Ekonomik krizden çıkış reçetesi olarak hayata geçirilen tasarruf tedbirleri eğitimi de vurdu. Okullara temizlik personeli alınamadı. Seçimde vaat edilen ‘okul yemeği’ ise sandık kalkınca unutuldu. Bunun üzerine yemek parası olmayan öğrencilerin karınlarını doyurabilmeleri için kantinciler devreye girdi, ‘askıda tost, askıda simit’ uygulamaları başladı.
SEDA İNCİRKUŞ
MEB geçen yıl, 6 Şubat 2023 tarihinden itibaren -okul öncesi öğrencilere öncelik verilmek üzere- kademeli olarak 5 milyon öğrenciye günlük 1 öğün yemek sağlanacağını açıklamıştı. Bakan Yusuf Tekin’in 2024-2025 eğitim-öğretim dönemi başlarken yaptığı açıklamada ise ücretsiz yemek verilen öğrenciler arasında, deprem bölgesinde yaşayanlar ve taşımalı eğitimden faydalananlar sayıldı.
5 MİLYON VAADİ HAVADA KALDI
Bakan Tekin, 21 Eylül’de verdiği demeçte, “18 milyon öğrenciye yemek yardımında bulunmakla ilgili bir sürü akademik çalışma yaptırdık. Bunu mantıklı ve rasyonel bulmuyoruz ancak ihtiyaç sahibi olan öğrencilerimize bu hizmeti sunuyoruz. 3 milyonun üzerinde öğrencimiz bu hizmetten faydalanıyor." dedi.
‘ÜST DÜZEY AİLELER, ÇOCUKLARINA YEMEK VERİLMESİNDEN HOŞLANMIYOR’
Ekmek ve Gül, “Okullarda 1 öğün ücretsiz sağlıklı yemek her çocuğun hakkı!” kampanyası kapsamında Tuzluçayır Kadınları Derneği ile MEB’e dava açtı. Ankara 3. İdare Mahkemesi tarafından ilk duruşması 21 Şubat’ta görülen davada MEB adına konuşan Hukuk Müşaviri Saadet Yıldırım, uygulamada birçok aksaklık yaşandığını savunarak, “Bakanlık bu uygulamada birçok aksaklık yaşandığını gözlemledi. Bir öğün ücretsiz yemeğin verilmesi için yemekleri nerede depolayacağız? Gıda zehirlenmesi yaşanabiliyor. Biz bunu pilot olarak denedik, kimi zorluklarla karşılaştık. Hepsi planlanması gereken şeyler. Üst düzey aileler, çocuklarına yemek verilmesinden hoşlanmadıklarını ifade ettiler.” ifadelerini kullandı.
MAHKEME DAVAYI REDDETTİ
“Kaynakların sınırlı olduğunu” ileri sürerek davayı reddeden mahkeme heyeti ise verdiği kararda, “Devletin okullarda eğitim alan tüm çocuklara ücretsiz yemek sağlama gibi bir pozitif yükümlülüğü bulunmadığını” belirtti.
YOKSUL ÇOCUK SAYISI 7 MİLYONU AŞTI
TÜİK’in "İstatistiklerle Çocuk, 2023" raporuna göre 2023 yılında yoksulluk yaşayan çocukların sayısı 7 milyon 34 bin oldu. Çocukların yüzde 33,3’ü; iki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek yiyemiyor ya da yiyememe riskiyle karşı karşıya. 0-17 yaş grubunda ise yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olanların oranı yüzde 39,7.
BM 2023 Sürdürülebilir Kalkınma Raporu'na göre beş yaş altı çocuklarda bodurluk yaygınlığı yüzde 5,5.
“ASKIDA TOST” ÇARE OLDU
Yoksulluk kıskacındaki çocuklar okula aç giderken, hayat pahalılığı nedeniyle kantinden bile alışveriş yapmakta zorlanırken, eğitimciler ve sağlıkçılar yıllardır okullarda 1 öğün yemek verilmesini talep ederken harekete geçen MEB değil, kantin işletmecileri oldu.
Sivas’ta Dörteylül Ortaokulu'nda kantin işletmeciliği yapan Ümit Alpan, yoksul çocuklar için “askıda tost” uygulamasını başlattı. Bir tost ve bir meyve suyunu kapsayan “askıda tost”un fiyatı 30 lira olarak belirlendi. Uygulama kısa sürede destek görürken yurt dışından da yardımlar gönderildi, “askıda tost” bağışı bin 248'e yükseldi.
‘BU DÖNEM İHTİYAÇ SAHİBİ AİLELER DAHA FAZLA’
2009 yılından beri kantin işletmeciliği yapan Ümit Alpan, “Her dönemde ihtiyaç sahibi öğrencilerimiz oluyordu. Bu dönem çok daha ihtiyaçlı ailelerin olduğunu tespit ettik. Okula aç gelen bir öğrenciye 'biz varız' diyoruz. Çocuklar eve aç gitsin istemiyoruz, yüzleri gülsün istiyoruz. Kampanyamızın ismi tost ama hamburger, döner, çocuğun canı ne isterse onu veriyoruz. İnşallah bu kampanyamızın tüm Türkiye'ye örnek olmasını istiyoruz.” dedi.
Yeterli beslenemeyen çocuklar için hayırseverler sayesinde bir okulda çözüm bulundu ancak Türkiye’de 50 binden fazla devlet okulu var. MEB bu konuda köklü bir adım atmadıkça yoksullukla mücadele eden çocuklar okula aç gidip eve aç dönmeye devam edecek.
SORUNLAR YUMAĞI
MEB’in sınıfta kaldığı tek konu bu değil. Yeni eğitim-öğretim yılının başladığı 9 Eylül’den itibaren eğitimciler ve veliler okulların yeterince temizlenmemesine isyan ediyor. Sebebi ise temizlik personelinin olmaması. MEB Bu yıl 120 bin temizlik personeli istihdam etmeyi planladı ancak haftada yalnızca 3 günle sınırlı olan “İş Gücü Uyum Programı”, güvencesiz koşulları nedeniyle talep görmedi. Yükselen şikayetler ve sosyal medyada çokça paylaşılan kirli okul görüntülerini görmezden gelemeyen MEB, “Toplum Yararına Program” yoluyla 30 bin temizlik personeli daha görevlendirdi. Ancak hâlâ öngörülen 120 bin personel sayısına ulaşılmış değil.
Öte yandan bir başka kriz de okul kayıt ücretleri konusunda yaşandı. Bakan Yusuf Tekin, öğrencilerin okula kaydı sırasında hiçbir şekilde para talep edilemeyeceğini tekrar tekrar vurgularken bazı okullarda “bağış” adı altında istenen miktar 100 bin lirayı buldu. Talep gören okullarda astronomik rakamlar istenirken 1.000-20.000 lira aralığı ise yeni normal oldu. Eğitimciler ve veliler ne kadar bu uygulamayı doğru bulmasa da bütçe yetersizliğinden kaynaklanan eksiklikleri gidermek için gerekli olduğunu kabul ediyorlar.
OKULLARA ‘YARDIM İSTEMEYİN’ TALİMATI
Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Akın, ‘Dersimiz Eğitim, Desteğimiz Temizlik’ başlığı ile il genelindeki okullarda temizlik seferberliği başlattı. Duyurunun belediyenin sosyal medya hesaplarından paylaşılmasının ardından Dursunbey İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü okullara "yardım istemeyin" talimatı gönderdi. Yetkililer, WhatsApp grubu üzerinden okul müdürlerine mesaj göndererek “Büyükşehirden asla talepte bulunmayın” emrini verdi. Belediyenin kampanya görselinin eklendiği mesajda şu ifadeler kullanıldı:
“Sayın müdürlerim, ne siz idareciler ne de okul aile birlikleri/veliler/öğretmenler, böylesi bir talepte asla bulunmamalı. İyi niyetimizin suistimal edilebileceği bir konu. Lütfen dikkat edelim. Hayırlı akşamlar.”
TAŞIMALI EĞİTİMİN KAPSAMI DARALTILDI
MEB’in bu yıl bir başka kararı da 30 kilometreden fazla mesafede taşıma yapılmaması yönünde oldu. Taşıma merkezinin okula uzaklığı 30 kilometreden fazla olan bölgelerde yaşayan ilkokul ve ortaokul öğrencilerin yatılı bölge ortaokulları ve pansiyonlu okullara yerleştirilmesine karar verildi. Karardan etkilenen ve çeşitli nedenlerle eğitimine yatılı devam etmek istemeyen öğrencilerden bir kısmı bu yıl okula başlayamadı.
ÖĞRETMENDEN DE TASARRUF
Yıllardır vazgeçilmeyen bir diğer uygulama ise ücretli öğretmenlik. Eğitim fakültesi mezunu binlerce öğretmen atama beklerken, Türk Eğitim-Sen'in 71 il valiliğinden aldığı verilere göre 2023 yılı itibarıyla MEB'e bağlı kurumlarda 66 bin 780 ücretli öğretmen çalışıyor. Kalan 10 il de düşünüldüğünde sayının çok daha fazla olduğu anlaşılıyor. Üstelik ücretli öğretmenlerin sadece 28 bin 381'i eğitim fakültesi mezunu. Bu da demek oluyor ki aslında öğretmen olmayan binlerce kişi, daha az ücret karşılığında sınıflara giriyor, “ders” anlatıyor. Ya da anlatamıyor… Bu kişilerden hiçbirinde, atanmaya çalışan öğretmenlerde olduğu gibi yüksek KPSS puanı ve sözlü mülakat başarısı aranmıyor.
