Türk Devletleri Teşkilatı'nın (TDT) kurduğu Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde uzlaştı. İşte, Ortak Türk Alfabesi'nin 34 harfi...
Merkezi, Kazakistan'ın başkenti Astana'da bulunan Türk Akademisi'nden yapılan açıklamada, Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu işbirliğinde 9-11 Eylül 2024 tarihlerinde Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu'nun 3. toplantısının yapıldığı bildirildi.
Açıklamada, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) üyesi ülkelerden oluşan Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu üyelerinin katıldığı toplantının başarıyla tamamlandığına işaret edilerek, "Toplantının temel amacı, bu alanda edinilen bilgiler ve komisyonun 2 yıllık faaliyet deneyiminden yararlanarak Türk dilleri için ortak alfabe projesine ilişkin çalışmaları sonuçlandırmaktı" ifadeleri kullanıldı.
34 HARFTEN OLUŞAN ORTAK TÜRK ALFABESİ KABUL EDİLDİ
TRT Haber'de yer alan habere göre, toplantıda ilk olarak 1991'de bilim insanları tarafından önerilen Latin tabanlı Ortak Türk Alfabesi projesinin kapsamlı şekilde gözden geçirildiği ve komisyon üyelerinin bu alfabe projesinde geliştirilmesi gereken hususlara ilişkin gerekli tespitleri yaptıkları vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi:
"Bu özverili çalışmanın sonucunda, 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde uzlaşıldı. Önerilen alfabedeki her harf, Türk dillerinde bulunan farklı fonemleri temsil etmektedir."
"TÜRK HALKLARI ARASINDA KARŞILIKLI ANLAYIŞ VE İŞ BİRLİĞİNİ TEŞVİK EDİYOR"
Açıklamada, toplantının başarıyla sonuçlanmasının tarihi bir önem taşıdığına dikkat çekilerek, "Ortak Türk Alfabesi'nin geliştirilmesi, Türk halkları arasında karşılıklı anlayış ve iş birliğini teşvik ederken, onların dil mirasını da korumaktadır" değerlendirmesinde bulunuldu.
Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu olarak bu süreçteki değerli katkılarından dolayı Türk devletlerinin hükümetlerine ve komisyon üyelerine teşekkür edilen açıklamada, "İlgili tüm kurumlar, önerilen Ortak Türk Alfabesi'nin uygulanmasını etkin şekilde desteklemeye davet edilmektedir" ifadesine yer verildi.
Bağımsız Türk devletlerinin dünyadaki konumu
DÜNYADA KAÇ BAĞIMSIZ TÜRK ÜLKESİ VAR?
Dünya üzerinde şu an 7 bağımsız Türk devleti bulunuyor. O ülkeler şöyle:
* Türkiye
* Azerbaycan
* Kazakistan
* Kırgızistan
* Özbekistan
* Türkmenistan
* Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Bunun dışında bağımsız olmayan, çoğu Rusya sınırları içerisinde yer alan özerk Türki cumhuriyetler bulunuyor. Söz konusu özerk devletlerde Gagavuz, Tatar, Yakut gibi Türk halklarının çeşitli grupları hayat sürüyor.
TÜRKİ CUMHURİYETLER AVRUPA'DA MI YOKSA ASYA'DA MI?
Bugün bağımsız olan 5 Türk devleti daha önce Sovyetler Birliği sınırları içinde özerk olarak yer alıyordu. 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanan bu ülkelerden Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan'ın tamamı Asya kıtasında yer alıyor. Azerbaycan ve Kazakistan sınırları ise Türkiye gibi Avrupa ve Asya kıtasını kapsıyor.
Türkiye'nin yüzölçümünün yüzde 3'ü, Azerbaycan'ın yüzölçümünün yüzde 15'i, Kazakistan'ın yüzölçümünü yüzde 15'i coğrafi olarak Avrupa kıtasında yer alıyor. Öte yandan sınırları Avrupa ve Asya kıtalarında yer alan ülkeler, Avrasya ülkesi olarak da adlandırılıyor.
Avrupa kıtası sınırları haritası: Coğrafi olarak Ural Dağları, Ural Nehri ve Hazar Denizi, Avrupa'nın doğu sınırı olarak kabul ediliyor. Güneydoğu sınırını Kafkas Dağları belirlerken, güney sınırında Karadeniz ile İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı bulunuyor.
TÜRK HALKLARININ YAŞADIĞI ÖZERK BÖLGELER
* Sincan Uygur Özerk Bölgesi: Doğu Türkistan, Çin'e bağlı özerk cumhuriyet. Gayriresmi bayrağı Gökbayrak. Nüfusun yüzde 61.14'ünü Uygurlar, Salarlar ve Yugurlar gibi Türk halkları oluşturuyor. Bölgedeki Türkler arasında İslam dini yaygın.
* Gagavuzya: Moldova'ya bağlı bir özerk cumhuriyet. Nüfusun yüzde 82,1'ini Gagavuz Türkler'i oluşturuyor. Gagavuzlar arasında Hristiyanlık dini yaygın.
* Karakalpakistan: Özbekistan'a bağlı bir özerk cumhuriyet. Karakalpaklar'ın nüfusa oranı yüzde 32. Bunun dışında bölgenin yüzde 32'sini Özbekler, yüzde 25'ini de Kazaklar oluşturuyor.
* Nahçıvan: Azerbaycan'a bağlı özerk cumhuriyet. Türkiye ile sınırı bulunuyor. Nüfusun yüzde 99'unu Azerbaycan Türkleri oluşturuyor.
BAĞIMSIZ OLMAYAN ÖZERK TÜRKİ CUMHURİYETLER
* Tataristan: Nüfusun yüzde 56,3'ünü Türk halkları oluşturuyor. Tatarlar'ın oranı yüzde 53,2, Çuvaşlar'ın oranı ise yüzde 3,1'dir. Tatarlar arasında İslam, Çuvaşlar arasında Hristiyanlık dini yaygın.
* Başkurdistan: Nüfusun yüzde 57,6'sını Türk halkları oluşturuyor. Başkurtlar'ın oranı yüzde 29.5, Tatarlar'ın oranı yüzde 25,4, Çuvaşlar'ın oranı ise yüzde 2,7. Başkurtlar ve Tatarlar arasında İslam, Çuvaşlar arasında Hristiyanlık dini yaygın.
* Çuvaşistan: Nüfusun yüzde 67,7'sini Çuvaş Türkleri, yüzde 2,8'ini ise Tatar Türkler'i oluşturuyor. Çuvaşlar arasında Hristiyanlık, Tatarlar arasında İslam dini yaygın.
* Tuva: Nüfusun yüzde 82'sini bir Türk halkı olan Tuvalar oluşturuyor. Tuvalar arasında Budizm ve Tengricilik dini yaygın.
* Yakutistan: Nüfusun yüzde 51'ini Türk halkları oluşturuyor. Yakutlar'ın oranı yüzde 49,9, Dolganlar'ın oranı 0,2, Tatarlar'ın orası ise 0.7. Bölgedeki Türkler arasında Hristiyanlık ve Tengricilik dini yaygın.
* Altay: Nüfusun 40,7'ini Türk halkları oluşturuyor, Altaylar'ın oranı yüzde 34,5, Kazaklar'ın oranı ise yüzde 6,2. Bölgedeki Türkler arasında Şamanizm'in yanı sıra Tengricilik, Burhancılık ve Hristiyanlık da yaygın.
* Balkar: Asıl adı Kabardey-Balkarya olup çok uluslu bir yapıya sahip. Nüfusun çoğunu cumhuriyete adını veren bir Çerkes grubu olan Kabardeyler ve bir Türk halkı olan Balkarlar oluşturuyor. Balkarlar'ın nüfusa oranı ise yüzde 11.5'dir. Bölgede İslam dini yaygın.
* Dağıstan: Halkın yaklaşık yüzde 25'ini Türk halkları olan Kumuklar, Azeriler ve Nogaylar teşkil ediyor. Kafkasya Avarları'nın kökeni tartışmalı. Bölgede çeşitli Türk halkları ve Kafkasya halkları yaşıyor. Bu halkların arasında İslam dini yaygın olup, nüfusun yüzde 90'ı Müslümanlar'dan oluşuyor.
* Hakasya: Hakaslar nüfusun yüzde 12'sini oluşturuyor. Hakas Türkler'i arasında Hristiyanlık yaygın.
* Karaçay: Asıl adı Karaçay-Çerkesya olup çok uluslu bir yapıya sahip. Nüfusun çoğunu ülkeye adını Çerkesler ve bir Türk halkı olan Karaçaylar oluşturuyor. Türk halklarının nüfusa oranı yüzde 44,3 olup bunun yüzde 41'i Karaçay, yüzde 3,3'ü ise Nogay. Bölgede İslam dini yaygın.
DÜNYADA KAÇ TÜRK VAR?
Avrasya'da geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan ve Altay dilleri ailesinin bir alt kolunu oluşturan Türk dillerinin çeşitli konuşan etnik Türk halkları bulunıyor. Dünyada 200-250 milyon arasında Türk bulunduğu ve bu nüfusun yaklaşık üçte birinin Türkiye'de yaşadığı tahmin ediliyor.
