Özbekistan rejimi tarafından aranan Tolmas Tilovov ve ailesi 12 yıldır 'insani oturma izni' ile Türkiye'de yaşıyor. Oturma izinleri iptal edilen ve hakkında sınır dışı kararı verilen Tilavov'un sınır dışı edilmesi aile için hayati risk taşıyor. Özbek ailenin sınır dışı edilmesi AHİM ve Anayasaya kararına göre yasadışı bir uygulama. Avukat Cihat Köksal, "Özbekistan’ın güvenli ülke şartlarına uymadığı Göç İdaresinin düzenlediği menşe ülkeler raporunda belirtiliyor" dedi.
FEYZA NUR ÇALIKOĞLU
Özbekistan rejiminin zulmünden kaçarak 12 yıl önce ailesiyle birlikte Türkiye’ye gelen Tolmas Tilavov hakkında Yabancılar ve Uluslararası Koruma kanununa ve insan haklarına aykırı olarak sınır dışı kararı verildi. Tolmas Tilavov, Türkiye’ye yasal yollar üzerinden giriş yaptıktan sonra bir süre turist vizesiyle ardından ‘insani oturum izni’ hakkı üzerinden yasal olarak ikametini sürdürdü. Ailesiyle birlikte İstanbul’da yaşayan Tilavov’la aynı sebepten iki oğlu da aylardır geri gönderme merkezinde tutuluyor. Tilavov ailesinin avukatı Cihat Köksal, Özbek ailenin hakkında sınır dışı kararı verilmesinin AHİM ve Anayasa kararının ihlali ile verildiğini ifade etti.
Geri gönderme merkezlerinde göçmenlere uygulanan hukuksuz muameleyi gündeme getirmiştik. Uygur, Özbek, Afgan, Arap göçmenler sürekli olarak sınır dışı edilme kararıyla karşı karşıya kalıyor. Haklarında ispatlanmış bir suç olmamasına rağmen veya Tolmas Tilavov gibi sınır dışı edilmesi AHİM kararına ve Mevzuata aykırı olarak gerçekleştiriliyor. Geri gönderme ve geçici barınma merkezlerindeki insan haklarına aykırı muameleler TİHEK raporuyla kanıtlandı. Kapasitesinin üstünde göçmen barındırma, yetersiz yemek, yetersiz hijyen, sözlü tahrik, şiddet gibi bir çok ihlal göçmenler ve avukatları tarafından ifade ediliyor.
GERİ GÖNDERME YASAĞI
2013 yılında kabul edilen kanuna göre, hiç kimse, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulacağı veya ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatının veya hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir yere gönderilemez.
Avukat Cihat Köksal, Tilavov ailesi sınır dışı edilmeleri halinde Özbek hükümeti tarafından tutuklanma tehlikesi altında bu nedenle 'geri gönderme yasağı' kapsamında sınır dışı edilmemeleri mümkün olmadığını anlattı.
KANUNA AYKIRI SINIR DIŞI KARARI
“Müvekillerim Türkiye’ye yasal yollarla giriş yaptıktan sonra 2020 yılına kadar insani oturma izni haklarını kullanarak, belirli aralıklarla oturma izinlerini yenileyerek yasaya uygun bir şekilde yaşıyordu. 2020 yılında yaptıkları başvuru reddedildi. Ardından yaptıkları tüm başvurular da reddedildi. Müvekkilim şu an Tuzla Geri Gönderme Merkezinde, iki oğlu ise ayrı ayrı Niğde ve Kırklareli Geri Gönderme Merkezinde tutuluyor. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu gereğince Özbekistan’a dönmeleri halinde yaşam haklarının ihlal edileceği belli olan müvekkillerimin sınır dışı edilmesi kanuna aykırı bir uygulamadır.”
MÜSLÜMAN OLDUKLARI İÇİN ÖZBEKİSTAN'DA ARANIYORLAR
Tolmas Tilavov ve eşi inançlarından dolayı Özbek Rejimine muhalif görülerek haklarında 5 ila 10 yıl arasında hapis cezası istendi.
AIHM kararları ve BM raporlarına bakıldığında, Özbekistan’ın insan hakları ihlalleri bakımından genel koşulları, Özbekistan’da muhalif siyasi görüşlere, farklı yaşam tarzlarına ve dünya görüşlerine yasam hakkı tanınmamakta; özellikle dindar insanların camilerde bir araya gelmesi, Kur’an, fıkıh, akait dersleri yapması, dinlerini inandıkları gibi yasamaları, kadınların dini sebeplerle baslarını örtmesi yasaklanmıştır. Özbekistan’da iskence ve benzeri kötü muameleler yaygın ve kronik bir hal almıştır. Özellikle cezaevlerinde iskence sistematik olarak uygulanmaktadır. Cezaevindeki bir çok insanlar, tahliye olmadan önce iskence ile öldürülmektedir. Özbekistan güvenlik güçlerinin yaptıgı katliamda 5 binden fazla insanın öldürüldüğü kayıtlara geçmiştir. Özbekistan’da siyasi muhalefet liderleri baskılar nedeniyle ülke dışına çıkmak zorunda kalmışlardır.
MENŞE ÜLKE RAPORUNA GÖRE ÖZBEKİSTAN'DA İNSAN HAKLARI İHLALİ VAR
Avukat Cihat Köksal, müvekkilinin üçüncü bir ülkeye gönderilmesi halinde Özbekistan tarafından yakalanacağını anlattı. Köksal, “üçüncü bir ülkeye gönderilebilmeleri için bu üçüncü ülkenin güvenli olduğu kesin olmalıdır. Özbekistan’ın bu şartlara uymadığı Göç İdaresinin düzenlediği menşe ülkeler raporunda belirtiliyor” dedi.
“Göç Idaresi Genel Müdürlüğü Uluslararası Koruma Daire Baskanlığı’nın, güncel menşe ülke raporunda "Özbekistan Devletinde halen yasanmakta olan insan hakları ihlalleri"nin tespiti yapılmıştır. Raporda İnsan Hakları Durumu başlığı altında: ‘Özbekistan insan haklarını tanımasına rağmen insan hakları problemleri görülmektedir.En önemli insan hakları problemleri: iskence, tutukluların kötü muameleye tabi tutuldukları, adil yargılanma hakkının ihlali ve yargı sürecinin şeffaf olmamasından, dini azınlık gruplarının ve üyelerinin taciz edilmesi ve bütün dinlerden inananlardan bazılarının devam eden tutukluluklarıdır. Özbekistan devletinin kapalı bir rejimle yönetilmesinden dolayı başka insan hakları problemleri de yasanmaktadır. Hücre hapsi, uzun tutukluluk süreleri, hayati tehlike yaratan hapishane koşulları, keyfi tutuklamalar ve alıkoyma, konuşma, toplanma, basın özgürlüğünü kısıtlanması, sivil toplum üstündeki devlet kontrolü ve kısıtlamaları, seyahat özgürlüğüyle ilgili engeller, kadınlara yönelik şiddet, is gücünün devlet eliyle istismarı gibi insan hakları ihlalleri görülmektedir’ tespitinde bulunulmuştur.”
ÖZBEK AİLE BİLİNMEZLİĞE GÖNDERİLİYOR
Tilavov’un iki büyük oğlu da kendisi gibi idari gözetim kararı ile geri gönderme merkezinde tutuluyor. Ancak eşi ve yaşları küçük olan diğer çocuklarının aile bütünlüğü bozulduğu için geçim sıkıntısı çektiğini belirten Avukat Köksal, “Aile üyelerinden üç kişi sınır dışı tehlikesi yaşıyor.”
“Tolmas Tilavov’un bakmakla yükümlü olduğu bir esi 3, 10, 12 ve 20,23,26 yaslarında 6 çocuğu bulunmaktadır. Müvekkilin çocuklarından yetişkin olan Abdulkhamid ve Abdulmalik isimli çocukları da şu an idari gözetim altında bulunmaktadır. Ailede büyük olup geçimi temin edebilecek kimse kalmadı. Diğer çocuklar ve eşin de ikamet sorunu bulunması nedeniyle çalışma imkanı bulunmakta. Müvekkilim ve ailesinin Özbekistan'a veya başka bir ülkeye gönderilmesi mümkün değil. Müvekkilim hakkındaki işlemin uygulanması halinde, aile birliği parçalanacak, eşinden ve çocuklarından ayrı düşecek, çocuklar babasız kalacak, aile bütünlüğü de sona ermiş olacaktır. Bu durumda, davacının T.C. Anayasası ile uluslararası insan hakları sözleşmeleri tarafından güvence altına alınan temel hakkı (aile hakkı / aile bütünlüğü hakkı) ihlal edilmiş olacaktır. Bu nedenle, dava konusu işlemin iptali gerekir”
Avukat Köksal, Özbek rejimi nedeniyle muhalif siyasi liderlerin ülkelerini terkederek Türkiye'de mülteci olarak yaşadığından bahsetti:
"Özbekistan’da siyasi muhalefet liderleri baskılar nedeniyle ülke dışına çıkmak zorunda kalmışlardır. Seçimlerde ciddi oy alan muhalefetteki “Erk partisi” bir süre sonra yasaklanmış, parti lideri olan şair Muhammed Salih Özbekistan’dan ayrılmak zorunda kalmıştır. Muhammed Salih yaklaşık 10 yıldır Türkiye’de mültecidir.Özbekistan’da din ve vicdan özgürlüğü, düşünce özgürlüğü yoktur.Farklı düşünen veya dini kıyafet giyen insanlara polisle müdahale edilmektedir."
24 Kasım’da Tuzla Geri Gönderme Merkezi’ne alınan Özbek göçmen için avukatı iptal davasını 27 Kasım tarihinde açtı. Tolmas Tilavov’un sınır dışı edilme kararı ise 12 Aralık tarihinde yapılacak mahkemede verilecek.
