53 bin insanın can verdiği büyük afetin yıldönümünde yüreklerdeki acı tazelendi. Deprem beklendiği için pilot bölge ilan edilen Kahramanmaraş’ta yapılan tatbikatlara rağmen yolların kapanması, iletişimin çökmesi, günlerce enkazlara ulaşılamaması hazırlığın kağıt üstünde kaldığını gösterdi. 6 Şubat’ın üstünden geçen bir yılda hâlâ sorunların çözülememesi ise afet yönetiminde aşama kaydedilemediğini gösterdi.
Depremden etkilenen 11 ilde 500 binden fazla konut yıkıldı ya da ağır hasar aldı. Cumhurbaşkanı iki ay sonra “319 bini 1 yıl içinde olmak üzere toplam 650 bin yeni konutu teslim edeceğiz” vaadinde bulundu. Şehircilik Bakanı, sayıyı 850 bin olarak duyurdu ancak Erdoğan hafta sonu Hatay’da yaptığı açıklamada “Bölge genelinde yapımı süren 40 bin konutu inşaatı tamamlandıkça peyderpey teslim edeceğiz” dedi. Bir yıl sonra konut sayısının vaat edilenin yaklaşık 8 kat altında kalması karşısında afetzedelerden “Mağduriyetimiz bir an önce giderilsin” çağrıları geldi.
BU SORULAR HÂLÂ YANIT BEKLİYOR
Askerin kışladan çıkmasına neden izin verilmedi?
Madenciler ve yabancı ekipler neden günlerce bekletildi?
Enkaz altında kalanların sesini duyurduğu internet neden kesildi?
Hayati önemdeki GSM hatları en kritik saatlerde neden çalışmadı?
Deprem için toplanan paralar nerede? Ödeme yapmayanlar ne oldu?
SENARYOLAR DA TATBİKATLAR DA KAĞIT ÜSTÜNDE KALDI
Türkiye, 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremlerle sarsıldı. Yüzyılın felaketinde 53 bin 537 insanımız hayatını kaybetti. Büyük yıkımın yıldönümünde bölgeden hâlâ yardım taleplerinin dile getirilmesi ise afete hazırlıktaki yetersizliği gözler önüne serdi. Depremden yaklaşık bir yıl önce pilot bölge ilan edilen Kahramanmaraş’ta tatbikatlar yapılmış, senaryolar hazırlanmıştı. Ancak 6 Şubat’ta hiçbiri uygulanamadı.
YIKIMIN ÜSTÜNDEN 1 YIL GEÇTİ AMA YİNE DERS ALINMIYOR
Depremin ardından en kritik saatlerde tecrübeli madenciler, askerler enkaz başlarına sevk edilemedi. Koordinasyonsuzluğun etkisiyle iş makineleri kullanılamadı. Hayati önem taşıyan internet çalışmadı. Aradan geçen bir yılda ne kadar aşama kaydedildiği ise soru işareti olarak kaldı. Bu büyük acıların bir daha yaşanmaması için hem afet öncesi hem afet sonrasına ilişkin hazırlıkların ortak anlayışla yürütülmesi gerektiği belirtildi.
Türkiye 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli Pazarcık 7.7 ve Elbistan 7.6 depremleri ile sarsıldı. Başta Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Malatya, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adıyaman, Osmaniye, Adana, Kilis ve Elazığ’da yıkıma neden olan depremlerin neden olduğu büyük acıda bir yıl geride kaldı. Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en büyük deprem felaketinde 53 bin 537 kişi hayatını kaybetti. 107 bin 213 kişi yaralandı. 11 ilde 38 bin 901 bina yıkıldı. Bölgeden 3 milyon 549 bin kişi tahliye edildi. 2 milyon 302 bin bina, 6 milyon 227 bin bağımsız bölümün hasar tespiti yapıldı. 120 bin kilometre karelik alanda 11 il, 124 ilçe, 6 bin 929 köy ve mahallede 14 14 milyon kişinin etkilendiği iki büyük deprem sonrası evleri tamamen yıkılan 691 bin afetzede 414 konteyner kentte 215 bin 224 konteynerda kalıyor. Bölgede hala çadırlarda kalan afetzedelerinde olduğu belirtiliyor.
HÂLÂ KALDIRILMAYAN ENKAZLAR VAR
Aradan geçen bir yıla rağmen büyük acının yaşandığı illerde enkazı kaldırılmayan binalar da var. Başta Hatay olmak üzere yıkımın en büyüğünü yaşayan Maraş ve Adıyaman’da da yıkılmayı bekleyen binalar ve yıkılıp da enkazı kaldırılmayan binalar da var. Bir yıl geçmesine rağmen kaldırılan enkazlardan çıkan cesetler de var. Yıkımı yaşayan ve yakınlarını kaybeden, başka kentlere göç eden yüzbinlerin dönüşünün nasıl olacağı da yine belirsizliğin en net olduğu konulardan biri. Felaketlerden sonra evi hasarlı olan veya yıkılan 3 buçuk milyonu aşkın kişi bölgeden tahliye edilmişti.
BARINMA KONUSU EN BÜYÜK SORUN BAŞLIĞI
6 Şubat yıkımının yaşandığı 11 kentte afetzedelerin en büyük sorun başlığı barınamama. Bölgede 691 bin afetzede 414 konteyner kentte 215 bin 224 konteynerde kalıyor. Bunların kalıcı konutlara ne zaman geçeceği belirsizken bu rakamlara gölgeden tahliye edilen 3 milyon 549 bin kişinin dahil olmadığı da belirtiliyor. Yerlikaya “Konteynerlerde yaşayanlar ne zaman evlerine kavuşacak, bölgede konteyner yaşamı ne zaman sona erecek?” soruları da yanıtsız kaldı.
403 BİN KİŞİNİN HAK SAHİPLİLİĞİ YOK SAYILDI
Devlet eliyle inşaa edilecek konut, köy evi ve iş yeri hak sahipliği tespit sürecinin 30 Mayıs 2023’te başlatıldığını anımsatan Yerlikaya “Bu kapsamda 845 bin 371 talep değerlendirildi ve tüm süreçler tamamlandıktan sonra 389 bin konut, 40 bin 658 işyeri ve 11 bin 531 ahır olmak üzere toplam 441 bin 567 hak sahipliği belirlendi” açıklaması yaptı. Bu noktada, “Hak sahipliği reddedilmiş 403 bin 804 talep sahibi neden devletin inşaa edeceği konut veya iş yerlerinde hak sahibi kabul edilmedi? Bu talep sahipleri kiracı mıydı?” soruları yanıtsız kaldı.
KYK’LARA YERLEŞTİRİLENLERİN AKIBETİ NE?
“1 milyon 188 bin vatandaşımız yurtlarda misafir edildi” bilgisini paylaşan Yerlikaya, ancak uzaktan eğitimin sona erdiği Ekim 2023 itibariyle, yurtlarda geçici barınmaya alınan yurttaşlardan bugün kaçının halen yurtlarda olduğu ya da çıkarılanlara nasıl bir çözüm ve barınma imkanı önerildi ortaya çıkmadı. Depremzedeler ise kalıcı konutlar konusunda verilen sözlerin tutulmadığını belirtiyor. İkinci kışı da yıkımlar arasında geçirdiklerini ifade eden afetzedeler, sorunun bir an önce giderilmesini istiyor. Seçim dönemine de denk gelen 6 Şubat’ın yıldönümüne işaret eden afetzedeler içinde bulundukları durumun seçime malzeme de edilmemesini istiyor.
KAYIPLARIN DURUMU HÂLÂ BELİRSİZ
Geçtiğimiz hafta 6 Şubat’ın yıl dönümü nedeniyle açıklamalar yapan İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, il ve ilçelere göre ölüm ve yaralılar tablosu, depremde engelli kalanların sayısı ve halen cenazeleri tespit edilmemiş kayıplar meselesi gibi kritik konulara açıklık getirmedi. Nüfus işlerinden sorumlu olmasına karşın, depremde ölenlere ilişkin sadece 53 bin 537 şeklinde toplam rakamı yineleyen Yerlikaya, il ve ilçeler şeklinde yerleşim yerlerine göre can kayıpları verisini açıklamadı. Depremde AFAD kaynaklı yazılı bilgi notlarında can kayıpları ilk günlerde illere göre paylaşılmış ancak sonrasında sadece toplam ölen sayısı verilmişti. Deprem nedeniyle 107 bin 213 yaralı olduğunu kaydeden Yerlikaya, bu yurttaşlardan kaçının yaralanmaları nedeniyle bugün artık engelli olduğuna ilişkin de bilgi vermedi.
BAĞIŞLAR VE DEPREMZEDEYE AYNİ DESTEKLER NE OLDU?
Deprem dayanışması kapsamında, Türkiye Tek Yürek Kampanyası’nda 128 milyar 949 milyon lira toplandı. Bunun 79 milyar 263 milyon Lirası harcandı. Bu paranın henüz harcanmamış 49 milyar 686 milyon liralık kısmı var. Ancak Bakan Yerlikaya kalan paranın nerede harcayacaklarına ilişkin bilgi vermedi. AFAD ile Türk Kızılay Derneği’nin iş birliğiyle depremzedelere kendi ihtiyaçlarını karşılamaları için her ay 4 bin 500 lira yüklenen ‘Esen Kart’ dağıtıldı. 69 bin 289 Esen Kart dağıtıldı. Bu kartlara, beş aylık toplam 1 milyar 8 milyon 141 bin lira yüklendi. Bu noktada beş aylık süreç sonrasında, Ağustos 2023’ten sonrasında, bu kartlar aracılığıyla depremzedelere ayni desteğin ne kadar olduğu bilgisi ise verilmedi.
