AB denetçileri mülteciler için kullanılmak üzere Türkiye’ye aktarılan 6 milyar euroluk fonun akıbetini Ankara’daki ilgili kurumlara sordu ama cevap alamadı. MEB’e aktarılan 8.4 milyon euronun ‘usulsüz harcama’ gerekçesiyle iadesi talebini de bakanlık kabul etmedi. Türkiyenin çoktan alıştığı tablo resmi harcamalarda şeffaflık bekleyen Avrupa Sayıştay’ını alarma geçirdi.
DENETÇİLER BAKANLIKLARA PARALARI SORDU CEVAP ALAMADI
Türkiye’de hemen her alanda şeffaflık temel bir sorun olarak öne çıkarken, çarpıcı örnek AB’nin mülteci fonları üzerinden kamuoyuna yansıdı. Göçmenlerin temel ihtiyaçları için aktarılan 6 milyar euronun nasıl kullanıldığına dönük Avrupa Sayıştay’ı (ECA) inceleme başlattı. Ancak bu amaçla görevlendirilen denetçiler bilgi edinemedi. Sıkıntılı tablonun eleştirildiği ECA raporunda ‘Mali yardım programının etkisi ölçülemedi’ ifadesi kullanıldı.
‘MASA TENİSİ MALZEMELERİ DEPODA TUTULUYOR’
En dikkat çeken bölüm ise Milli Eğitim Bakanlığı’yla ilgili tespitler oldu. Raporda, eğitim projelerinde usulsüzlük olduğu savunulurken yasaya aykırı olarak öğretmenlere tazminat ödendiği ve satın alınan malzemelerin depolarda tutulduğu belirtildi. Rapora, kutularında bekletilen masa tenisi malzemelerine ait fotoğraflar da eklendi. ‘Bulgularımıza dayanarak ödenen 8.4 milyon euronun iadesi talep edildi. Ancak bakanlık reddetti’ denildi.
TÜRKİYE’NİN NORMALİ AVRUPALILARI ŞAŞIRTTI
Kamu ve mültecilere yönelik harcamalarda şeffaflık olmadığı gerekçesiyle Türkiye’de yapılan tartışma ülke normali haline gelirken, Avrupalılar duruma şaşırdı. Avrupa Sayıştayı denetçileri Brüksel’in mülteciler için sağladığı fonun bir kısmının usulsüz kullanıldığını raporladı. Rapora fonla alınıp depolarda çürütülmeye bırakılan malzemelerin fotoğrafları da eklenirken AB, 8.4 milyon euronun iadesini talep etti. Milli Eğitim Bakanlığı ise ret cevabı verdi.
AB’nin Türkiye’deki Mülteciler için Mali Yardım Programı (FRIT), Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin desteklenmesi için ciddi bir ek fon desteği sağlanması doğrultusunda Avrupa Birliği Konseyi’nin yaptığı çağrıya cevaben 2015 yılında oluşturuldu. Programın toplam bütçesi 6 milyar Euro. Bu bütçe 3 milyar Euro’luk iki eşit dilime ayrıldı. Bunlar 2016-2017 ve 2018-2019 dönemlerini kapsıyor. Program; sağlık, eğitim, koruma ve temel ihtiyaçların karşılanması gibi insani yardımlar ile eğitim, göç yönetimi, sağlık, belediye altyapısı ve sosyo-ekonomik destekleri kapsayan kalkınma yardımlarından oluşuyor. Ancak Avrupa Sayıştayı’nın (ECA) hazırladığı raporda Türkiye’nin bu kaynağı usulsüz bir şekilde kullandığıbelirtiliyor.
EN ÇOK İNSANİ YARDIMA HARCANDI
Rapor ‘Türkiye’deki mülteciler için araç: Mülteciler ve ev sahibi toplumlar için faydalı, ancak etki ve sürdürülebilirlik henüz sağlanmadı’ başlığını taşıyor. Rapora göre 5,98 milyar Euro’nun yüzde 40,8’i (2 milyar 439,5 milyon Euro) insani yardıma; yüzde 59,1’i (3 milyar 538,6 milyon Euro) kalkınma yardımlarına harcandı. Harcamaların detaylarına gelince, bütçede en büyük kalemi temel ihtiyaçlar oluşturuyor. Temel ihtiyaçlara 1 milyar 892,8 milyon Euro harcandı. Bu da neredeyse harcamaların üçte birini (yüzde 32) oluşuruyor. 1 milyar Euro harcama ile eğitim ikinci sırada. Sosyo-ekonomik destek de 907,1 milyon Euro üçüncü en büyük harcama alanı. Eğitim altyapısı için de 545 milyon Euro harcanırken belediye altyapılarına giden tutar da 380 milyon Euro oldu. Koruma programlarına 268,2 milyon Euro harcanırken sağlık altyapısına sadece 90 milyon ayrıldı. Göç yönetimine 80 milyon Euro harcanırken idari harcamalar 43,2 milyon Euro tuttu.
AB SAYIŞTAYI’NDAN OLUMSUZ RAPOR
Avrupa Sayıştayı hazırladığı raporda mülteci yardımlarının harcanması konusunda Türkiye’yi eleştirdi. Raporda harcamalar için “Çeşitli nedenlerden dolayı bunların uygulanması önemli ölçüde gecikmiş ve proje maliyetleri sistematik olarak değerlendirilememiştir. Planlanan çıktılar sağlanmış olsa da, Mali Yardım Programı’nın etkisi yeterince ölçülmemiştir ve sürdürülebilirlik şu ana kadar sadece altyapı projeleri için sağlanmış, eğitim, sağlık ve sosyo-ekonomik destek sektörlerindeki bazı projeler için sağlanamamıştır” denildi.
MEB’E USULSÜZLÜK ELEŞTİRİSİ
Genel olarak, çeşitli sektörlerde planlanan çıktıların sağlandığını belirten Avrupa Sayıştayı raporu Mili Eğitim Bakanlığı’nın gerekli verileri paylaşmadığını şöyle açıkladı: “Ancak eğitim sektöründe, Mali Yardım Programı’nın sağladığı finansmanın mülteci çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonu ve başarısı üzerindeki etkisini değerlendirmek mümkün olmamıştır. Okul inşaatlarının yararlanıcılar üzerindeki etkisi de değerlendirilememiştir. Bu durum, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından sağlanan verilerdeki kısıtlamalardan kaynaklanmıştır. Bu durum, örneklenen FRIT eğitim projelerinin etkisi hakkında bir sonuca varamayacağımız anlamına geldiğinden, denetimimiz için önemli bir kısıtlama teşkil etmektedir.”
AB’NİN PARA İADE TALEBİNE RET
Rapor, eğitim projelerinde usulsüzlük olduğuna da işaret ediyor. Bunların başında öğretmenlerin sözleşmesinin feshedilmesi ve yeniden işe alınması geliyor. Denetçiler; projeler arasında boşluk olmamasına rağmen öğretmenlere tazminat ödendiği ve bu durum Türk iş kanununda yasakladığını da bildirdi. Rapor şu tespiti yaptı: “Bulgularımıza dayanarak Komisyon, söz konusu tutarları Bakanlıktan geri almak için girişimlerde bulunmuştur. Komisyon Ağustos 2023’te Bakanlıktan 8.4 milyon Euro’nun geri ödenmesini talep eden bir mektup göndermiş ancak Bakanlık bu talebi reddetmiştir. Komisyon’un hukuka aykırı kıdem tazminatı olarak ödenen toplam 19.6 milyon Euro’yu nasıl geri alacağı (ya da alıp almayacağı) henüz belli değil.” Denetçiler örnek sorunlardan birisi olarak satın alınan bazı malzemelerin kullanılmadığını ve hala depolarda bulunduğunu gösterdi. Okullarda kutularında bekleyen masa tenisi fotoğraflarla birlikte raporda yer aldı.
