Kenan Evren, 26 Haziran 2009'da ''Beni yargılamak mı istiyorsunuz? Buyurun gidip halka sorun. Bir referandum yapın. Eğer halk ’Evet yargılansın’ derse,Bu işi yargıya bırakmam. İntihar ederim'' demişti.
Kenan Evren, 26 Haziran 2009'da 12 Eylül davasında yargılanması gündeme gelince Hürriyet Gazetesi yazarı Ertuğrul Özkök'e ''Beni yargılamak mı istiyorsunuz? Buyurun gidip halka sorun. Bir referandum yapın. Evren Paşa yargılansın mı diye sorun. Eğer halk ’Evet yargılansın’ derse, milletimin önünde herkese söz veriyorum. Bu işi yargıya bırakmam. İntihar ederim'' demişti.
Yargıya bırakmam intihar ederim
SABAH erken saatlerde 7’nci Cumhurbaşkanı Kenan Evren aradı.Her zamanki diri, dinç sesi gitmiş, yaşlılık emareleri iyice artmış bir ses gelmiş.
Önce "Geçmiş olsun" dedim.
O yaşlarda zatürreenin ne kadar tehlikeli olduğunu bilenlerdenim.
Zatürreenin ardından kalp damarlarında tıkanıklık teşhis edilince, by-pass ameliyatı geçirmiş.
İzmir’deki evinden, Yalıkavak’taki yazlığına gitmeye hazırlanıyordu.
Tabii ki sohbet konumuz, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Deniz Baykal’ın, 12 Eylül askeri harekátını yapanların yargılanması için başlattığı girişimlerdi.
* * *
"92 yaşıma geldim. Artık fazladan yaşıyorum" diyerek başladı ve şöyle devam etti:
"12 Eylül döneminin sorumlularının yargılanması konusunu sık sık gündeme getiriyorlar. Beni yargılamak isteyenlere, memleketin o günkü halini hatırlatmak isterim. Günde 20-25 kişi öldürülüyordu. Kars’ın otobüsü Erzurum’dan, Erzurum’unki Tunceli’den geçemiyordu. Mahalleler bölünmüştü. Polis birçok mahalleye giremiyordu. Yani biz durup dururken mi bu işe girdik."
Evren, yargılamanın hukuki bazı ayrıntılarına da değindi:
"Beni yargılatmak isteyenlere şunu da hatırlatmak isterim. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin İç Hizmet Kanunu’nda madde var. Bir emir kanunsuzsa, suçsa, sadece emri veren değil, uygulayan da sorumludur. 12 Eylül harekátını, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin bütün mensupları uyguladı. Haydi şimdi hepsini yargılayın."
"Biz o dönemde bir anayasa hazırlattık. 1982 Anayasası’nı halkın oyuna sunduk. Yüzde 92 gibi dünyada az rastlanır bir oy çokluğu ile kabul edildi. Halkın kabul ettiği bu Anayasa’nın geçici maddeleri vardı. Onlar da kabul edildi. Neydi o maddeler? İçlerinde 12 Eylül sorumlularının yargılanamayacağı maddesi de vardı."
Evren konuşmasını, önümüzdeki günlerde epey yankı uyandıracak şu sözleri ile tamamladı:
"Bugün Milliyet Gazetesi’nden bir arkadaşınızla konuştum. Ona da söyledim. Beni yargılamak mı istiyorsunuz? Buyurun gidip halka sorun. Bir referandum yapın. Evren Paşa yargılansın mı diye sorun. Eğer halk ’Evet yargılansın’ derse, milletimin önünde herkese söz veriyorum. Bu işi yargıya bırakmam. İntihar ederim."
Sözlerinde ne kadar samimi olduğu göstermek için olsa gerek bir kere daha tekrarlıyor:
"Evet, açık açık söylüyorum. İntihar ederim. Çünkü bu lekeyle yaşayamam."
Bu sözler, 12 Eylül’ü yapanları tarafının en tepesinden geliyor. Dün bir de 12 Eylül’ün hedefi olan kişilerden biriyle konuştum.
12 Eylül öncesi MHP’nin önde gelen teorisyenlerinden, daha sonraki yıllarda Kültür ve Turizm Bakanlığı yapmış bir siyasetçi, Agah Oktay Güner aradı.
"Gözlerinden öperim kardeşim. Eline sağlık" diye başladı.
"Ben 12 Eylül’den sonra 12 ay hapis yattım. Yani aslına bakarsan 12 Eylül mağduru bir siyasetçiyim. Sana şunu söylemek isterim. Bu yazıdan dolayı seni tebrik ederim. Eğer 12 Eylül öncesinde Ecevit ve Türkeş evet deseydi ve seçime gitseydik, 12 Eylül olmazdı."
Agah Oktay Güner, 12 Eylül öncesinde evinin önünde saldırıya uğradı ve silahla yaralandı:
"Omzumdaki mermi hálá duruyor. Çünkü çıkarmaya kalksalar, en küçük kaymada kolum felç olacak. 12 Eylül’den sonra içerde Erbakan’la karşılaştım. Ağlıyordu, ’Bayramın ikinci günü bizi içeri kapattılar’ diyordu. Kendisine, ’Hocam siz bayramın birinci günü dışarı çıkabiliyor muydunuz’ dedim. İnsanlar sokağa çıkamıyordu. O nedenle diyorum ki, evet 12 Eylül’de bizler siyaseten mağdur olduk, ama memleket kurtuldu."
* * *
Biliyorum, birçok yerden bombardımana uğrayacağım.
Ne darbeciliğim kalacak, ne asker yalakalığım.
Ben sadece bir dönemin gerçeklerini yazıyorum.
O günleri yaşayanlar zaten biliyor.
Yaşamayanlara da anlatmak istedim.
Hepsi bu.
Türkiye’de artık askeri darbe falan olamaz.
Çünkü mazimizde çok büyük acılar var.
[Karar]'ın yorumu
Sol, Evren sınavını veremedi
Bu kadar sevilmemesine rağmen Kenan Evren’in kurduğu sistemin hala gücünü koruması tarihin bir ironisidir.
Darbe suçundan yargılanmış olmasına rağmen anayasasının hala ayakta olması da tarihin bir ironisidir.
Hayatları boyunca Evren ve 12 Eylül’e muhalefet eden sol ve Kemalist solun darbeyi yargılayacak 2010 referandumuna “hayır” demeleri de aynı tarihin bir başka ironisidir.
Türk solu azalan, zayıflayan ve standardını düşüren ideolojisini sadece 12 Eylül karşıtlığı üzerine yıkarak basitleşti. Onlara Evren’in kendisi değil nefreti lazımdı. 12 Eylül cuntasının liderine yargılanma yolunu “AKP!”nin açacak olması hiç lazım değildi.
Evren şimdi, tarihin boynuna astığı darbeci yaftasıyla gidiyor. İyi anılmayacak, güzel bir hatıranın adı asla olmayacak. Hatırlanırsa, sadece yapılmaması gereken bir işin sembolü olarak hatırlanacak.
Ama Evren, hiçbir zaman ciddiye almadığı ve saygı duymadığı “sol”un hatırasına da ağır darbe indirmeyi başarmış olarak gitti. Öyle bir darbe ki, kendisinden ölesiye nefret etmelerine rağmen komplekslerini aşıp kendisini yargılayacak anayasa değişikliğine oy veremediler.
