İtalya'daki aktif volkanik yanardağ Etna, yeniden faaliyete geçti. Yılda birkaç kez patlama yaşanan yanardağ, 2013 yılında Dünya Mirası ilan edildi. Avrupa kıtasındaki en büyük yanardağı olan Etna'nın yüksekliği 3 bin metreyi aşıyor fakat püskürmeler nedeniyle bu yükseklik artıyor.
İtalya'nın Sicilya Adası'nda bulunan Etna Yanardağı bir kez daha faaliyete geçti. 3 bin 330 metre yüksekliğindeki yanardağ küllerini etrafa savurdu. Lavlar metrelerce yükseldi. Şiddetli patlamaları, lav akıntıları takip etti. Lavların kızıllığı gökyüzünün karanlığını adeta deldi.
Etna Yanardağı, Sicilya'nın doğu kıyısında, Messina ve Katanya'ya yakın aktif bir yanardağ. Yılda birkaç kez harekete geçiyor. Avrupa'nın en yüksek ve en aktif yanardağı olarak Etna'da 1992 yılında büyük bir patlama gerçekleşmişti.
ETNA YANARDAĞI NEREDE?
Etna Yanardağı, İtalya'nın Sicilya Adası'nın doğu kıyısında, Messina ve Katanya'ya yakın konumda yer alıyor.
Avrupa kıtasındaki en yüksek yanardağdır. Şu anki yüksekliği 3 bin 326 m olmakla beraber zirvedeki püskürmelerle bu yükseklik zaman zaman değişmektedir.
Dağ, 1865'teki yüksekliğine göre 21,6 m daha alçaktır. İtalya'da Alplerin güneyindeki en büyük dağdır. 1190 km² alan kaplamakta, taban çevresi 140 km'ye varmaktadır.
İtalya'nın en büyük üç aktif yanardağından biridir, yüksekliği en yakın rakibi Vezüv'ün üç katı, Stromboli'nin 3,5 katı kadardır. 2013'te Dünya Mirası ilan edildi.
ETNA YANARDAĞI HÂLÂ AKTİF Mİ?
Etna'nın her zaman patlama riski olmasına karşın lavlar oldukça yavaş ilerliyor. İstatistiklere göre Etna Yanardağı, son 2 bin 700 yıl içerisinde 77'den fazla insanın ölümüne neden oldu.
Yanardağın ne zaman harekete geçeceği bilinmiyor. Etna'da MÖ 475'ten beri 200'den fazla patlama kaydedildi. Dağ, her yıl birkaç santimetre denize doğru kayıyor ve bu durumun büyük bir çöküşe ve tsunamiye yol açma riski bulunuyor.
ETNA YANARDAĞI ZİYARET EDİLİYOR MU?
Patlama yaşanmadığı dönemlerde Etna Yanardağı'nı belli bir mesafaye kadar ziyaret etmek mümkün.
Dağa yaklaştıkça toprak yapısı ve bitki örtüsünün değişmesi dikkat çekiyor. Bir süre sonra toprağın rengi simsiyah oluyor ve donmuş lavlardan oluşan siyah taş ve kayalar yol kenarlarında görülüyor. Otobüsle bir noktaya kadar varılıyor, sonrasına yürüyerek devam ediliyor.
Etna'nın tam olarak tepesine çıkmak mümkün değil, bunun yerine hemen yanındaki sönmüş olan kratere çıkılabiliyor. Doğal güzelliğe sahip Silvestri Krateri'nden Akdeniz ve Katanya manzarası izlenebiliyor.
Etna Dağı'nın eteklerindeki verimli volkanik topraklarda üzüm bağları, portakal ve limon ağaçları, badem ağaçları ve çok sayıda sebze tarlaları bulunuyor.
ETNA YANARDAĞI HAKKINDA
Sicilya Adasında Avrupa'nın en yüksek, dünyanın ise büyük volkanlarından biridir. Faal bir volkandır. Katanya'nın 29 km kuzeyindedir. Eski Yunanca ismi Aitne, Roma dilinde Aetna idi. Sicilyalılar bugün Mongibello demektedirler. Deniz seviyesinden 3308 m yüksektedir. Volkanın bir iç, bir de dış konisi vardır. İç konisinin içinde ana krater bulunur. Dış koninin ise uç kısmı patlamalardan mütevellit kısalmıştır.
İç koninin yüksekliği 3260 m olup, boyu gittikçe azalmaktadır. 1190 kilometrekarelik bir alanı kaplar. Dış koninin bu kadar büyük olmasının sebebi, yamaçlarında yüzlerce parazit kül konisi bulunmasıdır. Ayrıca üst üste gelen lav akıntılarının da bunda rolü büyüktür. Zirve kraterinden itibaren 32 kilometrelik yarıçaplı bir daire içinde 200'den fazla parazit konisi vardır. Parazit konilere yatay patlamalar neden olmaktadır. Bu konilerden Rossi Dağı gibi bâzıları Etna'nın tabanından 135 m yüksektedir.
Dağın etrafını bir demir yolu çevirmektedir. Uzak ve az meyilli bölgelerdeki topraklar çok verimlidir. Böyle yerler değerlendirilmektedir. Nisbeten biraz daha meyilli olan bölgeler ormanlıktır. Ormanlık bölgeden biraz daha yükseğe çıkınca küllerle dolu bir bölgeye gelinir.
Etna'nın uzun bir faaliyet tarihçesi vardır. Vezüv'den farklı özelliklere sâhiptir. MÖ 475 senesinden beri 200'den fazla patlama kaydedilmiştir. MÖ 800'de Homer, Etna Dağı'ndan bahsetmiştir. Virgil (MÖ 70 - MS 19), eseri Aeneid'de Etna'nın bir patlamasını tasvir etmiştir. Diodorus Siculus'a göre MÖ 396'da Etna Dağı'ndan akan 3 km genişliğinde 38 km uzunluğundaki bir lav akıntısı Kartaca ordusunun ilerlemesini engellemiştir.
Felaketlere neden olan patlamalardan tespit edilen başlıcaları, 1169, 1329, 1536, 1669 tarihlerinde vuku bulmuştur. Bunlardan 1169 püskürmesi en şiddetlisidir. Bu sırada zirve konisi tamamen alçalmış, 16 km uzunluğundaki muazzam lav akıntısı, Katanya şehrini harap ederek, denize ulaşmıştır. 1971'de ise krater yakınındaki 99 senelik rasathane patlama sebebi ile tahrip olmuştur.
G. İmbo tarafından, Etna Dağı'nın volkanik faaliyetlerinin tarihçesi üzerinde 1669'dan 1928'e kadar olan dönemi ihtiva eden bir çalışma yapılmıştır. Bu dönemde 33 patlama oldu. Patlama aralıkları ortalama 8 seneden azdır. 1755'ten 1923'e kadar vukû bulan patlamalar aşağı-yukarı 6,5 senelik periyotlara rastgelir. G. İmbo bunu 3 dönem kabul eder:
* 1755-1898 - 54 sene
* 1809-1865 - 56 sene
* 1865-1908 - 43 sene
1908-1971 arası sükun devresidir. Etna'nın patlamaları çevresel patlamalardır. Lavlar koninin yamaçlarındaki yarıklardan çıkar. Genellikle fissürlerin üst kısımlarında patlamalı erüpsiyonlar ile kül konileri meydana gelirken, alt kısımlarından lavlar çıkar. Bazı çok kuvvetli püskürmelerde lavlar kırıkların üst kısımlarından da çıkar ve yarığı tamamen kaplayıncaya kadar devam eder.
G. İmbo'nun tespit ettiği volkanik faaliyet periyoduna göre Etna'da 1963 yılında yeni bir püskürmenin olması gerekirdi. Zira, kabul ettiği 55 yıllık dönem bu tarihe rastlamaktaydı. Zayıf püskürmeler, 1963 yılına kadar ortalama 7 yıllık aralıklarla daha önce mevcut kırıklar üzerinde meydana geldi. Son iki lav akıntısı 1951'de ve 1958 yıllarında görüldü. Ayrıca, tahmin edilen 1963 erüpsiyonu 8 yıllık bir gecikmeyle 1971 yılında vuku buldu.
Sicilya'nın doğusunda sıralanmış 262 püskürme merkezi müşahede edildi. Jeologlar kırık üzerinde meydana gelecek erüpsiyonların zamanını tahmin edebilmektedir.
