Emeklilikte yaşa takılanlar için ocak ayı itibarıyla güzel haberler gelmeye başlayacak. EYT yasası, aralıkta Meclis'e gelecek ardından yeni senede yürürlüğe girecek. Peki EYT'liler için emekli maaşı nasıl hesaplanacak ve emeklilik tazminatı ne kadar olacak?
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) için 2023 itibariyle emeklilik yolu resmen açılıyor. EYT yasası Aralık ayında TBMM'ye gelecek ardından yeni yılda yürürlüğe girecek.
İlk etapta yaklaşık 1 buçuk milyon daha sonrasında ise 5 milyon kişiyi kapsayacak olan Emeklilikte Yaşa Takılanlarda (EYT) son aşamaya gelindi. Meclis'te gündeme gelecek ve karara varılacak olan EYT'nin tüm detayları aralık ayında kamuoyu ile paylaşılacak.
EYT yasasının çıkmasının ardından yaş şartı haricindeki kriterleri de karşılayan kişilerin de diğer tüm emekli aylığı bağlanan kişiler gibi, üç dönem üzerinden yapılacak.
Sabah Gazetesi'nden Mete Dirice'nin EYT'nin tüm detaylarının bugünkü haberinde topladı.
MAAŞ HESABI NASIL OLACAK?
EYT maaş hesaplamasında üç ayrı hesaplama söz konusu olacak.
- 1999 yılı öncesi,
- 1999 yılı - 2008 arası ve
- 2008'den sonraki dönem
Kişilerin çalıştıkları yıllar, aylık kazançları, çalışma süreleri, yaş beklerken ödenen fazla primler ve işe ara verip vermemiş olmama kriterleri ise baz alınacak.
Maaş hesaplanırken öncelikle 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınacak ve aynı zamanda aylık bağlama oranı ile çarpılacak. Çıkan rakam ise bugün için güncellenecek. Ardından 1999 ile 2008 zaman dilimi için de yine aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları baz alınacak.
Tüm bunlardan sonra ise büyüme oranı devreye giriyor. 2008 yılı sonrası için ise yine farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme hızının yüzde 30'u hesaplanacak. Bir önceki senenin enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemesinde kullanılacak. Bu şekilde bu üç hesap toplanarak emekli maaşı oluşturulacak.
YÜKSEK EMEKLİ MAAŞI
EYT'ye tabi olan kişiler de temelde bütün emekliliğe hak kazanmış şeklinde prim gün sayısının çok olmasına bağlı olarak değil SGK'ya bildirmiş olan prime esas kazanca göre maaş alacak. Yani brüt maaşı yüksek olan kişiler, daha fazla emekli maaşı almış olacak.
Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden kayıtlara geçen kişiler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç ayrı hesaplama gerçekleştiği için tüm kazançlar önem kazanıyor. Bu demek oluyor ki son seneler değil ilk çalışma hayatından bu güne kadar tüm kazançlara bakılıyor.
Tüm bunlar ile birlikte üç zaman dilimi ile ilglili farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları sebebi il, bu oranların yüksek olduğu zaman dilimlerinde primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak.
TAZMİNAT HAKKI DA KAZANACAK
EYT yasası ile emekli olacakların merak ettiği konulardan bir diğeri maaş dışında tazminat hesabı oldu. EYT yasasına tabi olacakların önemli bir kısmı mevcut durumda çalışıyor.
EYT yasasının yürürlüğe girmesi sonrası emeklilik başvurusu için karar aldıklarında tazminat hakları da doğacak. Normalde istifa eden için tazminat hakkı bulunmuyor.
Ancak bunun istisnası olarak emeklilik hakkı doğan ve başvuran çalışan için tazminat hakkı doğuyor. Daha açık ifadeyle emeklilik için işten ayrılacak bir EYT'li istifa eden EYT'li tazminat hakkı kazanacak. Burada işçinin ihbar tazminatı hakkı bulunmazken kıdem tazminatı ödemesi yapılıyor.
SON BRÜT MAAŞ TAZMİNAT İÇİN ÖNEMLİ
Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan sürenin tamamına göre hesaplanıyor. Burada her yıl Ocak ve Temmuz aylarında belirlenen memur zam oranı aynı zamanda kıdem tazminatı tavanına da yapılan zammı belirliyor.
TAZMİNAT TAVANI 15 BİN 371 TL OLDU
Temmuz memur zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15.371 lira oldu. Bu tavan Ocak yeniden yükselecek. Ocak 2023'te memurlar için belirlenen toplu sözleşme zammı yüzde 8. Bunun üzerine Temmuz dönemindeki toplu sözleşme zammı üzerindeki enflasyon farkı da eklenerek yeni zam oranı belirlenecek.
KIDEM TAZMİNATI İÇİN SADECE DAMGA VERGİSİ VAR
Yasalara göre kıdem tazminatından sadece damga vergisi alınabiliyor. Hak sahibine kıdem tazminatı tek seferde ve nakit olarak banka yoluyla ödeniyor.
TAZMİNAT HESABINDA GİYDİRİLMİŞ ÜCRETE DİKKAT
Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaş dikkate alınıyor. Ancak brüt maaş hesabına sadece kazanç değil yıl içindeki ödemeler katılıyor. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken düzenli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ödemeler brüt ücrete eklenerek prime esas kazancı artırıyor.
ASGARİ ÜÜCRET ÜZERİNDEN TAZMİNAT HESABI
Brüt asgari ücret: 6.471 TL
Net asgari ücret: 5.500,35 TL
Örneğin brüt maaşı 6.471 lira olan bir işçiye her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayalım.
Bu işçinin brüt ücreti şu şekilde hesaplanıyor:
Brüt ücret : 6.471 TL
Brüt ikramiye: 12.942 TL
Ücrete eklenecek aylık ikramiye: 12.942/12= 1078,5 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 7.579,5 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 6.471 liradan değil 7.579,5 lira üzerinden hesaplanacak.
Tazminat hesaplanırken işçinin çalıştığı tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Asgari ücret üzerinden işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.
Giydirilmiş brüt ücret: 7.579,5 TL
10 yıllık tazminat: 75.975 TL
5 aylık tazminat: (7.579,5/12)X5 = 3.158,12 TL
15 günlük tazminat : (7.579,5/360)x15 = 315,81 TL
Toplam tazminat: 79.448,93 TL
Yine daha anlaşılabilir olmak adına ocak zammı ile net asgari ücretin 8.000 TL olduğunu varsayarak yeni tazminat hesabını yapalım.
TAHMİNİ ASGARİ ÜCRET (TL)
BRÜT ASGARİ ÜCRET 9.411,76
SGK PRİMİ YÜZDE14 1.317,65
İŞSİZLİK SİG. PRİMİ YÜZDE1 94,12
KESİNTİLER TOPLAMI 1.411,76
NET ASGARİ ÜCRET 8.000
Brüt ücret : 9.411,76 TL
Brüt ikramiye: 18.823,52 TL
Ücrete eklenecek aylık ikramiye: 18.823,52/12= 1.568,12 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 10.980,38 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 9.411,76 liradan değil 10.980,38 lira üzerinden hesaplanacak. Bu hesaba göre yeni tazminat hesabı:
Giydirilmiş brüt ücret: 10.980,38 TL
10 yıllık tazminat: 109.803,86 TL
5 aylık tazminat: (10.980,38 TL/12)X5 = 4.575,15 TL
15 günlük tazminat : (10.980,38 TL/360)x15 = 457,51 TL
Toplam tazminat: 114.836,52 TL
OCAK ZAMMI İLE 35 BİN TL'Yİ BULDU
Yapılan hesaplara göre; asgari ücret üzerinden maaş alan 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış bir işçi emeklilik başvurusu yapıp işinden ayrılırsa Ocak ayında yapacaklar 35 bin 388 liraya kadar daha fazla tazminat almış olacak.
