Ekonomide ‘tutmadı sil baştan’ modeli devam ediyor. Orta Vadeli Program’da daha bir yıl önce ‘Tutturacağız’ denilen tahminlerin hepsi değişti. Yüzde 33 olarak açıklanan enflasyon hedefi yüzde 41’e yükseltildi. Büyümede de kurda da hedefler düşürüldü. Hükümetin işlediğini söylediği programın işlemediğini mevcut tablo ortaya koyarken ekonomistler ‘Millet bu kadar fedakârlığı niye yaptı’ dedi.
SORUNLARI BİLİYORUZ AMA UYGULAMIYORUZ
Hakan Kara: Orta Vadeli Program’da enflasyon hedefi yükseltilmiş. Hâlâ yeterince gerçekçi değil ama daha makul. Sorunumuz ne yapılması gerektiğini bilmemek değil, uygulayamamak.
HEDEFLER UZAK ADIMLAR ATILMIYOR
Oğuz Demir: İşsizlik, dolar, cari açık tahminleri düşürüldü. Yine uzak hedefler, mevcut şartlara uymayan her seferinde atılacağı söylenen ama atılmayan program adımları. Zor bir 2025 bizi bekliyor
HANİ KİŞİ BAŞI GELİR 25 BİN DOLAR OLACAKTI
Nesrin Nas: 2023’te kişi başı gelirimiz 25 bin dolar olacaktı ama olmadı. Yeni OVP’ye göre 2027’de bile buna ulaşamıyoruz. Şaşan hedeflerin hesabını vermeden ‘çok iyi gidiyoruz’ diyorlar.
ÜSTLENDİĞİMİZ TÜM MALİYET ÇÖPE GİTTİ
Durmuş Yılmaz: Tarımdan, sosyal güvenliğe kadar önemli çelişkileri olan tahminlerle enflasyonla mücadeleye elveda deniyor. Bugüne kadar üstlenilen yüksek maliyeti çöpe gönderiliyor.
BU HESAPTA KUR 35,7 LİRA OLMALI
OVP’de verilen detaylara göre, ortalama kur hesaplaması da ekonomistler tarafından ortaya çıkarıldı. Bu rakamlara göre, aylık ortalama dolar kuru tahminlerinin 2024 için 33,22, 2025 için 42,01, 2026 için 44,41 ve 2027 için 46,86 TL olduğu görüldü. Şu an kurun 8 aylık ortalaması 31,99 lira. Kalan 4 aylık süreçte OVP ortalamasının yakalanması için kurun 35,7 liraya çıkması gerekiyor.
Türkiye’nin ekonomide 3 yıllık yeni yol haritası paylaşıldı. Açıklanan ve hedeflenen verilere göre, Orta Vadeli Program’da (OVP) Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, hem TL bazında hem dolar bazında rakamlarla ifade edildi. Bu rakamlarla hesaplama yapıldığında ayılık ortalama dolar kuru tahminlerinin 2024 için 33,22, 2025 için 42,01, 2026 için 44,41 ve 2027 için 46,86 TL olduğu görüldü. Ekonomistler de bu verileri yorumladı. Ekonomist Emrah Lafçı, kurun bu ortalamaya ulaşması için kalan üç ayda 37 lira seviyelerini görmesi gerektiğini söyledi. Güncellenen dolar kuru hedefi, geçen yılın eylül ayında açıklanan 2024-2024 OVP’sindeki beklentilerini akla getirdi. Emrah Lafçı sosyal medya hesabı üzerinden şunları aktardı: “Şu anda kur yaklaşık 34 TL. 2024 ilk 8 ayında ortalama kur 31.97 TL. 2024 ortalamasının 33.2 olması için kalan 4 ayda kurun ortalama 35.66 olması gerekiyor. Böyle olunca da yıl sonu kur kabaca 37.50 oluyor. 2025 37.50 ile başlayacaksa ve ortalamada da 42 TL olacaksa. Kaba bir hesapla 2025 yıl sonunda kurun yaklaşık 46.50 - 47 TL olması gerekiyor. Hal böyleyken 2026 ortalama kuru nasıl 44.4 olacak? Bir içsel tutarsızlık yok mu burada?” Ekonomist Banu Kıvcı Tokalı ise “2025-27 OVP’sinde, bu yıl ortalama dolar kuru 32.22, 2025 için de 42 seviyesinde. Ortalama öngörülere göre, bu yılı 37, 2025’i de 47 civarında tamamlayabileceği senaryo oluşturulabilir. Maliye ve gelirler politikası kararları, dezenflasyonu desteklemede kritik unsur olacak” dedi. Analist Fatih Tonguç ise şu paylaşımda bulundu: OVP aslında bize şunu söylemek istiyor. “Bizim tek planımız dolar kurunu baskılamak. Halk sadece buna bakıyor çünkü. ‘Seçimsiz uzun döneme girdik diye başlandı söze. Yani 2028’e kadar bu acıya dayanacaksınız. Genel olarak büyümeyi ön planda tutmaları enflasyonla mücadeleden ziyade refah getirmeyen büyümeyi tercih ettiklerini düşündürüyor.’ Baz etkisi geçince enflasyonun yapışkan kısmı kalacağı için, 2025 yüzde 17,5 enflasyon hedefi zor. Bu sadece asgari ücret, memur ve emekli maaşlarını düşük verme çabası.”
YILMAZ: ‘SADECE HESAP YAPIYORUZ TAHMİN YAPMIYORUZ’
Kur tarafı için açıklamada bulunan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, her OVP hazırlandıktan sonra tersine mühendislikle bir kur hesabı yapıldığını ve bunun kamuoyuyla paylaşıldığını anımsatarak şunu söyledi: “O yüzden buna bir açıklık getirmemizde gerçekten fayda var. Bizim dalgalı kur rejimimiz var. Döviz piyasalarıyla ilgili dalgalı kur rejimimiz var. 2001’de başladı ve devam ediyor. Dalgalı kur rejiminde ne bir kur tahminimiz var ne bir kur hedefimiz var ne de böyle bir irademiz söz konusu. Kuru esas belirleyecek olan piyasadaki arz ve talep şartlarıdır. Tabii ki spekülatif hadiseler olabilir, onlara müdahaleler olabilir. 2024 yılı sonuna kadar esas aldığımız kur o. Ondan sonraki yıllar için ise 2025, 2026 ve 2027’de ise liranın ne değer kazanacağını ne değer kaybedeceğini varsayarak, bu şekilde bir hesap yapıyoruz. Fakat şunun da tabii ki farkındayız. Dezenflasyon politikası izlenen ülkelerde milli paraların genellikle avantajlı olduğunu daha fazla cazibe oluşturduğunu da biliyoruz. Ama biz hesap yapıyoruz ve bir kur tahmini yapmıyoruz.”
ŞİMŞEK: AMAÇ FİYAT İSTİKRARI SAĞLAMAK
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Orta Vadeli Program’da “Kısa vadede bizim temel önceliğimiz dezenflasyondur, fiyat istikrarıdır. Kısa vadeli dezenflasyonun, büyüme üzerinde olumsuz etkileri olabilir ama bu geçici Türkiye’nin önü açık. Rakamlardan göreceksiniz, 2025 yılında negatif bir mali etki söz konusu. Yani bütçe açığını azaltıyoruz. Yani aslında bütçe açığının azalması, dezenflasyona güçlü destek demek. Amacımız kısa vadede önce fiyat istikrarını sağlamak, sonra kalıcı refah artışını onunla birlikte sağlamak’’ diye konuştu.
‘BÜYÜME SİYASETEN YAZILIYOR’
Ekonomist İris Cibre “OVP’de Merkeze ve siyaseten Şimşek’e destek çıkıldı. Büyümede aşağı revizeler olsa da, enflasyon beklentileri ile tutarlı büyüme rakamları değil. Yine de enflasyonda ve bir nebze işsizlikte görülen data yavaşlamayı beklediklerinin, büyümeyi de (hala) siyaseten yazdıklarının, bu programın devam edeceğinin, aşağı revize ile TCMB’nin çıktı açığında gördüğümüz yavaşlamanın teyidi 2027’ye kadar. Kuru Merkez Bankası’nın yönetmeye devam etmesi bekleniyor anlaşılan ya da geçişkenlik etkisini yüzde 60 seviyeleri alıyorlar hâlâ ama her yılın geçişkenlik etkisi düşüyor.”
