Gazze’de vicdanları kanatan soykırım devam ederken Ankara’nın tepkisi hamasi söylemin dışına geçmedi. İsrail’e ambargo uygulanmasına yönelik çağrıların havada kaldığı süreçte ticaret geçen ay da arttı. ‘Gemilerle taşınan utancı bitirin’ çağrısına rağmen Türkiye’nin İsrail’e ihracatı Şubat ayında yüzde 20.7 artarak 422 milyon dolara ulaştı.
TOPLUMDAKİ BEKLENTİ HAVADA KALDI
İsrail’in Gazze’de sürdürdüğü soykırımda ölenlerin sayısı 30 bini aştı. Dünyanın gözü önünde gerçekleşen katliamları durdurmaya yönelik meydanlarda yükselen sese başkentlerin pasif politikalarıyla tepkisiz kalması vicdanları yaraladı. ‘Tel Aviv’e yönelik ambargo uygulansın’ beklentisi havada kaldı. İktidarların tutumu kınamalar ve mitinglerin ötesine geçemedi. Yaşananlar İslam ülkelerinin utancı olarak görülürken, Türkiye’nin Tel Aviv’in ihtiyaçlarını gemilerle taşıması resmi rakamlara yansıdı. Muhalefetin ‘Soykırımcıya gemi gönderemezsiniz’ çağrılarına rağmen Türkiye’nin İsrail’e ihracatının arttığı bir kez daha verilere yansıdı.
SAVAŞ ÖNCESİ HACİME YENİDEN ULAŞTI
İsrail’e ihracat savaşın başladığı dönemlerde 462 milyon dolara yakındı. Ekim’de 328 milyon dolara geriledi. Kasım’da da 301 milyon dolar seviyesinde seyretti. Türkiye ocak ayında İsrail’i hedef ülkeler arasından çıkarmasına rağmen şubat ayındaki artışla beraber ihracat neredeyse savaş öncesi hacime ulaştı. Aralık ayında bir önceki aya göre ihracat yüzde 34.5 artarak 429 milyon dolara çıkmıştı. Ocak ayında yüzde 18.5 düşen ihracat şubat ayında yeniden yüzde 20.7 artarak 422.2 milyon dolara ulaştı. Diğer yandan, İsrail Tarım Bakanlığı’nın kayıtlarına göre Türkiye, Ürdün ile birlikte 7 Ekim’den bu yana İsrail’e en çok sebze ve meyve gönderen ilk iki ülke oldu.
GAZZELİLER KATLEDİLİRKEN İSRAİL’E İHRACAT ARTIYOR
İsrail’in Gazze operasyonlarının başlamasına rağmen Türkiye’den İsrail’e ihracatta çok güçlü bir düşüş olmadı. Geçen yıl kasım ayından aralık ayına yüzde 34,5 artan ihracat karşısında, ocak ayında düşüş yüzde 18 seviyesinde oldu. Şubat ayında yüzde 20’nin üzerinde artarak tekrar 422 milyon dolara yükseldi. Türkiye ocak ayında İsrail’i hedef ülkeler arasından çıkarmıştı.
İsrail ile Filistin arasında başlayan savaş sonrasında, İsrail’in çocuk kadın demeden halkı katletmeye başlaması büyük eleştirilere ve yaptırımlara neden oldu. Özellikle Gazze operasyonlarının başlamasından sonra birçok ülkenin ve Türkiye’nin de buradan ithalatı hızla düşmeye başladı. Aralık ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladı ihracat verilerinde de İsrail ile olan ticaret dikkat çekti. Açıklama yapan Erdoğan, Aralık 2022’de 22.9 milyar dolar olan ihracat Aralık 2023’de 23,0 milyar dolara çıktığını ifade etmiş ve salonda büyük bir alkış toplamıştı. Yıllık toplam ihracat da o dönemde 254,17 milyar dolardan 255,81 milyar dolara yükseldi. İsrail ile yapılan ticaret de Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 7 Ekim’den bu yana İsrail ile karşılıklı ticaretimiz geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 50’den fazla azaldığını kaydetti. Fakat veriler aslında tam da öyle demiyor. 2024’te yayınlanan ‘ihracatta hedef ülkeler listesi’nden İsrail’in çıkarılmasına rağmen, ihracatta artış olduğu görülüyor. Yeni yılda da İsrail ile olan ticaret bağı durmadı. O kadar söylemlere rağmen ihracat yeniden yönünü artışa çevirdi.
Aralık ayında bir önceki aya göre İsrail’e olan ihracat yüzde 34,5 artarak 429 milyon dolara çıktı. Ocak ayında yüzde 18,5 düşen ihracat şubat ayında yeniden yüzde 20,7 artarak 422,2 milyon dolara ulaştı.
Geçen yıl Galata’da düzenlenen mitingde de soykırıma karşı ortak duruş sergilenmişti. Bir tarafta ‘kahrolsun katil İsrail’ nidaları yükselirken, diğer taraftan da gemiler ticaret için İsrail’e demir atmaya devam etti. Fakat çeyreklik bazda bakıldığında TÜİK verilerine göre 2023 yılının Ekim-Aralık aylarında Türkiye’den İsrail’e 1,1 milyar dolar ihracat gerçekleşti. Bu miktar 2022 yılının aynı döneminde 1,67 milyar dolar idi. Bu da son bir yılda yüzde 34 düşüş oldu. Yıl genelinde bakıldığında ise 2023’te Türkiye İsrail’e 5,43 milyar dolar değerinde ihracat gerçekleşti. Bu sayı 2022’de 7,03 milyar dolar; 2021’de ise 6,36 milyar dolar gerçekleşmişti. 2023 yılındaki ihracat toplamı en yüksek üçüncü veri olarak kayıtlara geçti.
2024’TE LİSTEDEN ÇIKARILDI
Ticaret Bakanlığı, “2024 Yılı İhracatta Hedef Ülkeler Listesini” yayımladı. Listeden 5 ülke çıkarılırken, 9 ülke eklendi. 2023 yılı listesinde yer alan Irak, İsrail, Mozambik, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Sudan 2024 yılı hedef pazarlar listesinden çıkarıldı. İsrail’in Gazze’ye saldırılarından sonra Türkiye’den bu ülkeye deniz yoluyla yapılan ihracat tartışmalara neden olmuş ve TBMM gündemine taşınmıştı.
TİCARET HACMİ YENİDEN SAVAŞ ÖNCESİ SEVİYEDE
Ocak ayında sınırlı düşen İsrail’e ihracat şubat ayında yükseliş trendine tekrar başladı. İsrail’e olan ihracat savaşın da tam başladığı dönemlerde 462 milyon dolara yakındı. Ekim’de bu yaklaşık 328 milyon dolara kadar geriledi. Kasım’da da neredeyse 301 milyon dolar seviyesinde seyretti. Şubat ayındaki artışla beraber neredeyse savaş öncesi hacme yeniden geldi. İsrail’e ihracat, onca yapılan zulme, katliama ve soykırıma rağmen sürdü. Diğer yandan, İsrail Tarım Bakanlığı’nın kayıtlarına göre, 7 Ekim’den bu yana İsrail’e sebze ve meyve gönderen ülkeler listesinde ilk sırada yer alan iki ülke Ürdün ve Türkiye oldu. İsrail’e yapılan toplam sebze ve meyve ihracatının yüzde 55’i yalnızca Ürdün ve Türkiye tarafından gerçekleştirildi.
AK PARTİ DÖNEMİNDE KATLANARAK ARTTI
AK Parti iktidarında Türkiye-İsrail ticaret hacmi katlanarak arttı. AK Parti iktidara geldiği 2002 yılında Türkiye’nin İsrail’e ihracatı 861,4 milyon dolar; İsrail’den ithalatı ise 544,5 milyon dolardı. 2000-2023 arasında iki ülke arasındaki ticaret dengesi hep Türkiye’nin lehine oldu. Türkiye’nin ihracat hep ithalattan yüksek seyretti. 2014 yılında denge iyice birbirine yaklaşırken son yıllarda Türkiye’nin ihracatı keskin şekilde yükseldi. 2010’daki Mavi Marmara krizinden sonra ticaret hacminin düşmemesi siyasi ihtilaflara rağmen ekonomik ilişkilerin güçlü olduğuna işaret ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2023 yılın eylül ayında BM Genel Kurul çalışmaları için gittiği New York’ta İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu kabul etmişti. Hedef İsrail enerji kaynaklarını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşımaktı. Ancak bu planlar şu aşamada rafa kalktı. İki lider de birbiri hakkında sert ifadeler kullanmaya başladı.
DIŞ TİCARET AÇIĞI 7 MİLYAR DOLARA GERİLEDİ
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, şubat ayı dış ticaret rakamlarını açıkladı. Bolat “Şubat 2024’te, ihracatımız geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13,6 artışla 21 milyar 86 milyon dolar olarak gerçekleşerek rekor bir seviyeye ulaştı. Böylece Cumhuriyet tarihinin en yüksek şubat ayı ihracat değeri elde edilmiş oldu” dedi. Bolat, “İthalatımız ise yüzde 8,5 azalarak 28 milyar 87 milyon dolara geriledi, bu da ihracatın ithalatı karşılama oranını önemli ölçüde artırdı. Bu veriler ışığında, ekonomimizin sağlamlığını ve dış ticaret dengemizin güçlenmeye devam ettiğini bir kez daha kanıtladık. İhracatımızın artması ve ithalatımızın daha kontrollü seyretmesi, cari açığımızın azalmasına ve ekonomik istikrarımızın pekişmesine büyük katkı sağlıyor. İhracatımızı daha da artıracak ve dış ticaret dengemizi güçlendirecek politikalara odaklanmaya devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.
SAKARYA MİTİNGİNDE PANKART KRİZİ YAŞANMIŞTI
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Sakarya’da 15 Temmuz Demokrasi Meydanı’nda düzenlenen mitingde konuşma yaparken ilginç anlar yaşanmıştı. O mitingde Cumhurbaşkanı Erdoğan kürsüye çıkıp Sakaryalılara hitap etmeye başladığı sırada İsrail’e yönelik bir pankart açıldı. Mitingde Filistin’e saldırılarını ve işgali sürdüren İsrail’e ilişkilerin kesilmesini istendi. Miting alanında “İsrail ile ticaret utancı sonlandırılsın” pankartı açıldı. Fakat pankartın açık kalması uzun sürmedi. Alanda görevli olan polis ekipleri pankarta hemen müdahale ederken apar topar kaldırıldı. Pankart mitingin kalan kısmında bir daha görünmedi.
