Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 20 Aralık’ta açıkladığı ‘dövize endeksli mevduat’ sistemiyle birlikte, kurda sert gerileme kaydedildi. Aynı süreçte TBB Başkanı Çakar, gerçek kişilerin 1 milyar dolar bozdurduğunu ve dövizdeki çözülmenin bu yüzden gerçekleştiğini canlı yayında açıkladı. Fakat BDDK verilere göre, 20 Aralık’ta 259.6 milyar dolar olan yabancı para mevduatlarının 21 Aralık’ta 261 milyar doları aştığı görülüyor. Çözülmenin aksine mevduat sahipleri 1 günde 1.7 milyar dolar daha aldı.
Türkiye ekonomisinde yaşanan kur kriziyle birlikte TL günler içinde tarihinin en kötü seviyelerine imza attı. Dolar, TL karşısında 18.36 seviyelerine kadar çıkarken, euro da 20.74 ile rekora ulaşmıştı. Bu zirveler sonrasında pazartesi akşamı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, tasarruf sahiplerinin kurdaki artış nedeniyle TL mevduat hesaplarından uzaklaşmasına karşı ‘yeni bir finansal alternatif’ sunduklarını duyurdu.
Erdoğan’ın açıklamasından önce 18.36 seviyesine kadar yükselen dolar/TL kuru, konuşma sırasında dakikalar içinde 12.3’e kadar geriledi. Bunun akabinde Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Yönetim Kurulu Başkanı ve Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar, açıklama sonrasında şu ana kadar 1 milyar dolar bozdurulduğunu söyledi.
Önceki gün ise Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati “Kur korumalı TL mevduatına geçiş sabah itibarıyla 10 milyar liraydı, öğleden sonra bu katlanarak gitti” dedi. 21 Aralık günü canlı yayında açıklamalarda bulunan İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran da “Tedbirlerin açıklanması sonrası bu sabah itibariyle 1.75 milyar döviz bozduruldu” diye konuştu. Tüm bu açıklamalardan sonra Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), günlük veri bültenini açıkladı.
BDDK verilerine göre, 20 Aralık günü 259.6 milyar dolar olan yabancı para mevduatlarının 21 Aralık’ta 261 milyar doları aştığı görüldü. Açıklamaların aksine BDDK’ya göre, 1 milyar dolarlık satış değil, 1.7 milyar dolarlık alış gerçekleşti. BDDK verileri aynı zamanda 17 Aralık – 20 Aralık arasında gerçekleşen yabancı para mevduatlarını da paylaştı. Yaklaşık 4 günlük sürede yabancı para mevduatlarının 340 milyon lira düştüğü görüldü. BDDK verilerinde ilginç bir görünüm olduğunu paylaşan analistler, döviz mevduatlarının azalma değil artma eğilimde olduğunu belirtti. Ayrıca mevduatların pazartesi günü karardan önce de azaldığı paylaşılırken, salı günü gerçekleşen artışın, pazartesi gerçekleşen satıştan sonra alanlar olabileceği yönünde.
Mevduatını korumak isteyen küçük yatırımcıyı zora sokan sürece dikkat çeken ekonomistler “Plan akşam yapıldı ve halkın eli bağlanarak yapıldı” değerlendirmesinde bulundu. Muhalefet kanadından da tepkiler geldi. Hükümete seslenen İYİ Partili Aytun Çıray “Niye küçük yatırımcının soyulmasına göz yumdunuz? sorusunu yöneltti. Gelecek Partili Serkan Özcan da “Gizlice rezerv satışı diye bir enstrüman yok. Finansal kumar oynuyorsunuz” dedi.
BİR GECEDE 7 MİLYAR DOLAR ERİDİ
CHP Ekonomi Politikalarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak, kur korumalı mevduat hesabı uygulamasının açıklandığı 20 Aralık gecesi ve sonraki gün olan 21 Aralık’ta Merkez Bankası’nın (TCMB) net döviz pozisyonundaki neredeyse 7 milyar dolara yakın bir meblağın eridiği açıkladı. Öztrak, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın; bu dövizin nasıl, kime ve nerede satıldığını açıklamasını istedi.
Öztrak’ın sosyal medya hesabından Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın resmi Twitter adresini de etiketleyerek yaptığı paylaşımlar şöyle:
“Bir yandan Hazine ve Maliye Bakanlığı ve devlet yetkilileri Reuters’e konuşuyor. ‘Dolar kuru için 9 TL iyi olur’ diye yer işaret ediyorlar. Bir yandan da milyarlarca dolar döviz rezervi yakılıyor. Siz neyin telaşındasınız? Milleti ütmenin mi? Bir de üstünü örtmenin mi? 10-21 Aralık tarihleri arasında TCMB net döviz pozisyonu yaklaşık 14 milyar dolar erimiş. Bunun neredeyse yarısı 20-21 Aralık tarihlerinde. Bu iki günde açıklanan bir müdahale yok. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu dövizler nasıl, kime, neden satıldı? ‘Enflasyona değil, çekirdeğine bakacağız’ dendiği gün ülkemizin risk primi 357 idi. Bugün 624. 84 milyonun geleceği ve refahı üzerindeki bu 3 aylık deney, geride büyük bir yıkım bıraktı. Bıçağı dokuz santim saplayanlar, Bıçağı 6 santim geri çekti diye bir de lütuf bekliyor.”
'YİNE KÜÇÜK YATIRIMCI ÇARPILDI'
Özel bir televizyon kanalında soruları cevaplayan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, yeni ekonomi modelini ‘Yüksek ihracata dayalı, cari açığı azaltıcı bir model’ olarak tanımladı. Nebati, dolardaki sert düşüşü “Cumhurbaşkanımızın manifestosuyla sağladık. Düne kadar yüksek faiz kesin çözümüdür diyenlere de tokat gibi bir cevap oldu” şeklinde ifade etti. Nebati “Küçük yatırımcıya yazık oluyor. 15 liradan, 16 liradan, 17 liradan dolar alanlar var. Kim bunlar? Büyük finansörler değil. Niye? Biliyor çünkü. Bütün altyapı yatırımlarını tamamlamış bir ülkede, tüm makro göstergelerin pozitif olduğu bir yerde, aklı başındaki bir finansör Türkiye’de bu işlerin bir şekilde döneceğini bilir. Ama çarpılan kim oldu? Küçük yatırımcılar. Her zaman olduğu gibi. Küçük yatırımcılara eziyet ettiler. Şimdi de kara kara düşünüyorlar. Yükselirken feryat edenler düşerken de feryat etmeye başladılar. Niçin bu kadar hızlı düşüyor... Ben yükseltmedim, ben de düşürmedim. Piyasa kendi kendine düşüyor. Bazen şunu söylemeye başladılar; ‘Efendim Merkez Bankası ya da Hazine üzerinden niye müdahalede bulundunuz?’ Ya Türkiye olayları oturup kendi başına izleyecek, elindeki bütün enstrümanları pozitif yönde kullanmayacak kadar beceriksiz bir ülke mi? İhtiyacı olan her türlü enstrümanı kullanır.”
'AYNI GECE YABANCI PARA SAHİPLERİ UYGULAMALARA YÜKLENDİ'
Nureddin Nebati, şu değerlendirmelerde bulundu: “Türkiye’de döviz fiyatlarının pazartesi akşamına kadarki bölümü tamamen bir köpüktü, spekülasyon, manipülasyon vardı ve en önemlisi yerleşiklerin psikolojisini bozacak karamsarlığın çok hızlı şekilde topluma sirayet etmesiydi. Şimdi köpük gidiyor, optimal noktaya kendisi ulaşacaktır. Bizim işimiz gücümüz sürekli ekranda döviz fiyatlarının artış, yükselişine bağlı. Halbuki şu anda bireyleri doğrudan ilgilendiren bir durum yok. Bireylerin dolar, euro, sterlin borcu olması mümkün değil. O kuşkulu dönemi pazartesi akşamından itibaren bitirdik ve o gece sabaha kadar internet sitelerinin özellikle dövizle ilgili internet sitelerinin bir kısmının çöktüğünü gördük. O kadar büyük bir akın oldu düşünebiliyor musunuz? Bir gece içerisinde 1 milyar dolara yakın satış gerçekleşti. Daha köpük gitmedi, gitmeye başladı. Dolayısıyla da özel bankalarda, kamu bankalarında rekorlar kırıldı. Özel bankalar dünden beri ya şu açıklamayı yapın da bir an önce işlemlere başlayalım diye bize baskı yaptılar.”
O GÜNDEN KİMLERİN HABERİ VARDI?
CHP Grup Başkanvekilleri Engin Altay, Özgür Özel ve Engin Özkoç, son dönemde döviz kurunda yaşanan dalgalanmalar nedeniyle yüklü miktarda döviz alım ve satımı yapanların incelenmesi; bu kişiler arasından Bakan, Cumhurbaşkanlığı bürokratları ve Cumhurbaşkanına yakın isimlerin bulunup bulunmadığının araştırılması için TBMM’de komisyon kurulmasını istedi. Önergede “Dövizdeki büyük dalgalanmalardan birinin gerçekleştiği 20 Aralık 2021 ve sonrasında yaşananların, bütün boyutlarıyla ortaya konulması, milletin kör kuruşunu korumakla yükümlü TBMM için bir zorunluluktur” denildi.
REUTERS: KAMU BANKALARI YÜKLÜ MİKTARDA PARA SÜRDÜ
Reuters haber ajansı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kur korumalı TL vadeli mevduat açıklaması sonrası kamu bankalarının, yüklü miktarlarda dolar satışı yaptığını ileri sürdü. Ajansın, dört farklı yetkiliye dayandırdığı haberine göre satışlar, Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinde sadece pazartesi ve salı günü yaşanan 6 milyar dolarlık düşüşle eşzamanlı gerçekleşti. Bir bankanın baş danışmanının Reuters’a aktardığına göre kamu bankalarının sadece Pazartesi ve Salı günü yaptığı müdahale 3 milyar doları buldu. Resmi verilere göre Merkez Bankası’nın bir önceki hafta 21 milyar dolar olan net döviz rezervleri geçen hafta 12 milyar dolara düştü.
BDDK: HERHANGİ BİR KİŞİ VEYA KURULUŞTAN DANIŞMANLIK ALMIYORUZ
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), hâlihazırda herhangi bir kişi veya kuruluştan danışmanlık hizmeti almamakta, bu yönde bir çalışması da bulunmamakta olduğunu bildirdi. BDDK’dan yapılan açıklamada şöyle denildi: “Görsel ve basılı yayın organları ile sosyal medya hesapları üzerinden Kurumumuzun danışmanlık hizmeti aldığına yönelik artan haber ve paylaşımlara ilişkin olarak açıklama yapılması lüzumu görülmüştür. Kurulumuz, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu 4’üncü maddesinin (v) bendine dayalı olarak haber ve paylaşımlarda yer alan kuruluşu kendi grup şirketlerine danışmanlık hizmeti verebilmesi konusunda yetkilendirmiş olup bu yetkilendirme Kurumumuz web sitesinde yer alan diğer Kurul kararlarında görüleceği üzere daha önce de muhtelif bankalara sağlanmıştır. Kurumumuz hâlihazırda herhangi bir kişi veya kuruluştan danışmanlık hizmeti almamakta, bu yönde bir çalışması da bulunmamaktadır.”
‘YİNE ARKA KAPI MI KULLANILDI?’
Ekonomist Uğur Gürses ise geçtiğimiz günlerde kaleme aldığı yazısında “20 ve 21 Aralık günlerinde Merkez Bankası’nın hiç dövize satış yönünde doğrudan müdahale yapmadığı biliniyor. Böylelikle bu iki günlük toplam 7 milyar doların yine ‘arka kapıdan’ kamu bankaları aracılığıyla satıldığı apaçık ortada. Son bir aydaki en güçlü satışlar da bunlar olmuş” dedi. İktidarın 7 milyar dolar sattığını ancak bunun gizlendiğini öne süren Gürses, şöyle devam etti: “Anons etkisiyle kurların düştüğünü düşünen bazı döviz yatırımcılarının ellerindeki dövizi satmaya çalışmaları gayet normal. Ancak kuru gerileten bu ‘anons etkisi’ miydi? Yoksa buna eşlik eden ‘gaz verici’ kamusal organize satışlar mıydı? Bunların nihai izlerini verilerde aramak gerekiyordu. Merkez’in verileri, Merkez Bankası’nın pazartesi günü 3.5 milyar dolar, salı günü de 3.4 milyar dolar sattığını gösteriyor. İşin özeti şu: 18 TL’den 12-13 TL’ye düşürmek için 7 milyar dolar satılırken, propaganda kanallarında da kamusal döviz satışları hiç söylenmeden, tek başına ‘vatandaşın sattığı’ anlatılmış oldu.”
İKİ MÜDAHALE 1.4 MİLYAR DOLAR
Merkez Bankası, döviz piyasasına 3 Aralık’ta doğrudan satış yoluyla yaptığı müdahalenin büyüklüğünün 504 milyon dolar olduğunu açıkladı. Merkez, 1 Aralık’taki ilk müdahalenin büyüklüğünün de 844 milyon dolar olduğunu açıklamıştı. Kurda yaşanan sert yükseliş üzerine Merkez Bankası aralık ayında doğrudan satış yoluyla döviz piyasasına 5 kez müdahalede bulunmuştu. Merkez Bankası ayrıca Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda da yaklaşık 51 milyon dolarlık işlem gerçekleştirmişti.
