Ekonomi üzerinde ağır bir yük oluşturan Kur Korumalı Mevduat’tan çıkış adımları atılmaya başlandı. Bankalara KKM hesaplarını standart TL mevduatına dönüştürme hedefi getirildi. Ancak uzmanlar faiz silahını kullanmadan kurdaki artışı ve enflasyonu kontrol etmenin imkansız olduğunu belirtiyorlar.
HAKAN KARA: Bu karmaşık işlere girmeden resmi faiz de artırılabilirdi, ama belli ki oradaki ısrar sürüyor.
UĞUR GÜRSES: Belli ki yeni atanan PPK üyeleri TL faizini düzeltme umudu taşımıyorlar, işi top çevirmeye dökmüşler.
KERİM ROTA: Niyet doğru olsa da gerçekleştirmek kolay değil. Öncelikle şeffaflık sözlerinin arkasında durulmalı.
GÜLDEM ATABAY: KKM belasından çıkmaya adım doğru, faizin etrafından dolanmak için bankalara yüklenmek yanlış.
MAHFİ EĞİLMEZ: Dövizlerin yastık altına çekilmesine yol açabilir. Faizi doğru belirlemezseniz olacağı bu.
NASIL BAŞLADI?
700 MİLYARLIK ACI REÇETE
Dövize geçiş yapmak isteyen mevduat sahiplerinin parasını, 85 milyonun vergileri karşılığında garanti altına alan Kur Korumalı Mevduat’a 20 Aralık 2021’de geçilmişti. Doların bir gecede 18’den 12 TL’ye düşmesinin ardından aradan geçen 20 ayda sisteme Hazine ve Merkez’den milyarlar aktı. KKM gideri temmuzda aylık 34.5 milyar lirayla rekor kırdı. Hesapların toplam büyüklüğü 3 trilyon 357 milyar TL’yi aştı. KKM’nin maliyeti ise tahmini olarak 700 milyar TL oldu.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türk lirası (TL) mevduatları artıracak, Kur Korumalı Mevduat’ı (KKM) azaltacak düzenlemeye gitti. Yeni düzenleme ekonomistler tarafından KKM’den çıkış sinyali olarak yorumlandı. Bankalara standart TL mevduatına dönüştürme hedefi getirilen uygulamada ekonomistler faiz artırımı yerine yan yollara sapıldığını belirterek söz konusu adımın rasyonel olmadığına dikkati çekti.
TCMB’nin Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliği, Zorunlu Karşılık Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliği, Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliği ve Altın Hesaplarından Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliği Resmi Gazete’de yayımlandı.
Buna göre döviz mevduatına uygulanan zorunlu karşılık oranları artırıldı. Vadesiz, ihbarlı ve 1 aya kadar vadeli döviz hesapları için zorunlu karşılık oranı yüzde 29 oldu. 3 ay, 6 ay ve 1 yıla kadar vadeli döviz hesabı zorunlu karşılık oranı yüzde 25 oldu. 1 yıl ve daha uzun vadeli döviz hesabı zorunlu karşılık oranı ise yüzde 19 oldu. Merkez Bankası, bankaların menkul kıymet tesisi uygulamasında da değişiklik yaptı. Değişikliğe göre, vadesi gelen kur korumalı mevduat hesaplarını standart TL mevduata dönüştürme hedefi getirildi. Bu konudaki kriterleri tutturamayan bankalar ek menkul kıymet tesisine mecbur olacak.
MERKEZ: SADELEŞME SÜRECİ KADEMELİ SÜRECEK
Alınan yeni kararlarla ilgili Merkez Bankası’ndan yapılan açıklamada şu ifadeler kullanıldı:
“Para Politikası Kurulu’nun 20 Temmuz 2023 tarihli kararında makro finansal istikrarı güçlendirecek ve piyasa mekanizmalarının işlevselliğini artıracak sadeleşme sürecinin kademeli olarak devam edeceği ifade edilmiştir. Sadeleşme süreci kapsamında yabancı para mevduattan kur korumalı mevduata dönüşüm hedefi uygulamasına ve TL payına göre menkul kıymet tesis ve zorunlu karşılık uygulamasına son verilmiştir. Yapılan düzenlemelerle Türk lirası mevduatlar artarken, kur korumalı hesaplardan Türk lirası mevduata geçiş sağlanarak kur korumalı mevduatın azaltılması gözetilmektedir.
Böylece, Türk lirası vadeli mevduat desteklenerek makro finansal istikrarın güçlendirilmesine katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, Merkez Bankasınca kur koruma desteği sağlanan hesaplardan Türk lirası hesaplara geçiş ve kur korumalı hesapların belli oranda yenilenmesinin hedeflenmesine, Kur koruması bulunmayan Türk lirası payı seviyesinde artış hedefine geçilmesine, karar verilmiştir. Sadeleşme süreci ve kur korumalı mevduatın Türk lirası mevduata geçişine ilişkin adımlar Para Politikası Kurulu’nun ilan ettiği ilkeler doğrultusunda devam edecektir.”
‘MUDİLERİ TL MEVDUATA İKNA EDİN’
Ekonomist Hakan Kara “TCMB bankalara diyor ki TL’den KKM’ye geçmiş mudileri tekrar TL mevduata geçmeye ikna edin. Bir taşla iki kuş vuruyor, KKM’yi eritirken mevduat faizinin de artmasını sağlayacak. Tabii bu karmaşık işlere girmeden resmi faiz de artırılabilirdi, ama belli ki oradaki ısrar sürüyor. TCMB ayrıca yabancı para cinsi yükümlülüklerde zorunlu karşılıkları (ZK) artırarak bir miktar ilave rezerv biriktirmeyi amaçlıyor. KKM’nin eritilmesi sürecinde döviz talebi artabileceği için TCMB rezerv kaybedebilir, bunu zorunlu karşılıkla telafi etmeye çalışıyor.”
Ekonomist Mustafa Sönmez “Erdoğan, iktidarda kalmak uğruna, enflasyonu patlatma pahasına KKM diye bir şey uydurdu ve yaklaşık 700 milyar TL rantiyelere aktarıldı. İktidar cepte, şimdi KKM’den dönebiliriz! Kolay mı? 3,5 trilyon TL KKM’de. Önemli bir kısmı güvenli liman diye dövize yönelecek Yarın sıkı durun” yorumunu yaptı.
‘FAİZİNİ DÜŞÜRÜN CEZBETMESİN TAKTİĞİ’
Ekonomist İris Cibre “TL dönüşümlü KKM faizlerinin düşmesi beklenebilir. Bu da döviz sabit kaldığı takdirde daha fazla döviz alma avantajını iyice düşürür. Bu olası durum dövize ekstra talep yaratır mı göreceğiz, bankaların KKM faizini nereye yerleştireceği önemli. Artık liralaşma hedefi yok ama TL mevduata dönüşüm hedefi var. Dolayısıyla mevduat faizleri ciddi artabilir. Faizin hangi noktaya geldiğine bağlı olarak borsa için çok olumlu olduğu söylenemez. Mevduat faizlerini artırın, USD talebi öyle düşer deyip duruyorduk, yöntemi bu şekil bulmuşlar. Ayrıca USD ve altın hesaplarının ZK’sı da artırıldı. Yani sistemi TL mevduata zorluyorlar İzleyelim. KKM den çıkış adımı olması olumlu da bankalara her adım için MK tesisi nedir arkadaş “Faizi artıramayacağız siz yüzde 5, yüzde 95 falan debelenin, kusura bakmayın” KKM faizini düşürün cezbetmesin. Mevduat faizini artırın cezbetsin. Ben de kur tarafını hallettim, USD’ı spottan bozuyorum.”
‘KKM HESAPLARINI ARTTIR BASKISINDAN DÖNÜŞ’
Analist Devrim Akyıl “Sonunda Ekonomide net bir ‘Sadeleşme’ adımı gördük! KKM adlı Kara Delik’ten kurtulmak için ilk hamle geldi! Basitçe bankalara KKM dönüşlerine TL Mevduata ikna et yönetmeliği gece yarısı geldi! Mevduat faizlerinde beklediğim yükseliş başlar! Not: Bence banka hisseleri zorlanır.”
Ekonomist Şenol Babuşcu da “KKM hesaplarını azaltmak için bankacılara hedef baskısı... Merkez Bankası bankalara vadesi gelen KKM hesaplarını, standart TL mevduata geçirme hedefi getirdi. Kıstasları tutturamayan bankalar ek menkul tesisine mecbur tutulacak. Düne kadar KKM hesaplarını artır baskısı varken şimdi azalt hedefi.”
‘İŞ TOP ÇEVİRMEYE DÖKÜLDÜ’
Ekonomist Uğur Gürses “Döviz hesaplarına uygulanan zorunlu karşılık oranları 4-6 puan artırılmış. Kabaca 7 milyar dolar bankalarca Merkez Bankası’na yatırılacak, rezerv artışı olacak demektir. TL faizini düzeltmeden, havuzun dibindeki delik kapatılmadan ne işe yarayacak? Bankalara şimdi de KKM’leri yenileme hedefi getirilmiş. Olmazsa düşük faizli ‘menkul kıymet cezası’ uygulanacak. Belli ki yeni atanan PPK üyeleri TL faizini düzeltme umudu taşımıyorlar; işi “Top çevirmeye” dökmüşler.”
‘GİRİŞİM DOĞRU AMA YÖNTEM YANLIŞ’
Gelecek Partili Serkan Özcan “Merkez Bankası kararlarıyla hem KKM’yi azaltmayı hem de brüt rezervleri artırmayı planlamış. KKM’yi azaltmak için bankalara vadesi gelen KKM hesaplarını TL mevduata geçirme hedefi koymuş. KKM garabetinden kurtulma yönünde yapılan girişim doğru ama kullanılan yöntem yanlış! Anlamamakta ısrarcı olmaya gerek yok, ekonomi biliminin söylediğini yapıp doğru bir para politikası uygulamadan kimse ikna olmaz! Bu ülkede yüksek enflasyon olduğu ve bununla samimi bir biçimde mücadele edilmediği sürece, bankalara yapılan regülasyon baskısıyla bu garabet son bulmaz! Anlıyorum. KKM’den çıkmak girmek kadar kolay değil ama gelin vazgeçin şu yan yollara girme sevdasından!”
‘MEVDUAT FAİZİNDE ARTIŞA HAZIR OLUN’
Ekonomist Güldem Atabay “TCMB’den yine bir hafta sonu gece yarısı düzenlemesi ile KKM’den çıkış beyanı. Politika faizine sınır ciddi ama KKM artışı da saatli bomba. Ya mevduata reel faiz verilecek ve faiz yükselecek ya da TL değer kaybedecek. Orta yolu halen yok. KKM belasından çıkmaya adım doğru, faizin etrafından dolanmak için bankalara yüklenmek yanlış.”
Ekonomist Orhan Karaca “KKM’den çıkış için ilk adım atılmış. 1,5 yıldan fazladır mudileri dövizden KKM’ye yönlendirmeye zorlanan bankalar şimdi de KKM’den TL mevduata yönlendirmeye zorlanacak; hedefleri tutturamayanlar ek menkul kıymet tutmak zorunda kalacak. Mevduat faizlerinde artışa hazır olun.”
Ekonomist Baki Demirel “KKM, TL mevduatların DTH olmasını faiz artışına gerek kalmadan engellemek için konulan bir tampondu. Şimdi hem bu tamponu kaldırıp hem de kamu borçlanma faizini politika faizine yakın tutma amacını sürdürmek istiyorlar. SK kaldırıp bağımsız politika imkansız. Riskli işler bunlar.”
‘BU SİSTEME HAZİNE VE MERKEZ’DEN 700 MİLYAR TL GİTTİ’
Söz konusu kararı Ekonomist Kerim Rota Merkez Bankasının bu kararını değerlendirdi. Rota’nın açıklamaları şöyle:
“1.5 yıl boyunca tasarrufları başka ülkenin paralarına endeskleyen bir ürünü gözümüzün içine baka baka “Liralaşma” diye satmaya çalıştılar. Bu kanaldan TCMB’ye gelen dövizden çok daha fazlasını seçim uğruna geri sattılar. Buna yatırım yapan bireyler ve şirketlere vergi muafiyeti sağladılar. KKM’ye Hazine ve TCMB’den şimdiye dek tahminen 700 milyar TL üzerinde nakit aktarım yaptılar. Bunun yardımıyla ömrü uzatılan ölçüsüz negatif reel faiz nedeniyle dünyanın en yüksek 5.enflasyonuna maruz kaldık. Enflasyonun çok altında faizlerle verilen kredilere ulaşabilenlere vahşi bir servet aktarımı yapıldı. Yine bu nedenle son dönemde dünyada konut ve kira fiyatları reel olarak en çok artan ülke haline geldik. Muhtemelen gelir ve servet dağılımı en çok bozulan ülkelerden biri olduk. Bugün yayınlanan tebliği KKM ve ölçüsüz negatif reel faizin verdiği zarardan kademeli dönüş niyeti beyanı olarak okumak gerekir. KKM ve negatif reel faizden dönüş niyeti doğru olsa da bunu gerçekleştirmek kolay olmayacak. Tasarruf sahibi ve yatırımcının paramıza karşı öyle bir güven kaybı oluştu ki, bunun sadece iki ürün arasındaki faiz farkı ile geri kazanılması kolay değil. Öncelikle Haziran ayında sözü verilen şeffaflık ve öngörülebilirlik sözlerinin arkasında durmak gerekir.”
