Ülkede çığ gibi büyümeye devam eden enflasyon yeni yılda zamları beraberinde getiriyor. Ekim ayında yüzde 85,5 olarak açıklanan enflasyon karşısında yeniden değerleme oranı da yüzde 122,9 oldu. Fahiş kira artışlarına karşı yüzde 85 enflasyonda bile yüzde 25 zam sınırı getiren Hükümet için tüketiciler aynı çağrıyı yeniden değerleme oranında da yapılması çağrısını yaptı.
Türkiye’nin ekim ayı enflasyon karnesinin belli olmasıyla birlikte, yeniden değerleme oranları da belirlendi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, enflasyon (TÜFE) aylık bazda yüzde 3,54 yıllık bazda ise yüzde 85,51 olarak gerçekleşti. Böylece, enflasyon üst üste 17’nci ayda da yükselmiş oldu. TÜFE, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 57,80 12 aylık ortalamada ise yüzde 65,26 yükseldi. Bununla birlikte 2023 için geçerli olacak yeniden değerleme oranları da resmi olmamak birlikte belirlenmiş oldu. 2023 için uygulanacak yeniden değerleme oranı yüzde 122,9 olarak hesaplandı. 2022 için geçerli olan yeniden değerleme oranı yüzde 36,2 olarak gerçekleşmişti. Vergi Usul Kanunu uyarınca Cumhurbaşkanının, vergi ve harçlarda yeniden değerleme oranını yüzde 50 azaltma ve yüzde 50 artırma yetkisi bulunuyor. Motorlu Taşıtlar Vergisi’nde ise Cumhurbaşkanının artırma yetkisi yüzde 50 olmakla birlikte, indirme yetkisi yüzde 80 düzeyinde. Cezalarda ise ilan edilen yeniden değerleme oranları değiştirilemiyor. Yeniden değerlemeyle birlikte Türkiye’de geçtiğimiz aylarda gündeme gelen kira artışları hatırlandı. Bugün bile yüzde 85 olan enflasyon karşısında Hükümet ev sahiplerine sadece yüzde 25 kira artışı sınırı getirdi. 1 Temmuz 2023’e kadar yenilenecek kira sözleşmelerinde bir önceki kira yılının yüzde 25’ini geçmemek koşuluyla yapılacak artışların geçerli olduğuna dair geçici hüküm Borçlar Kanunu’na Adalet Komisyonu’nda eklenmişti. Bunun üzerinde yapılacak artışların geçerli olmadığı açıkça ifade edilmişti. Rekor kıran enflasyon karşısında ne maaşlar ne de kiralar artmadı. Ekim ayı ile birlikte belli olan yeniden değerleme kapsamında da tüketiciler ‘madem kiralara yüzde 25 sınırı getirildi yeniden değerleme oranı da yüzde 25 olsun’ çözümünü sundu. Fakat Vergi Usul Kanununa göre, Cumhurbaşkanının cezaları indirme ve arttırma yetkisi bulunmuyor. Vergi ve harçları bile en fazla yüzde 50 indirme yetkisi var. Bu şartlarda bile yeniden değerlemenin yüzde 70’in üzerinde olacağı yapılan hesaplar arasında.
YURTDIŞINDAN DAHA UCUZA GELİYOR DÖNEMİ BİTECEK
Yeniden değerlemeyle birlikte sadece cezalar zamlanmayacak. Artan akıllı telefon fiyatlarına çözüm yurtdışında aranırken, cihaz bedelinin neredeyse bir kısmını ödeyerek Türkiye’de telefonlar kullanılabiliyordu. Şimdi yüzde 122’lik değerle birlikte 2 bin 732 lira olan cep telefonu kayıt harcı 6 bin lirayı geçecek. Eğer Cumhurbaşkanı yüzde 50 azaltma yetkisini kullanırsa burada oran biraz daha düşecek.
PASAPORT VE EHLİYET HARCINA ZAM
Yeni dönemde pasaport ücretleri de oranda herhangi bir değişiklik yapılmazsa, yüzde 122,93 oranında artırılacak. Buna göre 6 aylık pasaport ücreti 689, 1 yıllık pasaport ücreti 1008, 2 yıllık pasaport ücreti bin 645 3 yıllık pasaport ücreti 2 bin 337 lira olacak. 4 yıl ve daha fazla süreli pasaportların ücreti 3 bin 294 lira, pasaport defter ücreti ise 543,4 lira olacak. 2023 yılında A sınıfı ehliyet ücreti 825,8 lira, B sınıfı ehliyet ücreti 2 bin 489 lira olacak.
NEDİR YENİDEN DEĞERLEME?
Yeniden Değerleme Oranı, Vergi Usul Kanununun 298’inci maddesine göre hesaplanıyor. Yeniden Değerleme Oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayından bir önceki yılın aynı dönemine göre Üretici Fiyatları Genel Endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranını ifade ediyor. Yeniden değerleme oranı TÜİK’in, her yıl Kasım ayının başında Ekim ayına ilişkin enflasyon oranlarını açıklaması ile belli oluyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı ise bir Tebliğ ile bu oranı kamuoyuna Resmi Gazetede ilan ediyor.
ÖTV MUAFİYETİLİ ARAÇ SINIRI 1 MİLYON LİRAYA ÇIKACAK
2023’te artık ÖTV ve MTV’de eskisi gibi olmayacak. Engelliler için uzun yıllardır devrede olan ÖTV muafiyetli araç alımı için 450 bin 500 TL olan sınır, şimdilik 1 milyon liranın üzerine çıkacağa benziyor. Motorlu taşıt vergisi de yüzde 122 oranında artacak. Geçen yıl yüzde 36 olan motorlu taşıt vergisini Cumhurbaşkanı yüzde 25 olarak sınırlamıştı. Gelir vergisi dilimlerine yüzde 15 vergiye tabi ilk dilim 32 bin liradan 71 bin 337 liraya çıkacak.
EN DÜŞÜK CEZA 500 LİRA SINIRINDA
Yeniden değerlemeye göre, yapılan hesaplamalar kapsamında en düşük trafik cezasının 426 lira olacağı tahmin ediliyor. En basitinden emniyet kemeri takmama cezası 196 lira. Yüzde 122 değerleme oranıyla bu tutar 427 liraya çıkacak. Daha önce 427 lira olan kırmızı ışık cezası da 953 liraya çıkacak. En pahalı cezalardan biri olan uyuşturucu madde kullanmanın cezası da 9 bin 410 liradan, 20 bin 890 liraya çıkacak. Hız sınırını yüzde 30 aşmanın cezası 953 liraya ulaşacak.
‘YENİDEN DEĞERLEMEDE TARİHİ REKOR’
Uzmanlar da yeniden değerleme hakkında yorumlarda bulundu. Vergi uzmanı Ozan Bingöl sosyal medya hesabı üzerinden şu bilgiyi verdi: “Yeniden değerleme oranında tarihi rekor! Bu tarihi rekor önümüzdeki yıl vergi, harç ve cezalarda da tarihi artış anlamına geliyor. Son üç yılın Yeniden Değerleme Oranları; 2020: yüzde 9,11 2021: yüzde 36,20 2022: yüzde 122,93. Bu yılın oranı, tarihin en yüksek yeniden değerleme oranı ile bir rekordur. Şayet Cumhurbaşkanı yetki kullanmaz ise önümüzdeki yıl vergi, harç ve cezalarda yapılacak artış oranı yüzde 122,93’tür!”
‘CEZALAR İÇİN BU ORAN KAÇINILMAZ’
Ekonomist Alaattin Aktaş “Hadi gözümüz aydın! 2023’ün yeniden değerleme oranı yüzde 122,93 oldu. Emlak vergisi, MTV, harçlar, cezalar bu orana göre artırılacak. Cezaların bu oranda artırılması kaçınılmaz. Vergiler için daha düşük artış olabilir. Çalışanlar ise gelir vergisi dilimleri için bu oranın uygulanmasını bekliyor. 2023’ün yüzde 122,93’lük yeniden değerleme oranının ne kadar yüksek olduğunu anlamak için geçen yıl ekimde oluşan ve bu yıl uygulanan oranın yüzde 36,20 olduğuna bakmak sanırım yeter” dedi.
ENFLASYONDA 2023 TEHLİKESİ
Ekonomist Orhan Karaca “Bu ay manşet enflasyondan çok yeniden değerleme oranı önemli. Yüzde 122,93. Çünkü bu bir sonraki yıl vergi, harç, cezalara yapılacak zammı belirleyen yeniden değerleme oranıdır. Eğer bir düzenleme yapılıp aşağı çekilmezse, bu oran 2022’deki enflasyonun önemli bölümünü 2023’e taşıyabilir” yorumunu yaptı. Analist Fatih Sezer de “Yeni ekonomi modelimizin meyvelerini alıyoruz! Tüm dünyanın aksine politika faizlerini indirerek enflasyonla mücadelemiz sürecek! Ekim ayında yıllık TÜFE yüzde 85,51; yıllık ÜFE yüzde 157,69 olmuş. Yeniden değerleme oranı yüzde 122,93 oldu. Yani araç muayenesi 2023’te bin 131 lira olacak” diye konuştu.
TÜKETİCİ FİYATLARI YÜZDE 85.5 ÜRETİCİ FİYATLARI YÜZDE 158 ARTTI
Enflasyondaki artış dikkat çekmeye devam etti. İstanbul’un enflasyonu yüzde 108 oranında artarken, Türkiye’ninki yüzde 85,5 yükselmesi aradaki makası bir tık daha açtı. Tüketici fiyatları, ekim ayında aylık bazda yüzde 3,54 arttı; yıllık TÜFE yüzde 83,45’ten yüzde 85,51’e yükseldi. Enflasyonun aylık yüzde 3,6 artması, yıllık bazda ise 24 yılın yeni zirvesi olan yüzde 85,6’ya yükselmesi bekleniyordu. Çekirdek enflasyon ekimde yüzde 3,22 artış gösterirken, yıllık artış ekimde 68,09’dan yüzde 70,45 seviyesine çıktı. 2022 yılı Ekim ayında Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi de (Yİ-ÜFE 2003=100) bir önceki aya göre yüzde 7,83, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 96,74, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 157,69 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 122,93 artış gösterdi.
ENAG ENFLASYONU 200’E KOŞUYOR
İstanbul’dan sonra TÜİK’in Türkiye enflasyonu açıklandı. Hemen öncesinde de Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG), ekim ayına ilişkin enflasyon verilerini paylaştı. Buna göre Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) ekimde aylık bazda yüzde 7,18 arttı. Yıllık enflasyon ise yüzde 185,34 oldu. ENAG, enflasyonun yılbaşından bu yana yüzde 115,82 arttığını açıkladı. ENAG verilerine göre, TÜİK alt grupları gösterge olarak alındığında en fazla aylık azalış yüzde 1,92 ile konut, en fazla artış ise yüzde 21,50 ile giyim ve ayakkabı kaleminde gerçekleşti.
‘MÜCADELEYE DEVAM EDİN AMA ÜFE NE OLACAK?’
Türkiye’nin enflasyon rakamlarını değerlendiren CHP Sözcüsü Faik Öztrak “Tarihimizin hiçbir döneminde bu kadar kısa dönemde bu kadar büyük bir enflasyon tsunamisiyle karşılaşmadık. Bu tek başına beceriksizlikle açıklanamaz. Bu olsa olsa millete yapılmış bilinçli bir kötülüktür” dedi. Ekonomist Oğuz Demir de “Enflasyon baz etkisiyle Şubat başına kadar düşebilir. Yüzde 13,5 Aralık 2021 ve yüzde 11’lik Ocak çıktıktan sonra. Ama arkasında dağ gibi bir üretici enflasyonu var. Bir ayda yüzde 8’e yaklaşan, yıllık yüzde 160 olan ve artmaya devam eden ÜFE ne olacak? Enflasyonla mücadele etmemeye devam edin siz” ifadelerini kullandı.
‘YENİ MODELLE 24 YILIN EN YÜKSEĞİ’
Ekonomist Ali Hakan Kara “99 yıllık Cumhuriyet tarihinin en sert enflasyon artışını yaşadık ve “Enflasyon” raporunda enflasyon dinamiklerine dair tek bir analiz yok” yorumunu yaparken, analist Murat Sağman “TÜİK Ekim ayı enflasyonunu aylık yüzde 3,54, yıllık yüzde 85,5 olarak açıkladı. Enflasyon son bir yıldır yürütülen yeni ekonomi modeli/deneyi ile 24 yılın en yükseğine gelmiş oldu” paylaşımını yaptı.
