29 Nisan'da uygulamaya başlanan tam kapanma sürecinde hal esnafı yurdun dört bir tarafına kamyon ile sevkiyat yapamayınca çiftçilere ürünlerinizi getirmeyin çağrısı yaptı. Yetiştirdikleri meyve ve sebzeleri ellerinde kalan çiftçiler ise ürünlerini çöpe döküyor. Vatandaşlar ise zincir marketlerin insafına terk edildi. Oluşan kaos karşısında İçişleri Bakanlığı sadece cumartesi günleri için pazar kurma izni verdi. Peki bu bir çözüm olacak mı? İşte tüm yönleri ile pazar sorunu...
Tam kapanma nedeniyle semt pazarlarının kurulmasına izin verilmeyince tam bir kaos yaşandı. Semt pazarları kurulmadı, haller alım yapmadı, kimi çiftçiler ise ürünlerini gübre olsun diye ormana dökerken kimileri de çürüdükleri için yollara döktü. Hallerden Türkiye’nin dört bir yanına yollanan sevkiyatlar durdu. Kamyonlarla hallere ürün yollayan çiftçiler geri dönüş için nakliye masrafını karşılayamayınca ürünleri çöpe döktü. Çiftçiler, bize verilen muafiyet, ürün satılmadığında işe yaramıyor, pazarlar açılsın hem üretici, hem pazarcı hem de vatandaş zarar görmesin derken vatandaşlarda zincir marketlere mahkum olduklarını ve yüksek fiyatlardan dolayı mağdur edildiklerini belirtti. İçişleri Bakanlığı ise 4 Nisan'da bir 81 il valiliğine genelge yolladı ve pazar yerlerinin hangi şartlarda açılacağını belirtti. Peki bu genelge işe yarayacak mı? Pazarcılar ve hal esnafı ne diyor? İşte tüm yönleri ile yaşananların farklı açılardan detayları...
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI'NDAN YENİ GENELGE: SADECE CUMARTESİ AÇILACAK
İçişleri Bakanlığı 81 İl Valiliğine “Pazar Yerleri” konulu genelge gönderdi. Genelgeye göre tam kapanma dönemi içerisinde 8 ve 15 Mayıs 2021 tarihlerine denk gelen Cumartesi günleri 10.00-17.00 saatleri arasında sadece yaş sebze/meyve ile fide satışı yapan pazaryerleri açık olacak. Vatandaşların yaş sebze/meyve ve fide ihtiyaçlarını temin amacıyla ikametlerine en yakın pazaryerine gidip gelebilmelerine izin verilecek.
İçişleri Bakanlığı'nın bu genelgesi ile yeni sorunların yaşanacağını belirten pazarcılar semtlerde haftanın farklı günlerinde pazar açtıklarını belirterek bir günde açılan pazar yerinin ne vatandaşın ihtiyacını karşılayabileceğini ne de pazarcının mağduriyetini gideremeyeceğini belirtti.
"ZİNCİR MARKETLER PAZARLARA GÖRE ÇOK DAHA RİSKLİ"
Kumluca Ticaret Borsası Başkanı Fatih Durdaş da ısınan hava nedeniyle ürünün hızla olgunlaştığını ve çok çabuk bozulduğunu söyledi. Tam kapanma nedeniyle Türkiye’de vatandaşların bir hafta önceden stok yaptığını, bir kısım vatandaşın aileleriyle birlikte memleketlerine gittiğini, bir kısmının da tatile çıktığına dikkat çeken Durdaş, şunları kaydetti:
“Bu 17 günlük tam kapanma döneminde semt pazarları açık olsa idi üreticinin elinde ürün kalmazdı. Alışverişin ve tüketimin en fazla yapıldığı alanlar semt pazarları… Semt pazarları pandemi sürecinde her gün açık olsaydı kalabalık olmaz, sıkıntı yaşanmazdı. Zincir marketlerde pandemi bulaşı daha tehlikeli. Açık semt pazarları daha iyi… Vatandaş pazar yerlerinde daha ucuza alışveriş yapabiliyor, zincir marketlerde daha pahalıya alıyor.”
"TAM KAPANMADA ÇİFTÇİYE ÜRÜN GETİMEYİN ÇAĞRISI"
Türkiye’nin dört bir yanına sebze gönderen Kumluca Toptancı Hali'nde satış yapamayan üreticilerin sebze yüklü kamyonları uzun kuyruklar oluşturdu. Öte yandan Antalya Büyükşehir Belediyesi Toptancı Hali yetkililerinden edinilen bilgilere göre, tüccar ve komisyoncuların, sebze ürünlerinin satılamaması nedeniyle çiftçiden Toptancı Hallerine ürün getirmemeleri çağrısı yaptıkları belirtildi.
"PAZARLAR AÇILMAZSA BİZİ EKLEYEN EN BÜYÜK TEHLİKE..."
Mersin Akdeniz Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz: Mersin Hali tıkanmış durumda. Sebze ve meyvenin yarısı ya çiftçinin elinde ya da komisyoncuların elinde çürüyor. Ayrıca marketlerde 8 ile 9 TL arasında satılan biber Mersin Hali’nde 1 ile 1,5 TL’ye kadar geriledi. Semt pazarları açılmazsa bizi bekleyen en büyük tehlike; sadece pahalı ürüne ulaşılması ve tüketici fiyatlarının artması olacaktır.
HEM ÜRETİCİ HEM PAZARCI HEMDE TÜKETİCİ ZOR DURUMDA"
Demre Ziraat Odası Başkanı İbrahim Oğuz, tam kapanmada semt pazarlarının kapalı tutulması nedeniyle satış yapılamadığını, bu nedenle ürünün üreticinin elinde kaldığını belirtti. Üreticinin emeğinin heba olduğunu ifade eden Oğuz, şöyle konuştu: “Üretici tam para kazanacağı zaman, borçlarını ödeyeceği zaman bu durumla karşılaştık. Semt pazarları kapalı. Tüccar mal satacak pazarcı bulamıyor. Hem üretici hem pazarcı hem de tüketici çok mağdur. Süpermarketlerde domates 10 lira iken pazarlarda bu 5 lira idi. Fiyatlar süpermarketler ile pazar arasında yarı yarıya fark ediyordu. Domates satamıyoruz. Böyle giderse sezonu 1,5 ay erken kapatıp seraları sökmek zorunda kalacağız. Üretici maliyet artışları nedeniyle zaten mutsuzdu, şimdi mutsuzluğu katmerleşti. Üretici sadece kendisi için üretmiyor. Ülkesi milleti için üretiyor. Çiftçiye destek verilmeli.”
"ÇİFTÇİNİN MUAF OLMASININ BİR ANLAMI KALMADI"
Anamur-Bozyazı Ziraat Odası Başkanı Ahmet Şeref Gümüş: Salatalık fiyatları 10 kuruşa kadar geriledi. Semt pazarlarının acilen kontrollü bir şekilde açılması lazım. Eğer 2 hafta kapalı kalırsa telafisi mümkün olmayan bir sıkıntıya düşeriz. Ayrıca bu şartlarda tam kapanmadan dolayı çiftçinin muaf olmasının da hiç bir önemi yok. Çünkü çiftçi ürettiği ürünü satamıyor.
"ZİNCİR MARKETLER 1 LİRAYA ALIYOR 15 LİRAYA SATIYOR"
Türkiye’nin dört bir yanına tarım ürünleri satışı yapılan Kumluca’nın Ziraat Odası Başkanı Hidayet Kökçe, ilçelerinde çiftçinin elinde kalan sebzeleri çöpe dökmek zorunda kaldıklarını söyledi. Kökçe, dar gelirli vatandaşların semt pazarlarından alışveriş yaptığını ancak 17 günlük tam kapanma nedeniyle hem çiftçinin hem dar gelirlinin zorda olduğunu söyledi. Kökçe, havaların ısınması nedeniyle tam bu dönemde ürün bolluğu olduğunu, bu durumun da çiftçiyi daha çok zora soktuğunu söyledi. Semt pazarlarının mutlaka açılması gerektiğine dikkat çeken Kökçe, birinci kalite sebzenin zincir süpermarketler ve ihracatçılar tarafından alındığını ifade ederek, şunları bildirdi: “Şu anda ihracatta ve zincir süpermarket alımlarında sorun yok. Bu gruplar birinci kalite ürün alıyor. Zincir marketler 1-2 liraya aldığı sebzeyi marketlerde 10-15 liraya satıyor. Dar gelirli vatandaş ikinci kalite ve çıkma ürünü pazardan temin ediyor, bu da zor bir durum. Semt pazarları da açık olmayınca tüketici pahalı tüketmek zorunda kalıyor.”
"HAL ESNAFI MÜŞTERİ BULAMAYINCA ÇİFTÇİDEN DE MAL ALMADI"
Türkiye’nin sebze üretim merkezlerinden Kumluca ilçesi toptancı halinde tam kapanmanın başladığı 28 Nisan ile 03 Mayıs 2021 pazartesi günü sebze fiyatları yarı yarıya ucuzladı. 28 Nisan'da 3,20-4,20 TL arasında işlem gören domates 3 Mayıs Pazartesi günü 2,50-3,50 TL arasında alıcı buldu. Salatalık 1,40-1,80 liradan 50 kuruşa düştü. 28 Nisan'da 3 liradan satılan sivri biber ise 1,50 liradan işlem gördü. Ucuzlamaya rağmen hal esnafı alıcı bulamamaktan şikayetçi.
"GÜNLÜK KAYIP YÜZDE 35'E KADAR ÇIKTI"
Tarsus Ziraat Odası Başkanı Veyis Avcı: Semt pazarlarının kapanması nedeniyle sebze ve meyve üreticilerinin günlük üretim kaybı yüzde 35’e kadar çıktı. A kalite ürünler zincir marketlerde satılırken 2’nci ve 3’üncü kalite ürünlerin tamamı ülkemiz genelindeki semt pazarlarında değerlendiriliyordu.
Tam kapanma sürecinde semt pazarlarının yasaklanması bölgemizde de başta patlıcan, salatalık, biber, çilek gibi kısa aralıklarla hasat yapılması gereken diğer ürünlerin fiyatlarında üreticiler aleyhine ciddi düşüşlere neden oldu. Muz bile talebin azlığı nedeniyle halde 5 TL’ye kadar geriledi.
"ÇÖPE GİDECEĞİNE DAR GELİRLİ VATANDAŞLARA DAĞITILSIN"
Antalya Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Üyesi ve Özdoğanlar Gıda Limited Şirketi Sahibi Cüneyt Doğan ise tek çözümün semt pazarlarının açılması olduğunu söyledi. Doğan, “Devlet raf ömrü uzun olan patates soğan aldı ama sebzenin raf ömrü kısa. Çürüyen ürün çöpe gidiyor. Çöp yerine dar gelirli ihtiyaç sahibine dağıtılsa onun da nakliye bedeli var. Komisyoncu, üretici bu parayı bile ödeyemez. Tek çare semt pazarlarının açılması” dedi.
"ÜRÜN FAZLA AMA SATAMIYORUZ"
Antalya Ticaret Borsası Başkanı Ali Çandır, yeme içme yerleri, semt pazarları ile seyyar satıcıların tam kapanma nedeniyle kapalı olması ve mevsimsel sıcaklar nedeniyle üretimin yoğunlaşmasıyla satışlarda düşüş üretimde artış olduğunu söyledi. Çandır, “Halkın yoğun olarak tüketim yaptığı satış kanallarının kapalı olması nedeniyle satışlarda düşüş varı” dedi.
"SIKINTILAR ARTARAK DEVAM EDECEK"
Antalya Komisyoncular Derneği Başkanı Hasan Ali Yılmaz ise semt pazarlarının kapalı olmasından dolayı toptancı hallerinde sıkıntının büyük olduğunu kaydetti. Satışların kötü gittiğini, satılamayan ürünlerin çabuk bozulmasından ve alıcı bulunmamasından çöpe döküldüğünü ifade eden Yılmaz, şöyle devam etti: “Sıkıntılar artarak devam edecek gibi görünüyor. Gidişat iyi değil. Semt pazarlarının yeniden açılması için uğraşıyoruz.”
"SOKAKLARDA SATIŞA İZİN VERİN"
Antalya Ziraat Odaları Koordinasyon Başkanı Nazif Alp, Antalya Komisyoncular Derneği, Pazarcılar Odası ve Tüccarlar Derneği başkanlarıyla birlikte sorunlarını Antalya Valisi Ersin Yazıcı’ya ilettiklerini belirtti. Alp, “Ankara’dan sorunların çözümünü bekliyoruz. Antalyalı Dışişleri Bakanımız Mevlüt Çavuşoğlu’na da durumu anlattık. Pazarların açılmasını bekliyoruz. Sokaklarda belirli sayıda pazarcının satış yapmasına izin verilmeli.”
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI PAZAR YERİ GENELGESİ
İçişleri Bakanlığı'nın yayımadığı genelgeye göre pazar yerlerinde uygulanacak kurallar şöyle:
-Tam kapanma dönemi içerisinde 8 ve 15 Mayıs 2021 tarihlerine denk gelen Cumartesi günleri 10.00-17.00 saatleri arasında sadece yaş sebze/meyve ile fide satışı yapan pazaryerleri açık olacak. Vatandaşların yaş sebze/meyve ve fide ihtiyaçlarını temin amacıyla ikametlerine en yakın pazaryerine gidip gelebilmelerine izin verilecek.
-Cumartesi günleri 10.00-17.00 saatleri arasında kurulacak pazarlarda sadece yaş sebze/meyve ile fide satılabilecek, (özellikle köylülerimizin ürünleri olmak üzere), temizlik ürünleri, giyim, züccaciye, oyuncak, süs eşyası, çanta vb. ürünlerin satışına ise izin verilmeyecek.
-Pazaryerlerinde oluşabilecek yoğunluk göz önünde tutularak Valilik/Kaymakamlıkların koordinasyonunda mahalli idareler tarafından gerekli tedbirler alınacak. Bu amaçla mevcut pazaryerleri genişletilecek veya ilave pazar alanları oluşturulacak.
-Pazaryerlerine kontrollü giriş/çıkışları sağlamak için belirlenen noktalar haricinde diğer tüm alanlar demir bariyer ve benzeri araç-gereç ile kapatılarak kontrolsüz giriş/çıkışlar engellenecek.
EN AZ 3 METRE OLACAK
-Pazar yerlerinde Sağlık Bakanlığı Salgın Yönetimi ve Çalışma Rehberinde belirtildiği üzere sergi ve tezgahlar arasında en az 3 metre olacak şekilde mesafe bırakılacak.
-Pazar yerlerinde ambalajsız satılan yaş sebze ve meyvelerin tüketicilerce temas edilmeden, doğrudan pazarcı esnafı tarafından hijyen koşullarına dikkat edilerek poşetlenecek ve satışı yapılacak.
-İlgili mahalli idare birimlerince pazaryerlerinde çöp toplama, hijyen ve dezenfeksiyon hususunda gerekli tedbirler alınacak.
-Her bir pazar yerinde gerekli kontrolleri yapmak için başta zabıta olmak üzere yeterli sayıda personel görevlendirilecek, görevlendirilen personel tarafından pazaryerlerinin içerisinde yoğunluk oluşmaması için gerekli tedbirler alınacak, bu kapsamda içerdeki yoğunluk azaltılana kadar yeni müşteri girişine geçici olarak izin verilmeyecek.
