Gazze soykırıma uğrarken Türkiye’nin İsrail’le ticareti tam gaz sürüyor. İki ülke arasındaki alışveriş hacminin 5 ayda 2.5 milyar dolara ulaştığı süreçte, 7 bölgeden 24 ildeki fabrikalardan, 20’den fazla kalemde Tel Aviv’e ürün ihraç edildi. Meydanlardan ise ‘Bu utancı artık durdurun’ çığlığı yine yükseldi.
24 İLDEN İSRAİL’E İHRACAT YAPILDI
Gazze’de çocuklar, açlıktan, atılan bombalarla öldürülürken, Türkiye’den İsrail’e yapılan ticaretin kesilmesine dönük çağrılar hâlâ karşılık bulmuyor. Ticaretin devletin değil özel sektörün yaptığına değinen hükümet bu konuda ‘Filistin davamız, mazlumlara duacıyız’ demekten öteye geçemezken, gemilerin sefer üstüne sefer yaptığı resmi verilere yansıdı. Belgeler sadece geçen ay 422 milyon dolarlık ihracatın yapıldığını gösterdi. Beş aylık süreçte ticaret hacmi 2.5 milyar dolara ulaşırken, 7 bölgeden 24 ilde en az 20 çeşit ürünün Tel Aviv’e ihraç edildiği TİM rakamlarına yansıdı.
EN ÇOK TEKSTİL, GIDA VE DERİ GİTTİ
Türkiye’den İsrail’e çelik, gübre, yakıt, silah parçaları, barut ve beton gibi stratejik malların satılmasına tepkiler sürerken TİM verilerinde sektörel bazda giden ürünlerin detayları ortaya çıktı. Geçen yılın ocak ayına göre, İsrail’e en çok tekstil, gıda ve deri ihracatı arttı. Hazır giyimde hacim yüzde 106, meyve sebzede 73, deride 60, otomotivde 60 ve zeytinyağında yüzde 85 yükseldi. En düşük veriye sahip olan çelikte bile yüzde 10’luk artış yaşanırken listede mücevherlerin olması dikkat çekti. Meydanlarda ise toplanan vicdan sahipleri bir kez daha ‘Ticaret dursun’ çağrısı yaptı.
KARAR, İsrail ile ticaret yapan şirketleri gündeme getirmiş, kamuoyundan gelen çağrıları manşetlerine taşımıştı.
YİYECEK DE GİYECEK DE BULUYORLAR
Türkiye’nin İsrail’e ihracatı lanetlere rağmen durmak bilmiyor. Geçen yılın ocak ayına göre, TİM verileri İsrail’e en çok tekstil, gıda ve deri ihracatı yapıldığını ortaya koyuyor. Ticareti özel sektörün yaptığına değinen hükümet ise bu konuda ‘Filistin davamız’ demekten öteye geçemezken, Cumhurbaşkanı Erdoğan Irak ile ilgili “Vanaları kapatır, tırlarımızı keseriz yiyecek de giyecek de bulamazlar” demişti.
İsrail’in Gazze’ye yönelik yaptığı operasyonlar artık soykırıma dönüştü. Yaşanan vahşetle birlikte ticaret gemileri istifini hiç de bozmazken, ‘Filistin davamızdır’ açıklamalarına rağmen sadece önceki gün 12 gemi Türkiye’den İsrail’e ihracat yaptı. İlk etapta her ne kadar ihracat düşse de sonrasında savaş öncesi seviyeye de geri geldi. Gazze operasyonlarının başlamasından sonra Türkiye’nin İsrail’e ihracatı ve bu ülkeden ithalatı düşmeye başladı. 2023 yılının Ekim-Aralık döneminde Türkiye’nin İsrail’e ihracatı 2022 yılının aynı dönemine göre yüzde 34 geriledi. Bu dönemde ithalat da yüzde 58 azaldı. Fakat Ticaret Bakanlığı verilerine göre kasım ayında 319,5 milyon dolar olan İsrail’e ihracatın aralık ayında yüzde 34,8 oranında artarak 430,6 milyon dolara yükseldi. Türkiye’nin İsrail’e “kişisel amaçlı spor av vb. amaçlı silahlar ve bunların aksam parçalarına ilişkin” ihracata devam etmesi de tartışma konusu oldu. Kasım ayında 319 milyon dolar seviyesine düşen İsrail’e olan ihracat Aralık 2023’te yüzde 35 artarak 429 milyon dolara çıktı.
Ticaretin devam ettiği bakanlık verilerine de yansıdı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, İsrail’e Türkiye’den ocak ayında en çok kimyevi maddeler gitmiş. Sosyal medyadan gazeteci Metin Cihan’ın paylaştığı verilere göre, otomotiv endüstrisi, elektrik ve elektronik malzemeler, çelik, çimento, demir ve demir dışı metaller, hububat, bakliyat, yağlı tohumlar, mobilya, kağıt, orman ürünleri hatta tütün ve zeytin yağı bile ihraç etmişiz. Bununla birlikte halı, hazır giyim, iklimlendirme sanayi, makine ve aksamları, meyve ve sebze, mücevher, su ürünleri, tekstil bunlardan bazıları. Geçen yılın ocak ayına göre en fazla artış, yüzde 106 ile hazır giyimde. Onu yüzde 85,7 ile zeytin ve zeytin yağı takip etmiş. Meyve sebze de yüzde 73 ile ihracat artışı yaşamış. Öte yandan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın TRT Haber’deki Irak açıklamalarına değinen Metin Cihan “İsrail ticari söz konusu olunca özel sektör yapıyor. Irak söz konusu olunca bunlarla ticareti keseceğiz. Yiyecek giyecek bulamayacaklar” dedi. Ocak ayında ise İsrail’e en çok ihracat artışı hem giyecek hem de yiyecek tarafında oldu.
TİCARETİ ÖZEL SEKTÖR YAPIYOR
İsrail 7 Ekim’den beri kadın, çocuk demeden katliamı sürdürürken Türkiye’den Tel Aviv limanlarına ticaret gemilerinin gidişi kamuoyunu isyan ettirdi. Kirli ticaretin kalemleri arasında İsrail ordusunun kritik ihtiyaçlarını karşılayan barut, dikenli tel, çelik gibi kalemlerin olması tepkileri artırdı. Hükümet ise büyüyen rahatsızlık karşısında önce ‘giden av silahı’ argümanını ortaya attı. Ardından önce ticareti özel sektörün yaptığı işaret edildi. Ticaret Bakanı Bolat “Hükümet olarak kamu kurumları, devlet şirketleri asla İsrail firmaları ile ticaret yapmıyor. Türk Silahlı Kuvvetlerinin hiçbir unsurunun İsrail ile işbirliği, askeri eğitim, silah mühimmat alım satımı noktasında asla bir irtibatı yok” dedi.
13’ÜNCÜ ÜLKE KONUMUNDA
İsrail ihracat yapılan 13’üncü ülke konumunda. Ocak-Şubat 2023 döneminde İsrail’e yapılan ihracat 943 milyon dolar seviyesinde olurken, bu yılın aynı döneminde 772 milyon dolar olarak gerçekleşti. Sadece Şubat 2024’te ihracat 422 milyon dolar oldu. Önceki yıl ise 459 milyon dolar seviyesindeydi. Bu tablo karşısında ihracatın onca söyleme rağmen durmadığı görüldü. Bakanlık her ne kadar paylaşılanlar hakkında ‘Marjinal unsurlar, fake hesaplar’ dese de gerçek ortada. Eleştiriler İsrail’e olan ticaretin bitmesi yönündeyken, bakanlık ihracatın azaldığını paylaştı. Bakan Bolat “7 Ekim’den bu yana İsrail’in saldırısı başladıktan 20 Mart’a kadar olan tarihte karşılıklı ticaret yüzde 33 azaldı. Hükümet, kamu kurumları ve devlet şirketleri olarak asla İsrail firmalarıyla ticaret yapılmıyor. Biz Filistin devletini ve hükümetini tanıyoruz. Batı ve birçok ülke tanımıyor.” açıklamalarına yerverdi.
FİLİSTİN’E MISIR ÜZERİNDEN GİDİYOR
Bölgede İsrail’in yaptığı onca zulme rağmen ihracatın engellenememesi ve gemilerin hala bölgeye gidip gelmesi tepkileri de beraberinde getiriyor. Her ne kadar açıklamalar ihracatın İsrail’e değil Filistin’e olduğu yönünde olduğu paylaşılsa da geçen yıl 5,4 milyar dolar İsrail’e 132 milyon dolar da Filistin’e ihracat yapılmış. Cumhurbaşkanı Erdoğan: “Dün sekizinci yardım gemisini 3 bin ton tutarında 125 bin gıda kolisiyle Gazze’ye ulaştırılmak üzere Mısır’a sevk ettik.” Yani yardımların Mısır üzerinden Filistin’e gittiği de vurgulandı.
İSRAİL’LE TİCARET YAPARAK BARIŞ TALEP EDİLEMEZ
İktidarın Gazze’de katliam yapan İsrail’le ticareti sürdürmesini eleştiren CHP lideri Özel “Erdoğan’dan yakın çevresinin yaptığı ticarete engel olmasını, tüm siyasi rekabetin dışında Filistin halkının hatırına bir kez daha hatırlatmak isterim” dedi. Davutoğlu “Dini hassasiyetiniz varsa nasıl İsrail’e barut satarsınız?” diye sordu. Babacan ise “Her konuda esip gürleyip İsrail söz konusu olduğu zaman bu kadar pasiflik niye?” ifadesini kullandı.
Filistinliler Gazze’de soykırıma uğrarken Türkiye’nin İsrail’le ekonomik ilişkilerini artırarak devam ettirmesine yönelik tepkiler giderek büyüyor. Halktan gelen “Utanç ticaretini durdurun” çağrılarına kulak tıkayan hükümet konuya ilişkin sessizliğini korurken muhalefet gerekli adımların atılması amacıyla sesini yükseltiyor. İzmir Kemalpaşa’da düzenlenen iftar programına katılan Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Özgür Özel “Kalbin orucu, dünyanın neresinde bir küçük kalp korkarak atıyorsa onun sesini duymaktır. Bugün Filistin’de İsrail’in saldırılarında 35 binin üzerinde insan hayatını kaybetti. Bunun yüzde 70’i, neredeyse 25 bini çocuk ve kadınlardan oluşuyor. Bütün gayretlerimiz kalıcı bir ateşkesi sağlama noktasında fakat henüz yeterli sonucu alamadık. Şunu hep birlikte görmek, hep birlikte talep etmek zorundayız; Gazze’ye bomba yağdıran İsrail ile ticaret yaparak Filistin’e barış talep edilemez. Ben Recep Tayyip Erdoğan’dan arkadaşlarının, yakın çevresinin sürdürdüğü bu ticarete engel olmasını, tüm siyasi rekabetin dışında Filistin halkının hatırına bir kez daha hatırlatmak isterim” ifadelerini kullandı.
“BİR İMZA YETER”
Çorum’da konuşan Gelecek Partisi lideri Ahmet Davutoğlu da şu eleştirilerde bulundu: “İktidardakilerin ezberlediği birkaç faktör var; vatan, millet, din tehlikede. Dini hassasiyetiniz varsa Gazze’de soykırım devam ederken nasıl İsrail’e barut satarsınız? Çünkü çıkarları tehlikede.”
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan ise, Bitlis’te aynı mesele üzerinden Cumhurbaşkanı Erdoğan’a şu sözlerle yüklendi: “Korktuğunuz bir şey mi var? Her konuda esip gürleyip İsrail söz konusu olduğu zaman bu kadar tutukluk, bu kadar pasiflik niye? Paradan mı vazgeçemiyorsunuz? Yoksa ürktüğünüz, çekindiğiniz bir şeyler mi var? Erdoğan’ın ‘one minute’ dediği yılların Türkiye’si artık çok zayıf duruma düştü. Buradan sayın Erdoğan’a çağrı yapıyorum. Hemen bu akşam at imzayı, durdur ticareti. Bu kadar basit. Bir imza atacak, Resmi Gazete’de yayımlanacak. Ama yapmıyorlar. Haydi paradan vazgeçemiyorlar, anladım. İsrail’e ticarette bir sürü yandaş var, şu var bu var, onu da anladım. Peki hiçbir hukuk işlemi de yapamaz mısınız? Güney Afrika Cumhuriyeti, Meksika, Şili. Bunlar uluslararası mahkemelerde dava açtı, suç duyurusunda bulundu. ‘İsrail hükümeti soykırımı yapıyor. İsrail Başbakanı savaş suçu işliyor’ dedi. Türkiye Cumhuriyeti iktidarının şu ana kadar uluslararası mahkemelerle ilgili İsrail’e karşı tek bir adım attığı yok. Para bu kadar mı tatlıymış? Hayret ediyorum. Lafla peynir gemisi yürümez.”
SP’DEN VİDEOLU MESAJ
Bu arada Saadet Partisi, sosyal medya hesabından İsrail göndermeli video paylaştı. “Duyanlara duymayanlara! İsrail’le ticaret; Filistin’e ihanet!” başlığıyla paylaşılan videoda, şu ifadeler kullanıldı: “Gemilerde ihanet, İsrail’le ticaret/Siyonizm’e hizmet et, Filistin’e ihanet/Hani benim Reis’im, Reis’im/One minute diyeceğin, demezsen/Ben sana diyeceğim...”
