Rakowitz, bu sırada müze yetkililerinin kendisine bu kopyalardan ülkesine de göndermeyi teklif ettiklerini aktararak, “Kendi kendime düşündüm, bu çok çılgınca. Temelde orijinalin kabuğu olan bu şeyleri geri göndermenin onuru nerede?” diye düşünerek teklifi kabul etmediğini açıkladı. Ardından orijinal eserlerin ülkesine dönmesi için harekete geçtiğini aktaran Rakowitz, Tate Modern’in de bunu gerçekleştirmek için bir süredir kulis yaptığını söyledi.
Rakowitz, Irak Dışişleri Bakanlığı’ndaki yetkilileri ile yaptığı görüşmelerde, onların da antik Lamassu’nun Irak’a geri dönmesini talep ettiklerine işaret ederek, “Londra’da iki Lamassu artık çok fazla, bu yüzden bunlardan birinin Irak’a geri dönmesi gerekiyor” diye konuştu.
British Müzesi’nde halen sergilenen, 1840’larda Irak’tan kaçırılan Lamassu heykelleri.
Rakowitz’in çağrısı, Irak Kültür Bakanlığı ile İngiliz yetkililerin önümüzdeki ay Londra’da yapılması planlanan müze turu sırasında ele alınacak. Bir süredir Yunanistan’ın Parthenon mermerlerinin ülkeye iadesi için başlattığı kampanya nedeniyle büyük baskı altında olan British Müzesi’nin Irak’ın talebine vereceği yanıt merak konusu.
OSMANLI DÖNEMİNDE KAÇIRILDI
Bugünkü Irak’ta yer alan Nemrud ve Ninova antik kentlerindeki Asur kalıntıları, 1840’larda Irak’ın Osmanlı yönetiminde olduğu sırada bölgede diplomat olarak bulunan Henry Austen Layard tarafından ortaya çıkarılmıştı. Osmanlı Devleti’nden alınan kazı onayı sonrası British Museum çalışmalarına sponsor olmuş, ardından antik kentlerden sökülen parçalar müzeye götürülmüştü.
Eserler, 2018 yılının Ekim ayında Christie’s Müzayede Evi’nde Asur medeniyetine ait 3000 yıllık bir rölyefi 31 milyon dolara satmasının ardından yeniden gündeme gelmiş, sanat çevreleri satışı büyük tepkiyle karşılamıştı. Ardından da aynı yıl British Müzesi’nin BP petrol şirketi sponsorluğunda düzenlediği ‘Asur Medeniyeti’ adlı sergisinde Irak’tan yağmalanan eserleri sergilemesi tepkilere yol açmıştı.
Sergi açılışını protesto eden bir grup, müzenin önüne BP’nin 2003’te Amerika’nın Irak’ı işgali sırasında savaş suçları işlediğini ileri süren pankartlar asmıştı. 8 milyondan fazla eser barındıran müzede Türkiye’den kaçırılmış birçok eser bulunuyor.
